Τρίτη 30 Απριλίου 2013

Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ



                  Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΥΔΩΡ: Σημάδια του νερού στον τόπο και στο χρόνο
 Πάρης Μαλούτας
  Σταύρος Κούγιας
  Αντώνης Λογοθέτης

Ρύπανση του νερού είναι κάθε ουσία που εμποδίζει την κανονική χρήση του νερού.

Η ρύπανση μπορεί να είναι χημική, με την εισαγωγή επικίνδυνων χημικών  ουσιών, ενεργειακή, βιολογική κτλ.

Παρασκευή 26 Απριλίου 2013

Η ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ



  Η  ΔΙΑΒΡΩΣΗ  ΚΑΙ  ΤΑ  ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ  ΤΗΣ
Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
ΎΔΩΡ: Σημάδια του νερού στον τόπο και στο χρόνο
Ανθιμόπουλος Κων/νος
Μαυροματίδης Δημήτρης
Μολασιώτης Παναγιώτης
Μπαντιούκας Γιώργος

Τη γεωλογική διάβρωση προκαλούν μια σειρά φαινομένων από διάφορους παράγοντες (νερό βροχής, αέρα κ.λ.π.), που έχουν ως αποτέλεσμα την αργή, αλλά σταθερή και συνεχόμενη αποσύνδεση των πετρωμάτων της επιφάνειας της Γης.
Από αυτή την καταστρεπτική ενέργεια της διάβρωσης σχηματίζονται στην επιφάνεια του φλοιού της Γης οι κοιλάδες, τα φαράγγια, οι χαράδρες, οι απόκρημνες ακτές, τα φιόρδ, τα σπήλαια, οι καταβόθρες κ.ά. Σε μερικές μάλιστα περιοχές, όπου δεν υπάρχει βλάστηση, η διάβρωση γίνεται πιο γρήγορα και πιο εύκολα.
Το νερό της βροχής, όταν πέφτει και ρέει λόγω του βάρους του, ξεπλένει κυριολεκτικά την επιφάνεια του εδάφους, ακόμα κατατρώει τα επιφανειακά πετρώματα, ανοίγει αυλάκια και, αφού παρασύρει όλα τα γόνιμα συστατικά, κάνει το έδαφος τραχύ και άγονο. Τέτοιες περιοχές κυρίως είναι οι πλαγιές των βουνών που δεν έχουν βλάστηση. Σε μεγάλα μάλιστα χρονικά διαστήματα είναι δυνατό, αν οι συνθήκες είναι κατάλληλες, να διαβρωθούν μεγάλα βουνά και να καταστούν μικροί λόφοι ή πεδιάδες. Οι χείμαρροι, οι σάρες, οι μορένες, οι βραχώδεις περιοχές, είναι όλα αποτελέσματα της διάβρωσης.
Η διατάραξη της γήινης επιφάνειας και τη μεταφορά των υλικών που απελευθερώθηκαν σε άλλο μέρος και μπορεί να προκληθεί από διάφορες αιτίες. Έτσι, ανάλογα με τις αιτίες, έχουμε και διάφορα είδη διάβρωσης. Οι πιο συνηθισμένες αιτίες είναι το νερό, ο αέρας, ο πάγος και διάφοροι οργανισμοί.
Ανάλογα με την εποχή που έγινε η διάβρωση, έχουμε διάβρωση προϊστορική και διάβρωση σύγχρονη. Η προϊστορική διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό την επιφάνεια του εδάφους που σήμερα ξέρουμε, ενώ η σύγχρονη γίνεται πάνω στην επιφάνεια που ήδη έχει διαβρωθεί. Αποτέλεσμα της προϊστορικής είναι το στρογγύλεμα των κορυφών των βουνών, το άνοιγμα των βαθιών χαραδρών ανάμεσα στα βουνά, από τις οποίες περνούν τα ποτάμια, οι διάφορες κοιλάδες κλπ.

