ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ I : ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ (ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ, ΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ) - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΙΙ: ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3000-1100 π.Χ.) - ΟΙ ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

 

Εισαγωγή στην προϊστορία α' γυμνασίου from mavraroda

Εισαγωγή στην προϊστορία 2 from mavraroda

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ

 1.    Ποια είναι η θέση των ομηρικών επών (Ιλιάδας -  Οδύσσειας) στην ευρωπαϊκή

λογοτεχνία;

2.     Ποιος είναι ο χρόνος σύνθεσης των ομηρικών επών;

3.     Ποια είναι η έκταση της Ιλιάδας;

4.     Σε πόσα μέρη έχει χωριστεί η Ιλιάδα και πώς ονομάζονται;

5.     Ποιος είναι ο κόσμος του ηρωικού παρελθόντος που παρουσιάζεται στην Ιλιάδα;

6.     Για ποιους λόγους η πραγματικότητα του ιλιαδικού κόσμου θεωρείται πλαστή;

7.     Γιατί η Ιλιάδα δεν μπορεί να θεωρηθεί ιστορική πηγή για τον Μυκηναϊκό κόσμο;

8.     Ποια είναι η σχέση της Ιλιάδας με την Ιστορία;

9.     Ποιο είναι το θέμα της Ιλιάδας;

10. Ποια είναι τα περιστατικά που σχετίζονται με το θέμα της Ιλιάδας;

11. Πώς σχετίζεται το θέμα με το περιεχόμενο της Ιλιάδας;

12. Πώς σχετίζεται το θέμα με την ονομασία του έπους;

13. Ποιο είναι το χρονικό πλαίσιο των γεγονότων της Ιλιάδας;

14. Ποια είναι η σημασία της «μήνιδος» του Αχιλλέα στην εξέλιξη των γεγονότων;

15. Ποιες είναι οι διαφορές Ιλιάδας και Οδύσσειας ως προς το ύφος και τον τρόπο παρουσίασης του κόσμου;

16. Ποιες είναι οι διαφορές Ιλιάδας και Οδύσσειας ως προς τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής;

17. Ποιες είναι οι διαφορές Ιλιάδας και Οδύσσειας ως προς τον τρόπο παρουσίασης  θεών και κεντρικών ηρώων;

18. Ποιος είναι  ο χαρακτήρας της Ιλιάδας και ποιες οι διαφορές του από της Οδύσσειας;

Εισαγωγή στο έπος. 26 ερωτήσεις για να δοκιμάσεις τις γνώσεις σου.

 

• Δοκιμάστε τις γνώσεις σας για τα ιστορικά στοιχεία του έπους, εδώ.
• Βρείτε τις διαφορές Ιλιάδας - Οδύσσειας, εδώ.

Η Οδύσσεια 3D Animation

 

1η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄Γυμνασίου)

 

Δείτε επίσης:

• Περισσότερα για την ελληνική ιστορία στην Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού
• Γιώργος Σεφέρης, "Με τον τρόπο του Γ.Σ." 
• Η κατάρρευση των λαϊκών δημοκρατιών και η μεταψυχροπολεμική Ευρώπη 
• "Ξένοι στην ίδια πόλη" (Εκπαιδευτική Τηλεόραση) 
• Όψεις της Ελλάδας 
• Οι Χάρτες (Γεωλογία-Γεωγραφία Β' Γυμνασίου) 
• Γιάννης Ρίτσος, "Ρωμιοσύνη" 
• Γιάννης Ρίτσος,"Ρωμιοσύνη¨(ηχητικό)
• "Ήπειρος αρχέγονος Ελλάς, Έστι τις Ελλοπίη" (ΕΡΤ, βίντεο)  
• Κατακλυσμός του Δευκαλίωνα
• Η Βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση της Αυτοκρατορίας (σχετικά με το Βούλγαρο τσάρο Συμεών)
• Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών
• Ερευνητική εργασία
• Στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα πληκτρολογήστε τα τμήματα *οσύνη ή *ισμός για να μελετήσετε τις σημασίες των λέξεων που εμφανίζονται.
• Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού 
• Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
• Τουρισμός
•  Στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα πληκτρολογήστε το τμήμα ξένο* για να μελετήσετε τις σημασίες των λέξεων που εμφανίζονται.
• Το Χρονογράφημα 
• Πρόγραμμα eTwinning 
• Το Πυργί της Χίου (διαδικτυακός τουριστικός οδηγός)

Προσοχή: Στον ιστότοπο Ελληνικός Πολιτισμός θα βρείτε πολλές ασκήσεις για τους διάφορους τρόπους σύνδεσης των προτάσεων: Ελληνικός πολιτισμός : 12 ασκήσεις για τον τρόπο σύνδεσης των προτάσεων.

