Αν θεωρήσουμε ότι σκοπός της δημόσιας ιστορίας είναι η διάχυση της ιστορικής γνώσης στους πολλούς αλλά και η εμπλοκή ξεχωριστά ατόμων, κοινοτήτων και ολόκληρων εθνών στην παραγωγή της δικής τους ιστορίας,[1] τότε η ψηφιακή ιστορία αποτελεί την εφαρμοσμένη εκδοχή της στο τεχνολογικό πεδίο. Χωρίς να απομακρύνεται από τις βασικές αρχές της τυπωμένης ακαδημαϊκής ιστορίας, παρουσιάζει ωστόσο νέα, ριζικά διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά, που της δίνουν το πλεονέκτημα να διεκδικεί τη θέση μιας κατεξοχήν δημοκρατικής ιστορίας.[2]
Οι διαφοροποιήσεις εκκινούν από το ίδιο το μέσο, καθώς εισάγονται καινοφανείς για την «παραδοσιακή» Ιστορία έννοιες και πρακτικές (ψηφιακότητα, χρήση κωδίκων, βάσεις δεδομένων, δίκτυα επαφής κλπ.)[3] επηρεάζοντας όχι μόνο τη στάση των ιστορικών –παραγωγών γνώσης αλλά και τις παγιωμένες από αιώνες αναγνωστικές συνήθειες.
Από τα πρώτα χαρακτηριστικά[4] που εκτιμήθηκαν από τον επιστημονικό κόσμο, είναι η χωρητικότητα (capacity) του ψηφιακού μέσου, η δυνατότητα δηλαδή αποθήκευσης απεριόριστων δεδομένων με σχετικά χαμηλό κόστος και η προσβασιμότητα (accessibility) στο ψηφιακό υλικό από απεριόριστο αριθμό αναγνωστών σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω των συστημάτων δικτύωσης. Η ανοικτότητα[5] στην πρόσβαση στην πληροφορία και στην παρουσίαση του έργου από συναδέλφους και το ευρύτερο κοινό απελευθέρωσε τους ιστορικούς –και όχι μόνο- από την ανάγκη της φυσικής παρουσίας σε βιβλιοθήκες και αρχεία. Σε αυτά προστίθενται η διαχειρισιμότητα (manipulability) των ιστορικών δεδομένων με τρόπους που μέχρι τώρα δεν ήταν δυνατοί π.χ. με τη χρήση μιας σειράς λέξεων, ενώ η διαδραστικότητα (interactivity), η δυνατότητα δηλαδή του ατόμου να αλληλεπιδρά σε πολλά επίπεδα διασύνδεσης, ουσιαστικά ανέτρεψε τη σχέση πομπού-δέκτη και από καταναλωτής ιστορικής γνώσης δόθηκε η δυνατότητα στον αναγνώστη να γίνει ο ίδιος παραγωγός (produser).[6] Η κρίσιμη αυτή αλλαγή οδηγεί ουσιαστικά στην αποδόμηση της «αυθεντίας» του τυπωμένου βιβλίου, καθώς πολλοί ερασιτέχνες «ιστορικοί» εμπλέκονται πλέον στη δημιουργία ιστορικού λόγου. Η πολυτροπικότητα/ευελιξία (flexibility) με τον συνδυασμό εικόνας, κειμένου, ήχου και κινούμενης εικόνας, η ποικιλία (diversity) και η υπερκειμενικότητα (hypertextuality) με τη χρήση υπερσυνδέσμων που οδηγούν σε άλλους ψηφιακούς δρόμους και /ή μη γραμμικότητα (nonlinearity), πρόσφεραν διαφοροποιημένες διαδρομές γραφής και ανάγνωσης και όχι τη γραμμική που επιβάλλει το τυπωμένο κείμενο, δημιουργώντας πλέον νέου τύπου αναγνώστες και νέους τρόπους πρόσληψης της γνώσης.[7]