Η διάβρωση, που προκαλεί το νερό, χωρίζεται σε διάφορες κατηγορίες. Μπορεί να είναι η επιφανειακή, που προκαλείται μετά τη βροχή όταν η επιφάνεια της γης δεν καλύπτεται από καμιά βλάστηση. Η διάβρωση αυτή γίνεται σ' όλη την επιφάνεια της γης που δέχεται τη βροχή.
Υπάρχει κατόπιν η διάβρωση που γίνεται σε μέρη, όπου υπάρχουν ή σχηματίζονται μετά από μια βροχή μικρά ρυάκια. Τα ρυάκια αυτά δεν είναι πάντα μόνιμα, αλλά κάθε φορά μπορεί να γίνονται και σε κάποιο άλλο σημείο, ανάλογα με τη διαμόρφωση που έχει το έδαφος.
Υπάρχει ακόμη η διάβρωση που προκαλούν οι χείμαρροι και τα μόνιμα μικρά ποταμάκια που μπορεί να έχουν μόνιμη κοίτη. Η καταστροφή στην επιφάνεια της γης, που μπορεί να προκληθεί από τον τύπο αυτό της διάβρωσης, είναι διαφορετική και εξαρτάται από το είδος του εδάφους, (τα αμμώδη εδάφη διαβρώνονται πολύ πιο εύκολα από ότι τα αργιλώδη) εξαρτάται ακόμη από την κλίση του εδάφους (όσο πιο επίπεδο είναι το έδαφος, τόσο πιο μικρή είναι η ταχύτητα του νερού και τόσο πιο μικρή είναι και ή διάβρωση που προκαλεί).
Ακόμη η έκταση της διάβρωσης εξαρτάται από την έκταση της κάλυψης της επιφάνειας της γης από διάφορα φυτά, ακόμη και από το είδος των φυτών κλπ. Τα αραιά φυτά πολύ λίγο εμποδίζουν τη διάβρωση, καθώς επίσης και τα φυτά εκείνα που έχουν πολύ μικρές ρίζες και ιδιαίτερα όταν αυτές βρίσκονται πολύ κοντά στην επιφάνεια.
Αντίθετα η κάλυψη της επιφάνειας από πυκνή καλλιέργεια που μάλιστα έχει ρίζες που προσχωρούν βαθιά μέσα στο χώμα, η κάλυψη με δάση μιας επιφάνειας, εμποδίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό ή ακόμη σταματά τελείως οποιαδήποτε διαβρωτική δράση του νερού. Ο τύπος αυτός της διάβρωσης είναι γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο και απειλεί με καταστροφή πολλές χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμης γης κάθε χρόνο. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η διάβρωση στην πατρίδα μας, που στερείται από δάση, αλλά και από κάλυψη με βλάστηση, ιδιαίτερα των βουνών.
Φυσικά η διάβρωση που προκαλεί το νερό μπορεί σε μια περιοχή ή σε μια γωνιά να προκαλεί τεράστιο κακό και να την απειλεί κυριολεκτικά με αφανισμό, ενώ σε άλλη να προκαλεί μεγάλο καλό. Μια μικρή απόδειξη, στη χώρα μας, της δράσης της διάβρωσης του νερού αποτελεί και ο σημερινός κάμπος κοντά στις Θερμοπύλες.
Πριν από 2.500 περίπου χρόνια στις Θερμοπύλες η θάλασσα έφτανε μέχρι τους πρόποδες του βουνού και μόνο μια άμαξα μπορούσε να περάσει. Σήμερα υπάρχει αυτός ο τεράστιος κάμπος που εκτείνεται μερικά χιλιόμετρα μέσα στη θάλασσα και που είναι δημιούργημα του Σπερχειού ποταμού.
Ένα άλλο ακόμη παράδειγμα της ωφέλειας που μπορεί να προκαλέσει η διάβρωση σε μια άλλη χώρα, είναι η περίπτωση του Νείλου ποταμού στην Αίγυπτο. Την εποχή των βροχών ο Νείλος κουβαλάει από τα διάφορα υψίπεδα της Αβησσυνίας τεράστιες ποσότητες από χώματα, που αποθέτει στις περιοχές της Αιγύπτου που πλημμυρίζει. Με τον τρόπο αυτό κάνει τεράστιες εκτάσεις γόνιμες στην Αίγυπτο. Παράλληλα όμως έχει στην κυριολεξία καταστρέψει τα βουνά της Αβησσυνίας, με αποτέλεσμα να καταστρέφονται τα δάση και τελικά να υπάρχει μια αργή και σταδιακή μείωση των βροχών στην περιοχή της Αβησσυνίας.
Όπως υπολογίζουν οι επιστήμονες, αν η διάβρωση του Νείλου συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμη, τότε θα έχουμε σημαντική μετατόπιση των βροχών από την Αβησσυνία που τελικά θα μετατραπεί σε έρημη σχεδόν περιοχή και το αποτέλεσμα θα είναι ότι και η Αίγυπτος, που τόσο πολύ σήμερα ωφελείται από τις βροχές αυτές, θα μετατραπεί σε έρημη γη. Φυσικά αυτό τοποθετείται ότι θα γίνει σε μερικές εκατοντάδες χρόνια.
Μια περίπτωση καταστροφικής επίδρασης της διάβρωσης στη χώρα μας μπορεί να διαπιστώσει κανείς ταξιδεύοντας από την Αθήνα προς την Πάτρα από τη νέα εθνική οδό. Εκεί θα διαπιστώσει και ιδιαίτερα στην περιοχή μεταξύ του Κιάτου και Αιγίου, πόσο η διάβρωση έχει μεταφέρει εκατομμύρια τόνους γης μέσα στη θάλασσα και πόσο ακόμη συνεχίζει το καταστροφικό της έργο, αφού στις πλαγιές των λόφων δεν υπάρχει κανένα σχεδόν δένδρο που θα μπορούσε με τις ρίζες του να συγκρατήσει τα χώματα.
Η διάβρωση που προκαλεί ο πάγος είναι πιο συνηθισμένη στις βόρειες περιοχές της γης, καθώς και στα ψηλά βουνά, όπου επικρατούν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Τη διάβρωση την προκαλούν οι χιονοστιβάδες ή οι παγετώνες με την κίνησή τους. Τη μεγαλύτερη όμως και την πιο συνεχή διάβρωση την προκαλεί ο πάγος που σχηματίζεται, όταν παγώνει το νερό μέσα στις σχισμές των βράχων. Με τον τρόπο αυτό εκατοντάδες τόνοι βράχων κάθε χρόνο μετατρέπονται κυριολεκτικά σε μικρές πέτρες και άμμο, που μόλις λιώσουν το καλοκαίρι οι πάγοι, φεύγουν μαζί με το νερό.