Οι διάφοροι τρόποι σύνδεσης των προτάσεων

Α.  ασύνδετο σχήμα: οι προτάσεις μπαίνουν η μία πλάι στην άλλη χωρίς καμία συνδετική λέξη –  σ’ αυτή την περίπτωση ο χωρισμός των προτάσεων γίνεται με κόμμα.

Β.  παρατακτική σύνδεση: οι προτάσεις παρατάσσονται, τοποθετούνται δηλαδή πλάι πλάι, και συνδέονται με παρατακτικούς συνδέσμους. Στην περίπτωση αυτή συνδέονται μεταξύ τους όμοιες, ισοδύναμες προτάσεις:

- κύριες + κύριες

- δευτερεύουσες + δευτερεύουσες

Η παρατακτική σύνδεση των προτάσεων γίνεται με τους εξής παρατακτικούς συνδέσμους.

α.	Συμπλεκτικοί σύνδεσμοι	και (κι), ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
β.	Αντιθετικοί σύνδεσμοι	αλλά, μα, παρά, όμως, ωστόσο, μόνο
γ.	Διαχωριστικοί ή διαζευκτικοί	ή, είτε

• Ως παρατακτικοί (αντιθετικοί) σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και οι παρακάτω λέξεις: εντούτοις, μολοταύτα, μάλιστα, έπειτα, λοιπόν.

Γ.  υποτακτική σύνδεση: οι προτάσεις υποτάσσονται η μία στην άλλη, δηλαδή α) μία ή περισσότερες δευτερεύουσες μπορεί να εξαρτώνται από μία κύρια και β) μία ή περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις μπορεί να εξαρτώνται από μια άλλη δευτερεύουσα.

Η υποτακτική σύνδεση των προτάσεων γίνεται με τους εξής τρόπους:

1.     με υποτακτικούς συνδέσμους (ή λέξεις / εκφράσεις που λειτουργούν αντίστοιχα ως  σύνδεσμοι).

Α.	Ειδικοί	ότι, πως, που
β.	Ενδοιαστικοί ή διστακτικοί	μη(ν), μήπως
γ.	Αιτιολογικοί	γιατί, επειδή, αφού, διότι
δ.	Τελικοί	για να, να
ε.	Συμπερασματικοί ή αποτελεσματικοί	ώστε, που
στ.	Υποθετικοί	αν (εάν), σαν, άμα
ζ.	Εναντιωματικοί	αν και, ενώ, μολονότι
η.	Χρονικοί	όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, μόλις προτού, πριν (να), ώσπου, ωσότου, όσο που, όποτε

• Ως αιτιολογικοί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες λέξεις: που, καθώς, μια και, μια που, σαν…που.
• Ως συμπερασματικοί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες εκφράσεις:  ώστε να, που να, για να.
• Ως εναντιωματικοί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες εκφράσεις:  μόλο που, και που, που, και ας, ας.
• Ως χρονικοί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες λέξεις/ φράσεις: όσο, ότι, εκεί που, όσο που να, κάθε που, τη στιγμή που, την ώρα που.

2.     με ερωτηματικές αντωνυμίες και ερωτηματικά επιρρήματα:

Οι ερωτηματικές αντωνυμίες	ποιος, πόσος, τι
Τα ερωτηματικά επιρρήματα	πού, πότε, πώς, πόσο

Οι αναφορικές αντωνυμίες	που, ο οποίος, όποιος, όσος, ό,τι
Τα αναφορικά επιρρήματα	όπου, οπουδήποτε, όπως, όσο, οσοδήποτε, καθώς, σαν, ως, όποτε, οποτεδήποτε

3.   με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα:

Οι αναφορικές αντωνυμίες	που, ο οποίος, όποιος, όσος, ό,τι
Τα αναφορικά επιρρήματα	όπου, οπουδήποτε, όπως, όσο, οσοδήποτε, καθώς, σαν, ως, όποτε, οποτεδήποτε

Ψηφιακές πηγές

Η γεωμετρική αύξηση των ιστοτόπων ιστορικού ενδιαφέροντος έχει δημιουργήσει ανυπέρβλητα προβλήματα στη συγκρότηση διαδικτυακών αρχείων. Η ρευστότητα του κυβερνοχώρου δεν επιτρέπει τη δημιουργία μιας σταθερής εικόνας για το περιεχόμενο των ψηφιακών αρχείων που αναρτώνται στο διαδίκτυο. Πηγές οι οποίες αναρτώνται σε έναν συγκεκριμένο ιστότοπο,  με  συγκεκριμένη μορφή και περιεχόμενο σε καθορισμένη ημερομηνία ανάρτησης μπορεί να έχει αλλάξει δραματικά μέσα σε κάποιο χρονικό διάστημα ή και να έχουν απλώς χαθεί τα ίχνη της .

