Μ[ΙΤΙΑ] ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ (1908 - 1960)
Περίληψη: Ο νεαρός φοιτητής αναπολεί τα σχολικά του χρόνια, όταν ήταν μαθητής της τρίτης τάξης του δημοτικού και είχε δασκάλα την κυρία Νίτσα. Η νεαρή δασκάλα, παρόλο το φτωχό παρουσιαστικό της, εξιδανικευόταν στο μυαλό του μικρού μαθητή, ενώ οι συχνές αργοπορίες της στο μάθημα έδιναν την ευκαιρία για όνειρα φυγής από το σχολείο. Το μάθημά της θύμιζε ιεροτελεστία, καθώς επιβαλλόταν με ήρεμο και γλυκό τρόπο στους μαθητές της. Ο μικρός μαθητής ωστόσο βίωνε μια συνεχή αγωνία τόσο για το μάθημα όσο και για το νεαρό λοχαγό που πολιορκούσε την όμορφη δασκάλα. Ο πλατωνικός αυτός έρωτας είχε όμως άδοξο τέλος, καθώς την επόμενη σχολική χρονιά ο μικρός είχε άλλη δασκάλα. Χρόνια μετά, φοιτητής πια, συνειδητοποιεί ότι δεν ήταν παρά μια συνηθισμένη γυναίκα κι ότι αυτός πλέον είναι πιο ώριμος.
Ο αφηγητής: έχοντας ως αφετηρία το ενήλικο παρόν του διαχωρίζει τον εαυτό του από την παιδική του ηλικία. Η απόσταση αυτή του επιτρέπει να μεταφέρει με πληρότητα στον αναγνώστη τα συναισθήματα και τις ενδόμυχες σκέψεις που του γεννούσε η καθημερινή επαφή με την όμορφη δασκάλα. Εκφράζει τις αγωνίες του και διεκδικεί την απόλυτη προσοχή σε έναν έρωτα χωρίς ανταπόκριση. Το ειδύλλιο της δασκάλας με τον αξιωματικό τού γεννά συναισθήματα ζήλιας και φθόνου. Η ενηλικίωσή του όμως τοποθετεί τα γεγονότα στις πραγματικές του διαστάσεις. Συνειδητοποιεί ότι η εξιδανίκευση της δασκάλας οφειλόταν αποκλειστικά στην αθωότητα της παιδικής ηλικίας και ότι πρόκειται για μια συνηθισμένη γυναίκα που ζει μια απλή και βαρετή ζωή.
Ενότητες -πλαγιότιτλοι:
1. «Η πρώτη μου αγάπη … για να εννοούμαστε» : Η πλατωνική αγάπη του μικρού μαθητή για τη νεαρή δασκάλα.
2. «Επήγαινα στην Τρίτη … δε θα ‘ρχόταν η «κυρία»» : Η συνηθισμένη αργοπορία της δασκάλας στο μάθημα.
3. «Πρώτα θα βγαίναν … η κυρία Νίτσα»: Τα όνειρα των μαθητών για ¨κοπάνα¨ από το μάθημα.
4. «Θα μου πείτε … πνοή καθαρού αέρα»: Σκέψεις του αφηγητή για την παιδική και την ώριμη ηλικία.
5. «Το μάθημα της κυρίας … του ελληνικού αλφαβήτου»: Οι δυσκολίες του μαθήματος και η ερωτική απογοήτευση.
6. «Το τέλος του ειδυλλίου … δεν την αγαπώ πιά»: Το τέλος του πλατωνικού έρωτα και η απομυθοποίησή του.
· Αφήγηση/ αφηγητής: α’ πρόσωπη, εσωτερική εστίαση, εσωτερική οπτική γωνία/ομοδιηγητικός -αυτοδιηγητικός.
· Αφηγηματικός χρόνος: 2 επίπεδα (παρόν: ο ενήλικος αφηγητής συνομιλεί νοητά με τους αναγνώστες σε β’ πρόσωπο /παρελθόν: τα περιστατικά στη ζωή του μικρού μαθητή.
· Αφηγηματικές μέθοδοι: περιγραφή (δασκάλα, σχολείο), διάλογος (πραγματικός με τη δασκάλα, νοητός με τους αναγνώστες), σχόλια/ εσωτερικός μονόλογος (οι ερωτηματικές σκέψεις του μικρού σε β’ πρόσωπο.
· Γλώσσα -ύφος: απλή, φυσική, παραστατική /εναλλάσσεται: ζωηρό ελαφρό, σοβαρό, εξομολογητικό, στοχαστικό, δηκτικό.
Σχήματα Λόγου
· Μεταφορές πχ. «σκοτωμένα βλέφαρα».
· Παρομοιώσεις π.χ. «σαν μέλι».
· Εικόνες π.χ. «της δασκάλας».
Ο Μ. Καραγάτσης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Δημήτρη Ροδόπουλου) γεννήθηκε στην Αθήνα, ένα από τα πέντε παιδιά του Γεώργιου Ροδόπουλου και της Ανθής το γένος Μουλούλη. Ο πατέρας του καταγόταν από οικογένεια γαιοκτημόνων της Πάτρας, ήταν δικηγόρος και πολιτικός και διετέλεσε διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας και διοικητής της Τράπεζας Κρήτης. Λόγω των συνεχών μεταθέσεών του, η οικογένεια έζησε σε διάφορες επαρχιακές πόλεις της Ελλάδας. Ο Καραγάτσης πέρασε μέρος των παιδικών του χρόνων στη Λάρισα ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές του το 1924 στη Θεσσαλονίκη και τον ίδιο χρόνο έφυγε για σπουδές στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ. Το 1925 επέστρεψε στην Ελλάδα και συνέχισε τις σπουδές του στα τμήματα Νομικής (αποφοίτησε το 1930) και Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών (αποφοίτησε το 1931) του Πανεπιστημίου Αθηνών.