Χαρακτηριστικοί γεωλογικοί σχηματισμοί οι οποίοι δημιουργούνται από τη διάβρωση που προκαλεί το νερό

ΣΠΗΛΑΙΑ


Ως σπήλαιο ορίζεται οποιαδήποτε φυσική κοιλότητα στο εσωτερικό της γης, στην οποία μπορεί να έχει πρόσβαση ο άνθρωπος. Σε αντίθετη περίπτωση, κατά την οποία δεν υπάρχει πρόσβαση για τον άνθρωπο, γίνεται λόγος για έγκοιλο.

Πώς σχηματίζονται τα σπήλαια;
Η διαδικασία δημιουργίας των σπηλαίων είναι καθαρά γεωλογική - χημική. Η συνηθέστερη διαδικασία δημιουργίας σπηλαίου είναι η εξής:
Η διείσδυση του νερού της βροχής στις σχισμές των ασβεστολιθικών πετρωμάτων τα διαλύει πολύ αργά, δημιουργώντας σταδιακά ολοένα και μεγαλύτερες κοιλότητες στο εσωτερικό τους. Μέσα στα σπήλαια συναντούμε διάκοσμο από ασβεστολιθικές αποθέσεις. Το νερό που διαλύει τα ασβεστολιθικά πετρώματα και δημιουργεί το σπήλαιο γίνεται πλούσιο σε ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο και εναποθέτει βαθμηδόν στα σημεία όπου υπάρχει σταγονορροή. Έτσι, στην οροφή του σπηλαίου δημιουργούνται οι σταλακτίτες και στο έδαφος οι σταλαγμίτες. Πλήθος άλλων εξειδικευμένων μορφών δημιουργούνται από την ίδια διαδικασία, δίνοντας πολύπλοκα και πολύ όμορφα συμπλέγματα.
Στα σπήλαια υπάρχει και ζωή. Πέρα από τη ζώνη της εισόδου όπου βρίσκουν καταφύγιο διάφορα ζώα (απλοί επισκέπτες - τρωγλόξενα είδη), πιο μέσα στο σπήλαιο συναντούμε τα τρωγλόφιλα είδη, που κατοικούν στο σπήλαιο αλλά τρέφονται έξω από αυτό (π.χ. νυχτερίδες) και τα τρωγλόβια, που ζουν και ολοκληρώνουν ολόκληρο τον κύκλο της ζωής τους μέσα στο σπήλαιο, χωρίς να βγαίνουν ποτέ έξω.

