Ανδρέας Καρκαβίτσας, Ο ζητιάνος (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ' Γυμνασίου)

Πρόσθετο υλικό                                                         

·         Γενιά του 1880 (Νέα Αθηναϊκή Σχολή)

·         Ηθογραφία

·         Ρεαλισμός

·         Νατουραλισμός

Νουβέλα

Μαζί με το διήγημα και το μυθιστόρημα, η νουβέλα είναι ένα από τα τρία βασικά είδη της αφηγηματικής πεζογραφίας. Καθένα από αυτά τα είδη έχει, βέβαια, τα δικά του χαρακτηριστικά· ωστόσο, πρέπει πάντοτε να έχουμε υπόψη ότι τα όρια μεταξύ των τριών αυτών ειδών είναι πολλές φορές ασαφή και δυσδιάκριτα. Συνεπώς, η τριμερής αυτή διάκριση είναι σχετική.

Σε ό,τι αφορά την έκταση, η νουβέλα τοποθετείται κάπου ανάμεσα στο διήγημα και το μυθιστόρημα. Εξιστορεί κυρίως γεγονότα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας, δηλαδή της εποχής κατά την οποία γράφτηκε. Συνήθως, σε μια νουβέλα, ο συγγραφέας ρίχνει το βάρος στην ηθογράφηση και την ψυχογράφηση των χαρακτήρων αλλά δεν εμβαθύνει εξίσου στην πλοκή και στα επεισόδια που αφηγείται. Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι η δομή μιας νουβέλας είναι λίγο πιο περίπλοκη από εκείνη του διηγήματος αλλά απέχει αρκετά απ' την ευρύτητα και το περίτεχνο ενός μυθιστορήματος.

Ως παραδείγματα νουβέλας από τη νεοελληνική λογοτεχνία, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε Τα ρόδινα ακρογιάλια  του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, το Ζητιάνο  του Ανδρέα Καρκαβίτσα, τον Κατάδικο  του Κωνσταντίνου Θεοτόκη και την Ιστορία ενός αιχμαλώτου του Στρατή Δούκα.

Πηγή: Λεξικό Λογοτεχνικών όρων

·         Ανθολογημένο απόσπασμα (Ο ζητιάνος -Α’ Το συναπάντημα) : «Τὸ Νυχτερέμι δὲν εἶνε καὶ ἀπὸ τὰ μεγάλα χωριὰ τῆς Θεσσαλίας. Ριχμένο ἐκεῖ, κατὰ τὶς ἐκβολὲς τοῦ Πηνειοῦ, στὸ γούπατο τοῦ πολύκαρπου κάμπου –τοῦ κάμπου ποὺ ἁπλώνεται τριγωνικὸς ἀπὸ τὶς δασωμένες ρίζες τοῦ Κισσάβου ἕως τὰ χαμοβούνια τοῦ Ὀλύμπου–, μοιάζει μὲ τὸ γειτονικό του Λασποχώρι, δίδυμα νεροστοιχειά, σωστοὶ Γήταυροι, παραχορτασμένοι μὲ τὴν παχειὰ χλωροσὰ καὶ ἀποκαρωμένοι ἀπὸ τὶς μιασματικὲς ἀναθυμιάσεις τῶν βάλτων. Μὲ τὰ χαμόσπιτά του, ὅπου συζοῦν ἁρμονικὰ ζῷα καὶ ἄνθρωποι· μὲ τὰ βεργοπλεγμένα κιουτσέκια, ὅπου ἀποθηκεύεται χειμωνοκαλόκαιρα τὸ ἀραποσίτι· μὲ τὸ κονάκι τοῦ μπέη ψηλὸ καὶ ἀγέρωχο στὴ μέση καὶ τὴν μικρὴ καὶ περιφρονημένην ἐκκλησούλα σὲ μίαν ἄκρη, ἔχει τὴν φτωχικὴν ἐκείνη καὶ φοβισμένην ἔκφραση ποὺ ἔχουν ὅλα τοῦ κάμπου τὰ χωριά, τὰ δουλωμένα καὶ τ᾿ ἀνάξια ὑπάρξεως». […]

·         Βιογραφία -κριτικός σχολιασμός

 

Λίγα λόγια για τη νουβέλα: Ο Ζητιάνος (1896) θεωρείται το καλύτερο έργο του Καρκαβίτσα. Κεντρικό πρόσωπο είναι ο Τζιριτόκωστας, ένας επαγγελματίας ζητιάνος, από τα Κράβαρα της Ορεινής Ναυπακτίας, που πλουτίζει εκμεταλλευόμενος την αμορφωσιά και την εξαθλίωση των χωρικών. Τόπος δράσης είναι το Νυχτερέμι (σημερινός: Παλαιόπυργος Λάρισας), ένα θεσσαλικό χωριό που μόλις είχε απελευθερωθεί από τον τουρκικό ζυγό. Σύμφωνα με τον Λίνο Πολίτη «Το μυθιστόρημα είναι μια σκοτεινή ζωγραφιά της ανθρώπινης ποταπότητας από τη μια μεριά και της αθλιότητας από την άλλη, και συνάμα ένας αδυσώπητος έλεγχος της κοινωνίας, της νεοελληνικής κοινωνίας του καιρού του […]».

Δείτε το 1^ο επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς «Ο ζητιάνος».