Ανάλυση των ιστορικών πηγών

•  Οδηγός ανάγνωσης των ιστορικών πηγών
• Μορφολογία των ιστορικών πηγών -Δυνατότητες και αδυναμίες 
• Ιστορικά Ερωτήματα και πηγές: Η διαμόρφωση του ιστορικού ερωτήματος
  
• Τυπολογία ερωτήσεων επί των ιστορικών πηγών  
•  
  

  ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΓΡΑΠΤΩΝ ΠΗΓΩΝ -ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ

  Με τον όρο ιστορικές πηγές εννοούμε κάθε είδους υλικό από το οποίο πηγάζουν οι γνώσεις μας για το παρελθόν. Ο ιστορικός, λόγω της χρονικής του απόστασης από τα γεγονότα που μελετά, για να ανασυνθέσει την ιστορική εικόνα, στηρίζεται στα κάθε λογής κατάλοιπα του παρελθόντος, τις πηγές.
  Οι ιστορικές πηγές της Σύγχρονης και Νεότερης Ιστορίας διακρίνονται σε άμεσες και έμμεσες.
  
  
  Στις άμεσες περιλαμβάνονται τα αυτούσια κατάλοιπα του παρελθόντος (μνημεία, νομίσματα, γραπτά κείμενα με πρακτικό σκοπό κλπ.), ενώ στις έμμεσες περιλαμβάνονται: λογοτεχνικά έργα, εκκλησιαστικές ιστορίες, ιστοριογραφικά έργα, απομνημονεύματα κλπ.
  Οι  πηγές με τις οποίες θα ασχοληθούμε φέτος ( στην Γ' Γυμνασίου  ) είναι οι εξής: 
  1. Δημόσια  και δημοσιευμένα έγγραφα: κυβερνητικά έγγραφα (π.χ. πρακτικά Βουλής, συνθήκες), βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, καταχωρημένες διαφημίσεις, χάρτες, διαγράμματα, στατιστικοί πίνακες κλπ.
  2. Ιδιωτικά και αδημοσίευτα έγγραφα: ημερολόγια, προσωπικές επιστολές, διαθήκες κλπ.
  3. Προφορικές παραδόσεις και ιστορίες: συνεντεύξεις/ ηχογραφήσεις ηλικιωμένων κλπ.
  4. Ηχητικά αρχεία: προεκλογικές ομιλίες, κήρυξη πολέμου κλπ.
  5. Οπτικά ντοκουμέντα και έργα τέχνης: πίνακες ζωγραφικής, γελοιογραφίες, φωτογραφίες, ταινίες (επίκαιρα, κινηματογράφος) κλπ.
  Η ΑΝΑΛΥΣΗ
  Μετά την πρώτη ανάγνωση και τη γλωσσική εξομάλυνση - εάν είναι απαραίτητο - της γραπτής πηγής, ακολουθούμε μια σειρά βήματα που θα μας βοηθήσουν στην πληρέστερη κατανόηση του κειμένου. Συνήθως θέτουμε τα ακόλουθα ερωτήματα:
  1. Ποιος είναι ο συντάκτης (πομπός) αυτής της πηγής;
  2. Ποιος είναι ο παραλήπτης (δέκτης);
  3. Πότε συντάχθηκε η ιστορική πηγή;
  4. Σε ποιο ιστορικό πλαίσιο εντάσσεται;
  5. Τι είδους πηγή είναι (επιστολή, δημόσιο έγγραφο, διαθήκη κλπ);
  6. Ποιες πληροφορίες/ απόψεις διατυπώνονται;
  7. Είναι άμεση ή έμμεση πηγή;
  
  
  
  Μετά την πρώτη επεξεργασία είμαστε έτοιμοι να περάσουμε στο επόμενο, πολύ σημαντικό στάδιο, του ελέγχου της αξιοπιστίας.
  1. Ποια είναι η χρονική απόσταση της πηγής από τα γεγονότα που ιστορούνται; Γράφτηκε την εποχή που έλαβε χώρα το γεγονός ή μεσολάβησε κάποιο χρονικό διάστημα;
  2. Ο συγγραφέας  συμμετείχε στα γεγονότα ή ήταν  αυτόπτης μάρτυρας ;
  3. Ανήκε ο συγγραφέας σε κάποια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων με ιδιαίτερα συμφέροντα; Διακρίνονται στοιχεία για την αντικειμενικότητα ή προκατάληψη του συγγραφέα; Είναι η πηγή αξιόπιστη;
  4. Ποιος είναι ο σκοπός της συγκεκριμένης πηγής;
  5. Ποιες πληροφορίες παρέχονται, ποιες αποκρύπτονται και γιατί;
  6. Διακρίνεται το γεγονός / πληροφορία από τη γνώμη ή το συμπέρασμα;
  7. Οι πληροφορίες που παρέχονται επιβεβαιώνονται ή διαψεύδονται από άλλες πηγές;
  
  
  ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΠΗΓΗΣ ΜΕ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
  Τώρα είμαστε έτοιμοι να απαντήσουμε στο ερώτημα, το σχετικό με την γραπτή  πηγή.
  Ακολουθούμε πάντα τις βασικές αρχές παραγωγής λόγου (πρόλογος, κυρίως απάντηση -κύριο θέμα-  επίλογος) τηρώντας τις βασικές αρχές παραγραφοποίησης. Η απάντησή μας πρέπει να είναι σαφής, χωρίς αοριστολογίες και σεβόμενοι τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες.
• ΠΡΟΛΟΓΟΣ: κάνουμε μια σύντομη αναφορά στο είδος της πηγής  (απομνημονεύματα, διακήρυξη κλπ.) και μια σύντομη εισαγωγή στο ιστορικό γεγονός με το οποίο θα ασχοληθούμε στην απάντησή μας.
• ΚΥΡΙΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: συνδυάζουμε, όσο το δυνατόν πιο δημιουργικά, τις πληροφορίες του σχολικού εγχειριδίου με αυτές της πηγής. Αποφεύγουμε σε κάθε περίπτωση να γράφουμε το νόημα της πηγής ή να μεταφέρουμε αυτούσια αποσπάσματα από την πηγή (εξαιρούνται οι ιστορικοί όροι / ορολογία) ή να διατυπώνουμε την προσωπική μας άποψη, στην περίπτωση που αυτό δεν μας ζητείται.
• ΕΠΙΛΟΓΟΣ: καταγράφουμε κάποια γενικότερα συμπεράσματα σχετικά με την απάντηση που δώσαμε ή μπορούμε να αναφερθούμε συνοπτικά, στηριζόμενοι στις ιστορικές μας γνώσεις, στις μετέπειτα εξελίξεις.