Τα σπήλαια προστατεύονται ως γεωλογικοί σχηματισμοί αλλά και ως αρχαιολογικοί χώροι (εφόσον έχουν αρχαιότητες) από το Υπουργείο Πολιτισμού και τις αρμόδιες Εφορείες Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Βορείου και Νοτίου Ελλάδος κατά περίπτωση.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πάρα πολλά σπήλαια, με αρκετά από αυτά να είναι τουριστικά αξιοποιημένα και επισκέψιμα από το ευρύ κοινό. Όλα τα υπόλοιπα είναι προσβάσιμα από ειδικούς σπηλαιολόγους, μετά από σχετική προετοιμασία και εξάσκηση και πάντα λαμβάνοντας συγκεκριμένα μέτρα ασφαλείας και τηρώντας ειδικούς κανόνες.
Τα σπήλαια θεωρούνται σημαντικό κομμάτι του περιβάλλοντος και έχουν άμεση σχέση με την ποιότητα της ζωής, καθώς τις περισσότερες φορές σχετίζονται με το υπόγειο νερό που αντλείται με τις γεωτρήσεις για ύδρευση και για άρδευση. Οπότε η μόλυνσή τους επιστρέφει πάντα σε εμάς τους ίδιους. Η προστασία τους ως βιοτόπους αλλά και ως χώρους εξαίσιας και μοναδικής φυσικής ομορφιάς είναι καθήκον όλων μας.

ΣΠΗΛΑΙΑ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗΣ
Σπήλαια στην Κοζάνη υπάρχουν στο χωριό Σπηλιά και στην Εράτυρα (Αγιότρυπα).

                  

                                 ΦΑΡΑΓΓΙΑ

Γενικά στη νεοελληνική γλώσσα ως φαράγγι, χαρακτηρίζεται βαθιά χαράδρα με σχεδόν απόκρημνες βραχώδεις πλευρές, όχι βέβαια των διαστάσεων εκείνων σε μήκος και βάθος που παρουσιάζουν τα λεγόμενα κάνυον που όμως οι πλευρές τους δεν παρουσιάζουν τις σχεδόν κατακόρυφες και τη στενότητα των φαραγγιών.
Γενικά τα φαράγγια δημιουργούνται από τη διαβρωτική δράση των ιδιαίτερα ορμητικών υδάτινων ρευμάτων, καταφέρνοντας έτσι μια συνεχή εκβάθυνση της κοίτης ανάμεσα σε συμπαγή και ανθεκτικά πετρώματα. Επίσης άλλη αιτία δημιουργίας φαραγγιών μπορεί να είναι κάποια τεκτονική διεργασία, σεισμός, κατάπτωση θόλων υπόγειων σηράγγων, όπως συμβαίνει κυρίως σε καρστικές περιοχές, καθώς ακόμα και μια παγετωνική δράση που δημιουργεί εκτενή ρήγματα. Σημειώνεται ότι το πλείστο των φαραγγιών των Άλπεων οφείλονται σε παγετωνικές δράσεις.
Στην Ελλάδα παρατηρούνται πολλά φαράγγια εξαιτίας του μεγάλου εύρους των ασβεστολιθικών πετρωμάτων που διαβρώνονται σχετικά εύκολα. Σημαντικότερα ελληνικά φαράγγια είναι το Φαράγγι της Σαμαριάς, που βρίσκεται στη Κρήτη, μήκους 16 χλμ., το Φαράγγι του Βίκου, που βρίσκεται στηνΉπειρο, μήκους 20 χλμ. που θεωρείται και το μεγαλύτερο του κόσμου σε βάθος με τα αυστηρά κριτήρια προσδιορισμού της γεωμορφολογίας αυτής(*), καθώς και άλλα μικρότερα. Επίσης σπουδαία φαράγγια υφίστανται στην Τουρκία, Αρμενία, Νεπάλ, κ.ά. το δε φαράγγι του Βερντόν στις Ν. Άλπεις θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα αξιοθέατα της Γαλλίας.
Τα φαράγγια από την αρχαιότητα λόγω της ιδιομορφίας τους συνδέθηκαν με στρατιωτικές επιχειρήσεις διείσδυσης αλλά και καταφυγής - διαφυγής καταδιωκομένων. Επίσης λόγω της αγριότητας που παρουσιάζουν έχουν συνδεθεί με διάφορες λαογραφικές ιστορίες και μύθους συναφείς ακριβώς του τρόμου που παρουσιάζει η θέα τους.
Γνωστότερο φαράγγι στον ελλαδικό χώρο κατά την αρχαιότητα ήταν ο Καιάδας.