Οπτικοακουστικές πηγές της ιστορίας

Η ανασύνθεση της ατμόσφαιρας μιας εποχής αποτελεί ένα από τα ζητούμενα της ιστορικής έρευνας, στο οποίο έρχονται να απαντήσουν οι ιστορικοί του ήχου και των αισθήσεων: η ακοή, η όραση, η όσφρηση, η αφή παίζουν κρίσιμο ρόλο στη συγκρότηση των εμπειριών μας αλλά και στην πυροδότηση της μνήμης.

Η χρήση των οπτικοακουστικών αρχείων, είτε πρόκειται για ηχητικά αρχεία - συνεντεύξεις, μαγνητοφώνηση ηχοτοπίου, ραδιοφωνικά προγράμματα κλπ.- είτε για κινηματογραφικά -επίκαιρα, ταινίες, ντοκιμαντέρ - και φωτογραφικά εμπλουτίζουν τη γνώση μας για το παρελθόν με έναν τρόπο που δεν μπορεί  εύκολα να αναπαραχθεί από το γραπτό λόγο.

Ηχοτοπίο: Βασικές έννοιες

·       Με τον όρο ήχο- κλειδί εννοείται ένας ήχος που ακούγεται από μια κοινωνία συνεχώς. Για παράδειγμα ο ήχος από τους κινητήρες των αυτοκινήτων σε μια πόλη ή ο ήχος των τζιτζικιών, των ζώων και του ποταμιού που ρέει σε μια αγροτική κοινότητα. Ως σινιάλο χαρακτηρίζεται το ηχητικό υπόβαθρο που ακούγεται συνειδητά: το παρατεταμένο σφύριγμα του τροχονόμου, οι κόρνες των αυτοκινήτων, το κάλεσμα του μουεζίνη για προσευχή, το χτύπημα της καμπάνας για τον εσπερινό, η σειρήνα του ασθενοφόρου ή της πυροσβεστικής υπάγονται σ' αυτήν την κατηγορία.

Αρχειακός δεσμός και αρχή των τριών ηλικιών

Ως βασική μεθοδολογία στη μελέτη των πάσης φύσεως αρχείων (έγγραφα -χάρτες, σχέδια-, φωτογραφίες, κασέτες κλπ.) οι αρχειονόμοι εφαρμόζουν την αρχή των τριών ηλικιών των τεκμηρίων. Βασικό κριτήριο της αρχής αυτής αποτελεί η χρησιμότητά τους καθώς και η συχνότητα χρήσης τους από κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο. Σύμφωνα με αυτήν την αρχή τα τεκμήρια ενός οργανισμού εντάσσονται σε τρεις κατηγορίες- ηλικίες: α) τα τεκμήρια που αξιοποιούνται  από τη διοίκηση, τα λεγόμενα ενεργά, β) τα τεκμήρια που χρησιμοποιούνται σπάνια ή περιστασιακά, τα λεγόμενα ημιενεργά και γ) αυτά που έχουν αξία πλέον μόνο για τους ερευνητές, τα λεγόμενα ιστορικά.

Κριτική επεξεργασία και πηγές της ιστορίας

Οι ιστορικοί κατά την αναζήτησή τους στο σώμα των κάθε είδους πηγών έρχονται σε επαφή με σωρεία προβλημάτων, κάποτε δισεπίλυτων, που μπορεί να κυμαίνονται από τη απουσία επαρκών στοιχείων ως και την υπερπροσφορά πληροφοριών. Ένα ιδιαίτερο ωστόσο πρόβλημα που καλούνται κάθε φορά να αντιμετωπίσουν είναι αυτό της παραποίησης, της φαλκίδευσης ή και της εξολοκλήρου κατασκευής ενός εγγράφου ή αντικειμένου. Η δυνατότητα άσκησης εξωτερικής κριτικής, της εξακρίβωσης δηλ. της αυθεντικότητας μιας πηγής, αποτελεί βέβαια τη "λυδία λίθο", το πρωταρχικό ζητούμενο στην ιστορική έρευνα. Το χαρτί -η περγαμηνή-, το μελάνι, ο τρόπος γραφής, οι σφραγίδες, οι υπογραφές, οι τεχνοτροπίες κλπ. συγκρίνονται με πιστοποιημένα ως προς την αυθεντικότητά τους πρότυπα, έτσι ώστε να επιβεβαιώνεται ή να διαψεύδεται η ιστορική τους προέλευση.

