Νίκος Καζαντζάκης, Η Νέα Παιδαγωγική (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α' Γυμνασίου)

Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957)

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ενήλικος πλέον Νίκος Καζαντζάκης αφηγείται τις εμπειρίες του από την περίοδο που ήταν μικρός μαθητής. Θυμάται την πρώτη μέρα στο σχολείο που με ανάμεικτα συναισθήματα, με την ευχή της μητέρας του και με τη συνοδεία του αυστηρού πατέρα του κατευθύνεται στο σχολείο. Εκεί ο πατέρας του τον παραδίδει στον δάσκαλο με την παρότρυνση να διαπαιδαγωγήσει τον γιο του με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτός όμως που αποτυπώνεται πιο έντονα στη μνήμη του Καζαντζάκη είναι ο δάσκαλος της τετάρτης τάξης. Παρόλο που σύμφωνα με τις φήμες ήταν φορέας της Νέας Παιδαγωγικής, στην πράξη αποδεικνύεται βίαιος, ένας άνθρωπος που τρομοκρατεί κι εκμεταλλεύεται τους μαθητές του.

ΔΟΜΗ -ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^η: «Με τα μαγικά …τη βίτσα» - Η πρώτη μέρα στο σχολείο

2^η: «Από το Δημοτικό … βούτυρο» - Η «Νέα Παιδαγωγική» του δασκάλου της τετάρτης τάξης.

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ:

Ο μικρός μαθητής: Τα συναισθήματα του μικρού Νίκου Καζαντζάκη την πρώτη μέρα του σχολείου είναι ανάμεικτα. Αισθάνεται χαρά για τη νέα σελίδα στη ζωή του αλλά ταυτόχρονα βιώνει φόβο και άγχος. Αντλεί το θάρρος του από την υποστηρικτική φιγούρα της μητέρας του αλλά και από την προστατευτική παρουσία του πατέρα του. Βιώνει την απόλυτη βαναυσότητα από το δάσκαλο της τετάρτης τάξης, την ανάμνηση του οποίου σχολιάζει ειρωνικά.

Η μητέρα: Γεμάτη αγάπη και στοργή ξεπροβοδίζει τον γιο της την πρώτη μέρα στο σχολείο . Η τρυφερότητα και η υποστήριξή της διακρίνονται από τις ευχές της, το βασιλικό και το σταυρουδάκι.

Ο πατέρας: Παρόλο που προσπαθεί να δείξει στοργή αυτήν την σημαντική μέρα, ωστόσο είναι φανερό ότι πρόκειται για έναν αυστηρό και αυταρχικό πατέρα, όπως επιβεβαιώνεται και από τη συνομιλία του με το δάσκαλο.

Ο δάσκαλος της Α’ τάξης: Η υποδοχή του μικρού μαθητή με τη βίτσα στο χέρι καθώς και ο διάλογος με τον πατέρα προϊδεάζουν για τις παιδαγωγικές μεθόδους που υιοθετεί.

Ο δάσκαλος της Δ’ τάξης: Βίαιος και αυταρχικός, τρομοκρατεί τους μαθητές του καλλιεργώντας την τυφλή υπακοή και την απόλυτη υποταγή. Χρησιμοποιεί τις προσβολές και βάναυσους ξυλοδαρμούς, για να «συμμορφώσει» τους μαθητές του, ενώ δεν διστάζει να τους εκμεταλλευτεί οικονομικά με πρόσχημα την εκπαιδευτική διαδικασία.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ/ΑΦΗΓΗΣΗ: πρωταγωνιστής, δραματοποιημένος ομοδιηγητικός, πρωτοπρόσωπη, αφήγηση με εσωτερική εστίαση, αυτοβιογραφικό κείμενο.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ: ευθύγραμμος (αναδρομή στην παιδική ηλικία του αφηγητή)

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ (ενδεικτικά παραδείγματα):

-αφήγηση: « Ήμουν σαν ένα …το χέρι του»

-περιγραφή: «Κοντοπίθαρος ... στραβοπόδης».

-διάλογος: «-Ετούτος είναι … - Έγνοια σου …τους ανθρώπους».

-Ευθύς λόγος: «Δε λέω λόγια. Θα δείτε έργα»

-(ελεύθερος) πλάγιος λόγος: «είχε φέρει, λέει, … Παιδαγωγική».

ΓΛΩΣΣΑ -ΥΦΟΣ: δημοτική, φράσεις κρητικού ιδιώματος και λέξεις κατασκευασμένες από τον συγγραφέα /ειρωνεία, χιούμορ, εκφραστικότητα.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ (ενδεικτικά παραδείγματα):

·         Παρομοιώσεις: σαν κρανία

·         Μεταφορές: μαγικά μάτια

·         Προσωποποιήσεις: Πού είναι, κυρ δάσκαλε, η Νέα Παιδαγωγική;

·         Εικόνες: μ’ ένα κόκκινο …από το χέρι

·         Επαναλήψεις: πηγαίναμε, πηγαίναμε

·         Ασύνδετο σχήμα: πηγαίναμε, πηγαίναμε, … με χάδεψε

·         Υπερβολή: τα μάτια μας τέσσερα