Το Φαράγγι της Σαμαριάς
Γενικά στη νεοελληνική γλώσσα ως φαράγγι, χαρακτηρίζεται βαθιά χαράδρα με σχεδόν απόκρημνες βραχώδεις πλευρές, όχι βέβαια των διαστάσεων εκείνων σε μήκος και βάθος που παρουσιάζουν τα λεγόμενα κάνυον που όμως οι πλευρές τους δεν παρουσιάζουν τις σχεδόν κατακόρυφες και τη στενότητα των φαραγγιών.
Γενικά τα φαράγγια δημιουργούνται από τη διαβρωτική δράση των ιδιαίτερα ορμητικών υδάτινων ρευμάτων, καταφέρνοντας έτσι μια συνεχή εκβάθυνση της κοίτης ανάμεσα σε συμπαγή και ανθεκτικά πετρώματα. Επίσης άλλη αιτία δημιουργίας φαραγγιών μπορεί να είναι κάποια τεκτονική διεργασία, σεισμός, κατάπτωση θόλων υπόγειων σηράγγων, όπως συμβαίνει κυρίως σε καρστικές περιοχές, καθώς ακόμα και μια παγετωνική δράση που δημιουργεί εκτενή ρήγματα. Σημειώνεται ότι το πλείστο των φαραγγιών των Άλπεων οφείλονται σε παγετωνικές δράσεις.
Στην Ελλάδα παρατηρούνται πολλά φαράγγια εξαιτίας του μεγάλου εύρους των ασβεστολιθικών πετρωμάτων που διαβρώνονται σχετικά εύκολα. Σημαντικότερα ελληνικά φαράγγια είναι το Φαράγγι της Σαμαριάς, που βρίσκεται στη Κρήτη, μήκους 16 χλμ., το Φαράγγι του Βίκου, που βρίσκεται στηνΉπειρο, μήκους 20 χλμ. που θεωρείται και το μεγαλύτερο του κόσμου σε βάθος με τα αυστηρά κριτήρια προσδιορισμού της γεωμορφολογίας αυτής(*), καθώς και άλλα μικρότερα. Επίσης σπουδαία φαράγγια υφίστανται στην Τουρκία, Αρμενία, Νεπάλ, κ.ά. το δε φαράγγι του Βερντόν στις Ν. Άλπεις θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα αξιοθέατα της Γαλλίας.
Τα φαράγγια από την αρχαιότητα λόγω της ιδιομορφίας τους συνδέθηκαν με στρατιωτικές επιχειρήσεις διείσδυσης αλλά και καταφυγής - διαφυγής καταδιωκομένων. Επίσης λόγω της αγριότητας που παρουσιάζουν έχουν συνδεθεί με διάφορες λαογραφικές ιστορίες και μύθους συναφείς ακριβώς του τρόμου που παρουσιάζει η θέα τους.
Γνωστότερο φαράγγι στον ελλαδικό χώρο κατά την αρχαιότητα ήταν ο Καιάδας.
Στην περιοχή της Κοζάνης υπάρχει το φαράγγι των Σερβίων







                




    Κάτω από το βυζαντινό κάστρο των Σερβίων σχηματίστηκε ένα φαράγγι μήκους 3 χλμ. Το μέγιστο ύψος του φτάνει τα 200 μέτρα. Στους ασβεστολιθικούς βράχους δημιουργήθηκαν ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα σχήματα που εξάπτουν τη φαντασία των ανθρώπων.
Οι κάτοικοι της περιοχής, στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν τα γεωλογικά φαινόμενα, έπλασαν μύθους συνδέοντάς τα με ιστορικά γεγονότα. Λένε ότι όταν οι Τούρκοι πήραν το κάστρο, η Παναγία, μαρμάρωσε τον δεσπότη, τους άρχοντες, τους στρατιώτες και τα ζώα για να μην χαθεί τίποτα από την πόλη και να ζωντανέψουν όταν φύγουν οι Τούρκοι.


