Νέες λέξεις της ελληνικής από την Ακαδημία Αθηνών. Έκδοση του Κέντρου Ερεύνης Επιστημονικών Όρων και Νεολογισμών

Κυκλοφόρησε ο νέος τόμος του Δελτίου Επιστημονικής Ορολογίας και Νεολογισμών του Κέντρου

Ερεύνης Επιστημονικών Όρων και Νεολογισμών (ΚΕΕΟΝ) της Ακαδημίας Αθηνών, με υπεύθυνη έρευνας τη διευθύντρια του Κέντρου, Δρα Αναστασία Χριστοφίδου. Στο πρώτο μέρος του τόμου δημοσιεύονται 250 πρόσφατοι νεολογισμοί, πολλοί από τους οποίους δεν έχουν ακόμη ενταχθεί στα μεγάλα λεξικά της ελληνικής γλώσσας. Οι νέες λέξεις συγκεντρώθηκαν και επιλέχθηκαν στο Ερευνητικό Κέντρο μετά από συστηματική αποδελτίωση εφημερίδων, με τη βοήθεια Ηλεκτρονικού Προγράμματος βάσει γλωσσολογικών κριτηρίων και συχνότητας εμφάνισής τους στο διαδίκτυο με τη μηχανή Google και Bing. Προς διευκόλυνση των αναγνωστών οι νέες λέξεις συνοδεύονται από παραδείγματα χρήσης σε αποσπάσματα εφημερίδων.

Ανάμεσά τους επιλέγουμε τους νεολογισμούς που είναι ενδεικτικοί των νέων επιστημονικών δεδομένων και πρόσφατων κοινωνικών συνθηκών: αεροστεγανότητα, αεριοκίνηση, ανοϊκός (ασθενής), ετεροαξιολόγηση, βιοδείκτης, γεωπληροφορική, γεωσκόπηση, μεταδεδομένα, γηριατρείο, εκνομία, ευρωεταίρος, ευρωφανατισμός, ευρωηγέτης, εγκληματογένεση, κηποθέατρο, λογοπαθολόγος, παραολυμπιονίκης, νανοβιοτεχνολογία, νανοδιάταξη, πελατοκρατία, σημειοδοτώ, τοπόσημο, τεχνοφασισμός, υπερεπίτροπος, υπερτιτλισμός, υπασφάλιση, φυτοφράχτης,   φτωχοποιώ. Σ' αυτό το σημείο θα αποφύγουμε μάλιστα τον πειρασμό, ακολουθώντας τα λεξικά της Οξφόρδης τα οποία συνηθίζουν τέτοια εποχή να ανακοινώνουν τις λέξεις της χρονιάς, να προτείνουμε κι εμείς το  φτωχοποιώ ως λέξη της χρονιάς.

Για τους πολλούς, όμως, το ενδιαφέρον εστιάζεται στις προτάσεις απόδοσης των ξενόγλωσσων νεολογισμών, οι οποίοι εισβάλλουν καταιγιστικά στη γλώσσα μας, αφού οι απόψεις ως προς την αναγκαιότητα της ελληνικής απόδοσής τους διίστανται και καμιά φορά με περισσό φανατισμό. Γι' αυτόν τον λόγο ακριβώς το ΚΕΕΟΝ τονίζει πως οι προτάσεις του είναι καθαρά συμβουλευτικές και καθόλου ρυθμιστικές. Στόχος δεν είναι η εξάλειψη των δάνειων λέξεων από τη γλώσσα μας, όπως του παλαιότερου ασανσέρ και του πιο πρόσφατου τάμπλετ, αλλά η ομαλή ένταξή τους ή/και η αποδοχή κάποιων έστω λίγων ελληνικών αποδόσεων, οι οποίες θα κριθούν μόνο εκ του αποτελέσματος, εφόσον δηλαδή οι φυσικοί ομιλητές της γλώσσας μας τις υιοθετήσουν. Θα ήταν, συνεπώς, ενδιαφέρον -πριν αναφερθούμε στις νέες προτάσεις του ΚΕΕΟΝ- να σταθούμε λίγο στα στοιχεία της εξέλιξης και αποδοχής των προηγούμενων προτάσεών του για απόδοση νεοεισερχομένων ξενόγλωσσων λέξεων.