Διαδικτυακή διάλεξη "Οι έννοιες του ιστορικού χρόνου στη διδασκαλία της Ιστορίας", Δρ. Άγγελος Παληκίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Δ.Π.Θ.

 

Η διάκριση μεταξύ πρωτογενών και δευτερογενών πηγών

 Παρόλο που η διάκριση μεταξύ πρωτογενών πηγών, δηλαδή στα αυτούσια κατάλοιπα της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου  που μελετά ο ιστορικός, και  δευτερογενών, δηλαδή των μεταγενέστερων οπτικών και ερμηνειών του παρελθόντος, επιλέγεται ως βασική μέθοδος κατηγοριοποίησης από την πλειονότητα των ιστορικών, σήμερα η διάκριση αυτή δεν είναι τόσο αυτονόητη. Ο όγκος των πηγών, η διαφοροποίησή τους και η ταξινόμησή τους ως προς τα διάφορα χαρακτηριστικά τους, η "πολυτροπικότητά" τους- ως προς τα εξωτερικά ή εσωτερικά κριτήρια που τίθενται κάθε φορά από τον ερευνητή - οδηγούν στην διαρκή αμφισβήτηση της παγιωμένης κατηγοριοποίησης.

   Ανεξάρτητα ωστόσο από το σύστημα ταξινόμησης των πηγών, το οποίο εξαρτάται ευθέως από την κατεύθυνση και τις επιδιώξεις της ιστορικής έρευνας τη δεδομένη στιγμή, η προσέγγιση της ιστορικής "αλήθειας" δεν μπορεί να θεωρείται απαλλαγμένη από το ιδεολογικό φορτίο που φέρει κάθε ιστορικός είτε των προηγούμενων αιώνων είτε σύγχρονος.

Μνήμες της σύγχρονης πόλης

     Η επίσημη μνημονική συγκρότηση των πόλεων επιβάλλεται στο αστικό περιβάλλον, στις κοινωνικές ομάδες αλλά και στους επισκέπτες  κυρίως  μέσα από τη μνημειακή τοπογραφία τους αλλά και μέσω της μουσειοποίησης, -με την κυριολεκτική και τη μεταφορική έννοια- του ιστορικού παρελθόντος τους.[1] Αν ωστόσο η αντίληψη αυτή φαντάζει στατική και δεσπόζουσα στον χώρο και στον χρόνο, η πολυκύμαντη εξέλιξη του αστικού φαινομένου, κατά τη νεοτερική και σύγχρονη εποχή, με την πολυπλοκότητα των κοινωνικών, πολιτικών και ιδεολογικών παραμέτρων που το συνιστούν, έρχεται να αμφισβητήσει εκ βάθρων τα επιβαλλόμενα  ερμηνευτικά σχήματα. Ιστορικά αξιοθέατα και  μνημονικοί τόποι επανερμηνεύονται στο πέρασμα των χρόνων, ενώ νέα τοπόσημα[2] και ρηξικέλευθες μουσειακές πρακτικές εισάγουν διαφοροποιημένες οπτικές και σημασιοδοτήσεις στις αστικές μνήμες.

     Η δυναμική είσοδος στο ιστορικό προσκήνιο ομάδων, που μέχρι τώρα διαβιούσαν «λάθρα» κάτω από την σκιά της επίσημης ηγεμονικής ιστορίας ενός τόπου, οδηγεί στην αναγνώρισή τους ως συστατικά στοιχεία του αστικού μωσαϊκού.[3]

Τόπος και συλλογική μνήμη

 

     Καθώς κάθε  ομάδα αλλά και κάθε είδους συλλογική δραστηριότητα αναπτύσσονται σε σχέση με τον τόπο, έτσι και η συλλογική μνήμη συνδέεται με συγκεκριμένα χωρικά σημεία.[1] Αν θεωρήσουμε ότι η μνήμη είναι  κοινωνικά κατασκευασμένη, προϊόν πολύπλοκων διεργασιών,[2] τότε η δημόσια μνήμη δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά την προσπάθεια επιβολής από άτομα και ομάδες μιας συγκεκριμένης εκδοχής και ερμηνείας του ιστορικού παρελθόντος, ενταγμένης μέσα σε καθορισμένα χωρικά πλαίσια.[3]