                                          ΚΑΤΑΒΟΘΡΕΣ

Καταβόθρα ονομάζεται φυσικός σχηματισμός, μια τρύπα, ένα άνοιγμα στο έδαφος, είτε κάτω από το νερό, στο οποίο εισέρχεται ή εξέρχεται νερό. Μια καταβόθρα μπορεί να είναι είτε μικρή σε μέγεθος, βασικά να μην είναι καν ορατή από την επιφάνεια του νερού παρά μόνο από την κίνηση των νερών, είτε να είναι μέρος μεγάλου σχηματισμού εκατοντάδων μέτρων. Οι καταβόθρες σχηματίζονται από τη διάβρωση υπόγειων υδάτων συνήθως σε ασβεστολιθικά πετρώματα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν γνωστές καταβόθρες όπως είναι αυτές της Κεφαλλονιάς, στις οποίες νερό από τη θάλασσα εισέρχεται στο έδαφος από τη μια πλευρά του νησιού (Καταβόθρες, στην πλευρά του Αργοστολίου, δυτική πλευρά) και εξέρχεται στην άλλη πλευρά του νησιού (Καραβόμυλος, στην Ανατολική πλευρά του νησιού), σε μια απόσταση πάνω από 15 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή.
Οι καταβόθρες μπορεί να διαφέρουν σε μέγεθος, ξεκινώντας από λιγότερο από ένα μέτρο και φτάνοντας αρκετές εκατοντάδες μέτρα, τόσο σε διάμετρο όσο και σε βάθος. Η δημιουργία τους, μπορεί να γίνει σταδιακά ή απότομα, και βρίσκονται σε όλο τον κόσμο.
Τα νησιά του Αιγαίου είναι γεμάτα με αυτά τα σπάνια γεωλογικά φαινόμενα.

·        Πηγές
·         
·        "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica.
                      Βικιπαίδεια

Τετάρτη 24 Απριλίου 2013

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΑΝ ΦΥΣΙΚΟΣ ΠΟΡΟΣ-ΦΡΑΓΜΑΤΑ



                             ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΑΝ ΦΥΣΙΚΟΣ ΠΟΡΟΣ--- ΦΡΑΓΜΑΤΑ 
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 
ΥΔΩΡ: Σημάδια του νερού στον τόπο και στο χρόνο

Κωσταρέλου  Δήμητρα
Μάστορα  Βασιλική

Δαβζάκη  Ματίνα


      Τι είναι οι φυσικοί πόροι;
     Η έννοια του φυσικού πόρου είναι ευρύτερη της ενεργειακής πηγής και περιλαμβάνει καθετί που χρειάζεται ένας οργανισμός για την επιβίωσή του και προέρχεται από τη φύση. Ιδιαίτερα για τις ανθρώπινες κοινωνίες σαν φυσικοί πόροι ορίζονται όλα τα υπάρχοντα στη γη υλικά ή προϊόντα που είναι χρήσιμα για τη ζωή και τις δραστηριότητες του ανθρώπου.
     Έτσι, με λίγα λόγια, φυσικοί πόροι είναι φυσικά αγαθά εύκολα διαθέσιμα και προσβάσιμα, τα οποία ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να τα χρησιμοποιεί για την κάλυψη αναγκών του.

     Ταξινόμηση Φυσικών Πόρων
   Επειδή οι περισσότεροι φυσικοί πόροι είναι και αποθεματικοί, δημιουργούν δηλαδή αρχικά απόθεμα ύλης και ενέργειας που περικλείεται μέσα σ' αυτή, μπορούν να ταξινομηθούν σε ανανεώσιμους φυσικούς πόρους, που διαρκούν για πάντα ή ανανεώνονται συνεχώς, όταν γίνεται σωστά η διαχείρισή τους, και μη ανανεώσιμους που εξαντλούνται σε τέτοιο σημείο ώστε η ανανέωσή τους είναι αδύνατη ή πολύ δαπανηρή.
Οι ανανεώσιμοι πόροι δημιουργούνται συνήθως από τα σύγχρονα βιοτικά συστήματα (γεωργικές καλλιέργειες, αλιεύματα, δασική ξυλεία κλπ.) και μαζί με την ηλιακή, την αιολική, τη γεωθερμική και την υδροηλεκτρική ενέργεια αποτελούν τους ενεργειακούς ανανεώσιμους πόρους. Αντίστοιχα οι μη ανανεώσιμοι πόροι είναι αποθέματα που προέρχονται από αβιοτικά συστήματα (μέταλλα, νερό, μάρμαρα) ή από πρώην βιοτικά συστήματα (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο).
Όλοι οι φυσικοί πόροι διακρίνονται σε ανακυκλώσιμους και μη ανακυκλώσιμους, ανάλογα με το αν μπορούν ή όχι να ανανεωθούν με τεχνητές διεργασίες ανακύκλωσης ή μέσα από τους φυσικούς κύκλους. Στον πίνακα που ακολουθεί γίνεται η ταξινόμηση των φυσικών πόρων.