Καθώς στόχος στην ψηφιακή ιστορία αποτελεί η δημιουργία ενός τελικού προϊόντος, αναγνωρίζεται η ανάγκη ανάπτυξης της ψηφιακής εγγραμματοσύνης[8] των εμπλεκόμενων μερών αλλά και σύζευξης θεωρίας και πράξης, ως αποτέλεσμα της αδυναμίας να συγκεντρώνονται στο πρόσωπο ενός όλες οι γνώσεις και οι δεξιότητες.[9] Η παραγωγή γνώσης δεν προκύπτει επομένως από την εργασία ενός και μόνο ατόμου. Αντίθετα, αίτημα αποτελεί η συνεργατικότητα, η συνεργασία δηλαδή πολλών ατόμων, κυρίως σε μεγάλα ερευνητικά προγράμματα. Η συνάντηση αυτή προωθεί τη διεπιστημονικότητα, καθώς επεκτείνεται και σε ειδικότητες, που μέχρι τώρα λειτουργούσαν εκτός ακαδημαϊκού χώρου, όπως οι καλλιτέχνες.[10]
Η ανοικτότητα και η διαδραστικότητα του ψηφιακού μέσου επέτρεψαν τη δημιουργία μιας νέας κουλτούρας, όσον αφορά στη σχέση μιας κοινωνίας με το ιστορικό παρελθόν της. Καθώς η δημόσια ιστορία ενθαρρύνει τη συμμετοχή των υποκειμένων στην ιστορική έρευνα και στην επαναδημιουργία του παρελθόντος τους, η δικτύωση, η χρήση hashtag#,[11] το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ενεργοποίησαν τα αντανακλαστικά των πρώην παθητικών καταναλωτών, οδηγώντας τους στην παραλαβή της σκυτάλης στην παραγωγή ιστορικής γνώσης από τον αυστηρά ακαδημαϊκό χώρο.[12] Η ανάπτυξη μεγάλων ερευνητικών προγραμμάτων, που επεκτείνονταν στο χώρο είτε της προφορικής μαρτυρίας είτε στη συγκέντρωση διαφορετικών ειδών τεκμηρίων (κείμενο, εικόνα, ήχος, βίντεο) απευθύνοντας κάλεσμα σε ένα ευρύτερο κοινό (crowdsourcing/πληθοπορισμός),[13] έδωσαν την ευκαιρία στα υποκείμενα να γίνουν οι πρωταγωνιστές της δικής τους ιστορίας.[14] Τα παραπάνω χαρακτηριστικά καθώς και η ευκολία στη διαχείριση του ψηφιακού μέσου οδήγησαν στη γεωμετρική αύξηση των προσωπικών ιστοσελίδων ιστορικού ενδιαφέροντος είτε από επαγγελματίες ιστορικούς είτε απλά από ενδιαφερόμενους.[15] Ενδιαφέρουσα πτυχή αυτής της εξέλιξης είναι η παραγωγή κειμένων που δημιουργήθηκαν εξαρχής για την ανάρτησή τους στο διαδίκτυο (born-digital), χωρίς να έχει προηγηθεί το τυπωμένο ανάλογό του.[16]
Καθώς η ψηφιακή ιστορία αποτελεί ένα νέο πεδίο συνεχώς αναπτυσσόμενο τις τελευταίες δεκαετίες, τα χαρακτηριστικά που αναφέραμε δεν θα πρέπει να θεωρούνται σταθερά και μόνιμα, μια που είναι πάντα υπό αίρεση τόσο λόγω των επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων όσο και των ευρύτερων οικονομικών –ιδεολογικών- πολιτικών παραγόντων.
Βιβλιογραφία -Δικτυογραφία
· Cohen Daniel J., Rosenzweig Roy, Digital History: A Guide to Gathering, Preserving, and Presenting the Past on the Web (2005).
http://chnm.gmu.edu/digitalhistory/
· Kean Hilda, “Introduction” στο H. Kean, P. Martin (επιμ.), The Public History Reader, Routledge, 2015.
· Noiret Serge, «Υπάρχει τελικά διεθνής δημόσια ιστορία;», στο, Α. Ανδρέου, Σ. Κακουριώτης, κ.ά. (επιμ.), Η δημόσια ιστορία στην Ελλάδα. Χρήσεις και καταχρήσεις της ιστορίας, μτφρ. Μαρία Δουκάκη –Ελένη Πασχαλούδη, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, 2015.