     Η «συλλογική ενθύμηση»[4] προκύπτει από τη δημόσια δράση ομάδων, που μέσα από την υιοθέτηση πρακτικών αναπαράστασης αναπαράγουν το μνημονικό γεγονός σε παροντικό χρόνο.[5] Αυτό επιτυγχάνεται τόσο μέσω μνημονικών τόπων (ιστορικών: πεδία μάχης, κοιμητήρια πεσόντων/αμάχων, μνημεία),[6] όσο και ερμηνευτικών πλαισίων στενά συνυφασμένων με το χώρο και το γεγονός (εκθέσεις μουσείων, χάρτες, επιγραφές, ντοκιμαντέρ). Η πραγματική όμως σημασιοδότηση του μνημονικού τόπου, και κυρίως ενός ανεγερμένου μνημείου,  δίνεται μέσα από τις τελετές μνήμης, στις οποίες εμπλέκονται πολλές και διαφορετικές ομάδες, ορμώμενες από διαφορετικά κίνητρα και έχοντας ποικίλες στοχεύσεις.[7]

Viral ή "Ιομορφικός Διαμοιρασμός"

 Ο όρος "ιομορφικός διαμοιρασμός" (viral sharing) χρησιμοποιείται από τον  Μήτσο Μπιλάλη για να χαρακτηρίσει μια γενικευμένη πρακτική διακίνησης περιεχομένου στο διαδίκτυο. Η συγκεκριμένη ορολογία (viral-ιικότητα) προέρχεται από τον χώρο  της Βιολογίας και χρησιμοποιείται για να αναδείξει πρακτικές "μετάδοσης" από ιστότοπο σε ιστότοπο, οι οποίες μιμούνται τον τρόπο διασποράς των ιών. Τέτοιου είδους πρακτικές πρωτοχρησιμοποιήθηκαν στην εμπορική προώθηση προϊόντων και - λόγω της επιτυχίας τους - σύντομα εισχώρησαν σε μεγάλα τμήματα του διαδικτύου.

DOMINIC LA CAPRA: Οι κειμενικές πηγές στον ιστορικό χρόνο

 Σύμφωνα με τον Dominick La Capra υπάρχουν δύο τρόποι προσέγγισης του παρελθόντος: ο τεκμηριωτικός και ο διαλογικός [Capra, 1996, 73]. Τα ντοκουμέντα από μόνα τους, όπως υποστηρίζει, δεν αρκούν για να κατανοηθεί το παρελθόν [Capra, 1996, 70],  κάτι το οποίο  όμως είναι δυνατό να γίνει, εφόσον ο ιστορικός αναπτύξει διάλογο με το αντικείμενο της έρευνάς του. Για να αναδομήσει ο ιστορικός την "πραγματικότητα" του παρελθόντος που μελετά, θα πρέπει να διεισδύσει στη μελέτη των ιχνών του παρελθόντος, έτσι όπως αναδύονται μέσα από τα "μεγάλα κείμενα". Φυσικά το ερώτημα που προκύπτει είναι ποια θεωρούνται "μεγάλα κείμενα" [Capra, 1996, 73] και πώς αναδεικνύεται η τεκμηριωτική τους αξία σε σχέση με την ποιητική.

Η υπερφόρτωση πληροφορίας στον κυβερνοχώρο

 Με τον όρο "υπερφόρτωση πληροφορίας" ("information overload") δηλώνεται η εκρηκτική και συνεχώς αυξανόμενη υπερσυγκέντρωση ψηφιακών δεδομένων στον κυβερνοχώρο [Rosenzweig, 2003, 2]. Αρκεί η πληκτρολόγηση ενός όρου σε κάποια από τις μηχανές αναζήτησης, για να βρεθούμε αντιμέτωποι μ' έναν ακαθόριστο αριθμό αποτελεσμάτων, δύσκολα αξιολογήσιμων. Στο επίπεδο της ιστορικής επιστήμης, η "υπερφόρτωση" αυτή απαντάται σε πολλά επίπεδα.