    Το νερό ως φυσικός πόρος
   Οι υδατικοί πόροι σήμερα στην Ελλάδα υπόκεινται σε εκμετάλλευση η οποία χαρακτηρίζεται από μια υποτυπώδη διαχείριση, για κάλυψη κυρίως περιστασιακών αναγκών, με περιορισμένη εφαρμογή σχεδιασμών ή στρατηγικών.
   Αποτέλεσμα είναι το συνεχώς αυξανόμενο έλλειμμα νερού που συνοδεύεται από υποβάθμιση της ποιότητάς του.
.Άρα
«το νερό χαρακτηρίζεται σήμερα ως φυσικός πόρος με ΑΞΙΑ χωρίς αξία.


Προέλευση – Μορφή έργου και χρήση νερού στην Ελλάδα


Προέλευση
Μορφή έργων
Χρήση
Επιφανειακό νερό
Φράγματα
(ταμιευτήρες)
Κύρια για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και ύδρευση αστικών κέντρων, μέσα σε αυτήν συμπεριλαμβάνεται η άρδευση και η βιομηχανία

Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές)
Άρδευση, ελάχιστες εφαρμογές
Υπεδαφικό νερό
Γεωτρήσεις
Για άρδευση και τοπικά για ύδρευση και βιομηχανική χρήση, πολύ περιορισμένη εκμετάλλευση θερμών νερών (γεωθερμική ενέργεια)

Φυσικές Πηγές
Μικτή χρήση (ύδρευση, άρδευση, βιομηχανία)

Θερμομεταλλικές Πηγές
Ιαματικά λουτρά, περιορισμένων δραστηριοτήτων τοπικού χαρακτήρα.
Παράκτιες εκροές νερού
Πηγές παράκτιες, υποθαλάσσιες
Ύδρευση, πολύ περιορισμένη έως ελάχιστη χρήση
Ανακύκλωση
Βιολογικοί καθαρισμοί
Άρδευση και βιομηχανική χρήση, σε επίπεδο έργου

«Φράγματα : Κατασκευή – Χρησιμότητα – Επιπτώσεις»

Το φράγμα είναι τεχνικό έργο που κατασκευάζεται κάθετα στην κοίτη ενός φυσικού ρεύματος (ποταμού) για την αποκοπή της ροής , με σκοπό την αποθήκευση , παροχέτευση ή ανάσχεση της πλημμυρικής παροχής του ρεύματος. 
Η λειτουργικότητα των φραγμάτων είναι πολλαπλή μιας και προσφέρει ανεκτίμητες παροχές στον άνθρωπο.
Πρώτα απ’ όλα, ένα βασικό στοιχείο είναι η αποταμίευση νερού, για ύδρευση και άρδευση. 
Επίσης επιτρέπει την παραγωγή φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας, έτσι ώστε να περιορίζεται το πρόβλημα κατανομής ηλεκτρικού ρεύματος. Επιπροσθέτως, η ενέργεια που παράγεται δεν επιφέρει ρύπανση στο περιβάλλον και υπάρχει δυνατότητα αποθήκευσης για ώρες ανάγκης.
Τα φράγματα, ακόμα εγγυώνται αποτελεσματική προστασία  από τις πλημμύρες. Συμβάλλουν στη διατήρηση καθαρού περιβάλλοντος.
Η προσφορά τους στη δημιουργία νέων υγροτόπων ήταν και είναι τεράστια και αποδείχτηκε κερδοφόρα για την ανάπτυξη του οικοτουρισμού και επομένως τη βελτίωση της γενικής οικονομίας της χώρας μας. 
Τελευταίο αλλά όχι ασήμαντο είναι το γεγονός ότι δόθηκε η δυνατότητα να αναπτυχθούν οι ιχθυοκαλλιέργειες, ένας τομέας που υπήρξε αρκετά υποανάπτυκτος στη χώρα μας. Ωστόσο οι άσχημες συνέπειές τους δεν μπορούν να αμφισβητηθούν.
Ένα από τα κυριότερα προβλήματα είναι η αλλοίωση του φυσικού τοπίου. Το ογκώδες και άκομψο οικοδόμημα προκαλεί την καταστροφή της φυσικής ομορφιάς του περιβάλλοντος μιας και η ύπαρξη του τσιμέντου στη φύση μοιάζει με παρωδία στο οικοσύστημα και μπροστά στην πλούσια βλάστηση γύρω από το ποτάμι.
Αυξημένος είναι επίσης ο κίνδυνος τοπικών σεισμών σε περιοχές με φράγματα αφού επιβαρύνεται ο φλοιός της Γης.