· Poster Mark, ‘History in the Digital Domain’, Historein 4 (2003-4): 17-32. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/historein/a rticle/view/2172
· Valatsou Despoina, ‘History, our own Stories and Emotions Online’, Historein, 8 (2008): 108-116
http://epublishing.ekt.gr/el/5119/Historein/6981
· Αθανασιάδης Χάρης, Τα αποσυρθέντα βιβλία. Έθνος και σχολική ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2015.
· Βαλατσού Δέσποινα, Ανάδυση νέων μνημονικών τόπων στο διαδίκτυο, Αθήνα 2014.
https://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/34941
· Παπαηλία Πηνελόπη, Πετρίδης Πέτρος, Ψηφιακή Εθνογραφία, Αθήνα 1015, Κάλλιπος.
https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/6117/1/00_master_document-KOY.pdf
[1] Για την αγγλική εκδοχή της δημόσιας ιστορίας βλ. Hilda Kean,“Introduction” στο H. Kean και P. Martin (επιμ.), The Public History Reader, Routledge, Λονδίνο και Νέα Υόρκη, 2015, σ. xiii. Για την αμερικανική βλ. Χάρης Αθανασιάδης, Τα αποσυρθέντα βιβλία. Έθνος και σχολική ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2015, σ.17. Για την εμπλοκή του κοινού στην παραγωγή της δικής τους ιστορίας βλ. Serge Noiret, «Υπάρχει τελικά διεθνής δημόσια ιστορία;», στο, Α. Ανδρέου, Σ. Κακουριώτης, κ.ά. (επιμ.), Η δημόσια ιστορία στην Ελλάδα. Χρήσεις και καταχρήσεις της ιστορίας, μτφρ. Μαρία Δουκάκη –Ελένη Πασχαλούδη, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, 2015, σ.51.
[2] Daniel J. Cohen, Roy Rosenzweig, Digital History: A Guide to Gathering, Preserving, and Presenting the Past on the Web (2005) http://chnm.gmu.edu/digitalhistory/finalthoughts/ [τελευταία προσπέλαση:30/10/2018].
[3] Δέσποινα Βαλατσού, Ανάδυση νέων μνημονικών τόπων στο διαδίκτυο, Αθήνα 2014, σ.33.
https://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/34941 [τελευταία προσπέλαση:30/10/2018].
[4] Για την παρουσίαση των χαρακτηριστικών ακολουθήθηκε η ερμηνευτική ορολογία των Daniel J. Cohen, Roy Rosenzweig, ό.π.., http://chnm.gmu.edu/digitalhistory/introduction/ [τελευταία προσπέλαση:30/10/2018].
[5] Δέσποινα Βαλατσού, Ανάδυση…, ό.π., σ.44.
[6] Στο ίδιο, σ.22.
[7] Πηνελόπη Παπαηλία, Πέτρος Πετρίδης, Ψηφιακή Εθνογραφία, Αθήνα 1015, Κάλλιπος, σ.23,26.
https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/6117/1/00_master_document-KOY.pdf [τελευταία προσπέλαση: 30/10/2018].
[8] Στο ίδιο, σ.28.
[9] Δέσποινα Βαλατσού, Ανάδυση…, ό.π., σ.32.
[10] Πηνελόπη Παπαηλία, Πέτρος Πετρίδης, Ψηφιακή…,ό.π.,σ.28.
[11] Στο ίδιο, σ.29.
[12] Despoina Valatsou, ‘History, our own Stories and Emotions Online’, Historein, 8 (2008): σελ.113.
http://epublishing.ekt.gr/el/5119/Historein/6981[τελευταία προσπέλαση:30/10/2018].
[13] Πηνελόπη Παπαηλία, Πέτρος Πετρίδης, Ψηφιακή…,ό.π.,σ.29.
[14] Ενδεικτικά, ιστότοποι οι οποίοι που στηρίχτηκαν στη συμμετοχή για τον εμπλουτισμό τους με υλικό: Ψηφιακό Μουσείο Μακρονήσου http://www.makronissos.org Άουσβιτς http://www.auschwitz.org . [τελευταία προσπέλαση:30/10/2018].
[15] Mark Poster, ‘History in the Digital Domain’, Historein 4 (2003-4): σελ.25
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/historein/article/view/2172 [τελευταία προσπέλαση: 30/10/2018].
[16] Πηνελόπη Παπαηλία, Πέτρος Πετρίδης, Ψηφιακή…,ό.π.,σ.29.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.