Ο Τύπος στα χρόνια του Όθωνα: η περίπτωση της «Εθνικής»

   Η εφημερίδα « Η Εθνική»[1] (1/10/1834 – 27/6/1835) με έδρα το Ναύπλιο θα κυκλοφορήσει σε μια περίοδο που το νεοσυσταθέν ελληνικό κράτος έχει βιώσει  τη δολοφονία του πρώτου Κυβερνήτη του, του Ιωάννη Καποδίστρια (27/9/1831),  έχει μόλις υποδεχθεί ως βασιλιά τον Βαυαρό Όθωνα (Ιανουάριος 1833), ενώ έχει ήδη αποφασιστεί η μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα, με ό,τι αυτό σήμαινε  για τα προνόμια των κατοίκων του Ναυπλίου[2]. Η βαριά ατμόσφαιρα της εποχής είχε τις συνέπειές της και στην ελευθεροτυπία, καθώς είχαν προηγηθεί το «τυποκτόνο» ψήφισμα του Καποδίστρια (1831) αλλά και οι νόμοι του  Όθωνα (14/9/1833), που απειλούσαν με βαρύτατες οικονομικές και πολιτικές  συνέπειες του συντάκτες του αντιπολιτευόμενου τύπου[3].

Εθνικές επέτειοι και τοπικός τύπος. Το παράδειγμα των Πατρών: 1954, 1964

Εισαγωγή

Αναγνωστικό Ε’ Δημοτικού 1954 [ανατύπωση:1956]

     Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η παρουσίαση σε ορίζοντα  δεκαετίας του τρόπου  με τον οποίο περιγράφεται ο εορτασμός της 25^ης Μαρτίου και της 28^ης Οκτωβρίου με βάση δύο  εφημερίδες τοπικής εμβέλειας και διαφορετικών πολιτικών χώρων. Θα μελετηθούν οι διαφορές στο λεξιλόγιο και στους συμβολισμούς, οι τυχόν αλλαγές αλλά και ο ρόλος των ιστορικών συγκυριών στην τοποθέτηση των εντύπων. Το περιεχόμενο των εφημερίδων  θα παρουσιαστεί  ανά έτος και ανά επέτειο με σύντομη αναφορά στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο και  στο βαθμό που επηρεάζει το ύφος  των εντύπων. Τέλος, θα παρουσιαστούν τα γενικότερα συμπεράσματα από τη μελέτη αυτή.

Η ταυτότητα των εφημερίδων

     Ο Τύπος της περιφέρειας, παρόλο που βρίσκεται μακριά από τα κέντρα των αποφάσεων, διατηρεί τη σημασία του σαν καθρέφτης της τοπικής κοινωνίας αλλά και σαν μοχλός πίεσης σε πολιτικό επίπεδο. Για τους σκοπούς της μελέτης αυτής επιλέχθηκαν δύο εφημερίδες που προέρχονται από τον τοπικό τύπο των Πατρών, όπου και διατηρείται και πλούσιο ψηφιακό αρχείο.[1] Η πρώτη είναι η εφημερίδα Πελοπόννησος.[2] Πρόκειται για μια από τις παλαιότερες εφημερίδες στην Ελλάδα, την  μακροβιότερη της Πάτρας αλλά και για την πρώτη ημερήσια εφημερίδα που εκδόθηκε σε επαρχιακή πόλη.[3]  Η  Πελοπόννησος εκδίδεται ανελλιπώς  από τις 10 Ιουλίου 1866 ως σήμερα και θεωρείται μια από τις σημαντικότερες εφημερίδες της Δυτικής Ελλάδας.[4] Τοποθετημένη ιδεολογικά στον συντηρητικό  χώρο, αποτελεί τυπικό παράδειγμα της πορείας και της προσαρμοστικότητας του Τύπου σε σχέση με τις πολιτικές εξελίξεις.

     Η δεύτερη εφημερίδα είναι Η Ημέρα της Πάτρας.[5] Ιδρύθηκε το Μάρτιο του 1945 από ομάδα τυπογράφων με τον τίτλο Σημερινή και κυκλοφόρησε ως καθημερινή πολιτική εφημερίδα, τοποθετημένη ιδεολογικά στον κεντροαριστερό χώρο. Το 1951 μετονομάστηκε  σε  Η Ημέρα και με αυτόν τον τίτλο εκδιδόταν μέχρι και το 2016, οπότε και έκλεισε οριστικά.