 
Άλλες επιπτώσεις από την κατασκευή των φραγμάτων ήταν η παγίδευση των φερτών υλικών στους ταμιευτήρες. Αυτό στερεί τις παραλίες από τα υλικά αυτά και προωθείται διάβρωση. Δεν είναι σίγουρο σε ποιο βαθμό η διάβρωση αυτή των παραλιών είναι προϊόν της κατασκευής φραγμάτων, μια και παρεμβαίνουν και άλλες αιτίες, όπως η κατασκευή λιμενοβραχιόνων, αλλά σίγουρα χειροτερεύουν την κατάσταση. Και αυτό το θέμα θα μελετηθεί

Τα φράγματα έχουν να προσφέρουν αναμφίβολα πολλά  πλεονεκτήματα ταυτόχρονα με τα μειονεκτήματα. Αυτό που χρειάζεται για να εξασφαλιστεί η ισορροπία, είναι να γίνονται προσεκτικές μελέτες πριν την κατασκευή οποιουδήποτε φράγματος ανάλογα πάντα με τις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο θα αποφευχθούν κάποια από τα πιθανά προβλήματα, που μπορεί να αποβούν μοιραία στο μέλλον. Πρέπει να αποκτήσουμε όλοι μας περιβαλλοντική συνείδηση και να ευαισθητοποιηθούμε όσον αφορά το θέμα της κατασκευής φραγμάτων, γιατί η προστασία του περιβάλλοντος είναι υπόθεση όλων μας.

                     


                   Φράγματα στο Ν. Κοζάνης και στη Δυτική Μακεδονία


  
Φράγµα Ιλαρίωνα


Θέση: Ν. Κοζάνης
Ποταμός: Αλιάκμονας
Τύπος Φράγματος: Χωμάτινο
Ύψος Φράγματος: 130m
Όγκος φράγματος: 8,8.106m3
Χωρητικότητα ταμιευτήρα:520.106m3
Κύριος του έργου: ΔΕΗ

Το φράγµα του Ιλαρίωνα ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και σηµαντικής οικολογικής αξίας. Στην ζώνη κατάκλισης περιλαµβάνεται το εντυπωσιακό «κόκκινο φαράγγι» γνωστή διαδροµή στους λάτρεις του καγιάκ και του rafting µε υψηλό βαθµό δυσκολίας (V). Εντός της κοιλάδας του Αλιάκµονα που θα κατακλυσθεί από τα νερά, βρίσκεται η ιστορική σκήτη του Αγ. Νικάνωρα του 16ου αιώνα λαξευµένη στα κάθετα βράχια πάνω από τον ποταµό, ιδρυτή της Ι.Μ Ζάβορδας σηµαντικού θρησκευτικού κέντρου της περιοχής µέχρι και σήµερα. Η ευρύτερη περιοχή της µονής Ζάβορδας έχει ήδη θεσµοθετηθεί ως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους από το ΥΠΕΧΩ∆Ε. Λίγα χιλιόµετρα ανάντη του ποταµού βρίσκεται η Ι.Μ Τουρνικίου η θέση της οποίας θα κατακλυσθεί πλήρως από τα νερά της τεχνητής λίµνης (σχεδιάζεται η µεταφορά της σε άλλη τοποθεσία).µε ύψος 125 µ.  βρίσκεται στη φάση κατασκευής. O ταµιευτήρας του φράγµατος Ιλαρίωνα που θα δηµιουργηθεί θα έχει µήκος περίπου 30 χιλιόµετρα. Η τεχνητή λίµνη (ταµιευτήρας φράγµατος) µετά τη πλήρωσή της θα κατακλύσει περιοχές
                                     

                            Φράγμα   Πολυφύτου

 

Θέση: Ν. Κοζάνης
Ποταμός: Αλιάκμονας
Τύπος Φράγματος: Λιθόρριπτο
Ύψος Φράγματος: 112m
Όγκος φράγματος: 3.106m3
Χωρητικότητα ταμιευτήρα: 1200.106m3
Κύριος του έργου: ΔΕΗ

Το φράγμα του Πολυφύτου είναι κατασκευασμένο στον ποταμό Αλιάκμονα. Είναι ένα από τα τρία φράγματα που υπάρχουν στον Αλιάκμονα. Με το φράγμα αυτό έχει δημιουργηθεί μία από τις μεγαλύτερες τεχνητές λίμνες στην Ελλάδα και ένα πλούσιο περιβαλλοντικό τοπίο. Στην λίμνη Πολυφύτου βρίσκεται και η μεγαλύτερη γέφυρα της Ελλάδας. Αξίζει να κάνετε την διαδρομή παράλληλα με την λίμνη, για την όμορφη φύση και τα μαγευτικά νερά της λίμνης.


                              ΠΗΓΕΣ