Καταιγισμός ιδεών ή brainstorming? To KEEON πρότεινε το 2009 τον καταιγισμό ιδεών ως απόδοση του ξενόγλωσσου νεολογισμού brainstorming και, παρά το γεγονός ότι η πρόταση έγινε δεκτή με θετικά και αρνητικά σχόλια στον τύπο, η λέξη-φράση παρουσιάζει στη μηχανή αναζήτησης Google σήμερα δεκάδες χιλιάδες εμφανίσεις και αποτυπώνεται στα λεξικά, όπως και η πρόταση απόδοσης του scanner ως  σαρωτής ή του hyperlink ως υπερσύνδεσμος. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε ότι το ΚΕΕΟΝ ήταν υπεύθυνο για την πρόταξη της απόδοσης του euro ως ευρώ κι όχι εύρο. Καλό είναι να θυμόμαστε, επίσης, ότι κοινότατες λέξεις όπως ποδήλατο, αποστακτήριο, λεωφορείο είναι παλαιότερες λόγιες αποδόσεις ξενόγλωσσων νεολογισμών (Λεξικό Κουμανούδη) που αν και ξενίσανε στην αρχή  τελικά καθιερώθηκαν από τον ίδιο τον λαό.

Με την προσδοκία αρκετές νέες αποδόσεις του να έχουν την ίδια τύχη το ΚΕΕΟΝ παρουσιάζει τις προτάσεις του: κάποιες σχετικά αυτονόητες όπως brain drain ως διαρροή επιστημόνων,  project bonds ως εργο-ομόλογα,  farmers' market ως αγροταγορά, authentication ως ψηφιακή πιστοποίηση, bitcoin ως ψηφιακό νόμισμα, bookmarking ως σελιδοσήμανση,  card reader ως καρταναγνώστης, digital fingerprint ως ψηφιακό αποτύπωμα ενώ digital footprint ως ψηφιακό ίχνος,  κάποιες επιστημονικά και γλωσσικά τεκμηριωμένες όπως fracking ως υδρορωγμάτωση, geolocation ως γεωεντοπισμός, Global Positioning System (GPS) ως σύστημα γεωθέτησης και κάποιες πιο τολμηρές και ευφάνταστες όπως augmented reality ως επιπραγματικότητα και webhosting ως δικτυο(φιλο)ξενία (η άρση της παρένθεσης επαφίεται σε μας).

 Στο δεύτερο μέρος του τόμου το ΚΕΕΟΝ, πιστό στην αποστολή του για απόδοση Ορολογίας επιστημών αιχμής, δημοσιεύει την Ορολογία Υπολογιστικής Γλωσσολογίας, η οποία αποτελεί κοινό κλάδο ανάμεσα στη Γλωσσολογία, την Πληροφορική και τη Γνωστική Επιστήμη. Με αυτόν τον τρόπο η Ακαδημία Αθηνών επιθυμεί να συμβάλει στην ομοιογενή χρήση νέων ελληνικών επιστημονικών όρων από την επιστημονική κοινότητα.

Παρά την «εξέχουσα» έλλειψη προσωπικού, διαβάζουμε στην εισαγωγή του τόμου ότι όλα τα αποτελέσματα των ερευνών του ΚΕΕΟΝ αποθηκεύονται σε μια φιλόδοξη Βάση Δεδομένων, που έχει σχεδιαστεί με μεγάλη επιμέλεια, δίνοντας τη δυνατότητα δημιουργίας ποικίλων ερευνητικών εργασιών αλλά και πολύτιμου ηλεκτρονικού σώματος κειμένων (corpus) εφημερίδων.

Το ΚΕΕΟΝ με το έργο του συμβάλλει στην ανάδειξη του ζητούμενου σύγχρονου προσώπου της Ακαδημίας Αθηνών για επίκαιρη, διαδραστική και δημιουργική καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας, τόσο των νέων επιστημών όσο και της καθομιλουμένης.

Συνεργάτες τόμου: Α. Χριστοφίδου, Β. Αφεντουλίδου, Αθ. Καρασίμος, Ρ. Βασιλειάδου, Ειρ. Δημητροπούλου.

Συντελεστές Ορολογίας:  Αθ. Καρασίμος (ΕΑΠ, Ακαδημία Αθηνών), Γ. Μαρκόπουλος (ΕΚΠΑ),  Κ. Σγάρμπας (Παν/μιο Πατρών),  Α. Χριστοφίδου (Ακαδημία Αθηνών).

http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=759287