"Νόμοι μνήμης" και το έργο των ιστορικών

 

     Η αυξανόμενη τα τελευταία χρόνια τάση της θέσπισης «νόμων μνήμης» από μια σειρά, κυρίως ευρωπαϊκών, κρατών έφεραν στην επιφάνεια μια σειρά ζητήματα που άπτονται τόσο σε θέματα  κρατικών πολιτικών μνήμης όσο και ελευθερίας της ιστορικής έρευνας.  Το φαινόμενο έλαβε μεγάλη έκταση  στη Γαλλία με την ψήφιση μιας σειράς νόμων με σκοπό την επιβολή μιας και μοναδικής, πολιτικά ορθής ερμηνείας του παρελθόντος του γαλλικού λαού.[1] Η έκταση του «καθήκοντος μνήμης» -είτε προερχόμενο από το επίσημο κράτος είτε υπό την «αναθεωρητική» πίεση περιθωριοποιημένων ιστορικά κοινοτήτων που αναζητούν αναδρομική απόδοση δικαιοσύνης- δεν περιορίστηκε στην αναγνώριση ειδεχθών εγκλημάτων, αλλά επεκτάθηκε και στην ποινική αντιμετώπιση φωνών που αντιλαμβάνονταν διαφορετικά τα ιστορικά γεγονότα. Οι εξελίξεις αυτές κινητοποίησαν σε μεγάλο βαθμό την κοινότητα των ιστορικών, συνεπικουρούμενων από τον εκπαιδευτικό κόσμο,[2] διεκδικώντας την αυτονομία του επιστημονικού τους πεδίου από τις εκάστοτε πολιτικές χειραγώγησης και την εργαλειοποίηση του παρελθόντος.

     Ωστόσο, η αντίδραση αυτή δεν συνεπάγεται εξολοκλήρου και την καταδίκη από το σύνολο των ιστορικών συλλήβδην  του νομικού πλαισίου, που διέπει την άρνηση του Ολοκαυτώματος και των άλλων γενοκτονιών. Αντίθετα, μερίδα επιφανών ιστορικών  αποδέχεται εν μέρει τη δυνατότητα της κρατικής εξουσίας να νομοθετεί και να παρεμβαίνει σε ζητήματα μνήμης, ως δικλείδα προστασίας του δημοκρατικού πολιτεύματος, ενώ υποστηρίζει ότι δεν υπήρξε μέχρι τώρα περιστολή της ελεύθερης έρευνας λόγω των εφαρμοστικών κανόνων.[3]  

Έθνος και εθνική ταυτότητα στο "Γεροστάθη" του Λ.Μελά (1858)

  Το βιβλίο «Ο Γεροστάθης Ή Αναμνήσεις της Παιδικής μου Ηλικίας» (1858) του Λέοντα Μελά, χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως ελεύθερο ανάγνωσμα για τα παιδιά, ενώ κατά το β’ μισό του 19^ου αι. χρησιμοποιήθηκε ως Αναγνωστικό των ανωτέρων τάξεων του Δημοτικού[1]. Αυτό που ξεχωρίζει το βιβλίο είναι το γεγονός ότι οι θεωρητικές παραδοχές του συγγραφέα πολύ δύσκολα θα γίνονταν σήμερα δεκτές από την ελληνική κοινή γνώμη.

«Ιστορικές συγκρούσεις»: Μαρίας Ρεπούση, Στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια

 Η οξύτητα της δημόσιας διαμάχης[1] για το εγχειρίδιο ιστορίας της Στ’ Δημοτικού[2] που ξέσπασε το 2006, έφερε στην επιφάνεια πληθώρα  θεμάτων, όπως οι σκοποί του μαθήματος, ο ρόλος του ενός εγχειριδίου και η χρηματοδότησή του, ο δημόσιος διάλογος και τα όριά του, οι πόλοι αντιπαράθεσης και η εκατέρωθεν -έωλη σε πολλές περιπτώσεις- επιχειρηματολογία.

                            Ενδεικτική της ατεκμηρίωτης, με επιστημονικούς όρους κριτικής, η ανακοίνωση- με επιλεκτική χρήση τύπων της καθαρεύουσας-  της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών[3], η οποία καταγγέλλει το εγχειρίδιο για παραποίηση της ελληνικής ιστορίας. Ενώ επικαλείται την ύπαρξη μιας «ενδελεχούς επιστημονικής μελέτης», -όπως και θα περίμενε κανείς από μια επιστημονική ένωση με  επόμενο βήμα την παρουσίαση των ευρημάτων των «διακεκριμένων»  (ανώνυμων!) καθηγητών της ελληνικής Ιστορίας-, προβαίνει σε απλή αναφορά μιάμισης αράδας στο 1922 και στο ρόλο της Εκκλησίας το 1821. Αντίθετα,  συνδέει άμεσα το βιβλίο με το τρέχον εθνικό διακύβευμα, όπως θεωρεί το Μακεδονικό Ζήτημα, κατηγορώντας τους συγγραφείς ότι καθοδηγούνται από «ξένα κέντρα» με σκοπό την υπονόμευση της ελληνικής ταυτότητας.  Επιστέγασμα της εθνοκεντρικής αντιμετώπισης είναι η αναγωγή της Εταιρείας σε υπερασπιστή «εμπράκτως»  του Συντάγματος, καλώντας τους πολίτες να στραφούν δικαστικά κατά  του «επίμαχου εγχειριδίου».

Ιστορία και πολιτική

Η σχέση της Ιστορίας με την πολιτική υπήρξε πάντα στενή αλλά και αμφιλεγόμενη. Παρόλο που οι ιστορικοί ομνύουν στο όνομα της αντικειμενικότητας και της αναζήτησης της ιστορικής αλήθειας, δεν ήταν - και δεν είναι- λίγες οι φορές που έθεσαν το επιστημονικό τους οπλοστάσιο στην υπηρεσία της κάθε μορφής εξουσίας. Eίτε επρόκειτο για ανελεύθερα καθεστώτα είτε για σύγχρονα δημοκρατικά κράτη, ιστορικοί - και κάτω από το μανδύα της ακαδημαϊκότητας ή της ελεύθερης έρευνας - στήριξαν την κυρίαρχη πολιτική συναινώντας στη διαστρέβλωση, στην  αποσιώπηση ή  στην επιλεκτική χρήση των πληροφοριών. Ακραίο παράδειγμα αποτελεί η στάση Γερμανών ιστορικών  μετά το τέλος του Α'ΠΠ, οι οποίοι συγκρότησαν επιστημονικό μέτωπο  κατά της Συνθήκης  των Βερσαλλιών. Αλλά και κατά τη διάρκεια του Β'ΠΠ Γερμανοί ιστορικοί, οι οποίοι θεώρησαν τους εαυτούς τους "στρατιώτες της σκέψης", στήριξαν το ναζιστικό καθεστώς "τεκμηριώνοντας" ρατσιστικές απόψεις.

Φεμινίστριες και «κοινωνικό φύλο»

 

     Ο αγώνας ενάντια στις διακρίσεις και οι πολιτικές αναταράξεις στις ΗΠΑ στη δεκαετία του ’60 θα επηρεάσουν και την έρευνα στο χώρο της ιστορίας, ανάμεσά της και την «αποκλεισμένη» ιστοριογραφικά μέχρι τότε κοινότητα των γυναικών[1].Η αμφισβήτηση της θετικιστικής αντίληψης για την «αντικειμενική αλήθεια» σε συνδυασμό με τις αναζητήσεις της κοινωνικής ιστορίας θα στρέψει το ενδιαφέρον στη μελέτη της ιστορικής εμπειρίας των γυναικών εξετάζοντας τις διάφορες όψεις της καθημερινότητάς της (οικογένεια, μητρότητα, αναπαραγωγή), αναδεικνύοντας νέα ζητήματα και συμβάλλοντας  στην ανάπτυξη του φεμινιστικού κινήματος. Αυτό όμως θα οδηγήσει εντέλει στην περιχαράκωση των γυναικείων σπουδών και στην περιθωριοποίηση των εκπροσώπων της  από  την κοινότητα των ιστορικών[2].

Η συμβολή του ιστορισμού στην επιστήμη της Ιστορίας

      Η  ιστορική αντίληψη που κυριάρχησε, με αφετηρία τη Γερμανία,  κατά το 19ο αι.,  γνωστή ως «ιστορικισμός»[1]  ή «ιστορισμός[2]» ανήγαγε την ιστορία σε υπόθεση των  επαγγελματιών- ειδικών[3] . Αυτή η μεταβολή που εκκινεί από τα γερμανικά πανεπιστήμια θεωρήθηκε «επανάσταση»[4]  στον τρόπο μελέτης και συγγραφής,  αμφισβήτησε ευθέως την αρχαιογνωστική και λογοτεχνική κατεύθυνση των προηγούμενων δεκαετιών και  ήρθε σε ευθεία ρήξη με τις αρχές του Διαφωτισμού προβάλλοντας την ιδέα της ιστορικής συνέχειας[5]  και τονίζοντας τη διδακτική πλευρά της ιστορίας. Με κορυφαία προσωπικότητα τον Λέοπολντ Φον Ράνκε (1795-1886) , η γερμανική ακαδημαϊκή ιστορία θεμελιώθηκε στην αντίληψη της πιστής παρουσίασης των γεγονότων, εστιάζοντας κατά κύριο λόγο  στην πολιτική και διπλωματική ιστορία[6] .