Εισαγωγή
Από
τους προϊστορικούς χρόνους ο άνθρωπος αναγνώρισε την αξία των ποταµών για τη
ζωή του και γι’ αυτό ανέπτυξε οικισµούς και µεγάλους πολιτισµούς κοντά στις
όχθες τους. Ο ποταµός παρείχε στον άνθρωπο εύκολη πρόσβαση στο νερό για
διάφορες χρήσεις αλλά και ευκαιρίες για να εξασφαλίσει την τροφή του. Επίσης
αξιοποίησε τις δυνατότητες που του προσφέρονταν για να µετακινηθεί ο ίδιος και
να μεταφέρει αγαθά. Σε περιπτώσεις συγκρούσεων, ο ποταµός ήταν ένα φυσικό
αµυντικό στοιχείο. Όταν άρχισε να καλλιεργεί τη γη διαπίστωσε ότι τα πληµµυρικά
φαινόµενα δηµιουργούσαν εύφορο έδαφος για την καλλιέργεια διαφόρων προϊόντων.
∆εν είναι τυχαίο ότι µεγάλες ή µικρές πόλεις έχουν αναπτυχθεί κατά µήκος
ποταµών. Άλλες παραδοσιακές χρήσεις του νερού των ποταμών, που θα αναλυθούν
παρακάτω, είναι οι νεροτριβές, οι νερόμυλοι, η κατασκευή φραγμάτων για την
παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, οι περαταριές και η αλιεία στα ποτάμια.
Νεροτριβές

Νερόμυλοι
Ιστορία του
νερόμυλου
Ο νερόμυλος
είναι η πρώτη μηχανή που κατασκεύασε ο άνθρωπος, η οποία χρησιμοποιεί
ανανεώσιμη πηγή ενέργειας για την παραγωγή έργου. Ο νερόμυλος είναι μια
από τις αρχαιότερες μηχανές που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος. Υπάρχουν ευρήματα
μυλόλιθων και τριπτήρων από τη Νεολιθική εποχή, με τα οποία οι άνθρωποι άλεθαν
σιτάρι. Το 16ο αιώνα π. Χ., εμφανίζεται ο χειρόμυλος στην Κύπρο, που είναι
πρόγονος του σημερινού μύλου. Νερόμυλοι στην κεντρική αγορά της
Αθήνας αποδεικνύουν ότι η τέχνη του νερόμυλου έχει πλέον τελειοποιηθεί. Η
παλαιότερη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη νερόμυλου είναι από το Στράβωνα, ο
οποίος περιγράφοντας τα ανάκτορα του βασιλιά Μιθριδάτη ΣΤ’ του Ευπάτορα στα
Κάβειρα, αναφέρει: «[…] εν δε τοις Καβείροις τα βασίλεια Μιθριδάτου
κατεσκευάσατο και ο υδραλέτης […]». Τα παλαιότερα χρόνια σε κάθε ποτάμι της
ελληνικής υπαίθρου υπήρχε κι ένας νερόμυλος. Εξαιτίας αυτού, μετά την
ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους καταγράφηκαν περίπου 6.000 νερόμυλοι. Το
επάγγελμα του μυλωνά ήταν ένα από τα πιο πρόσφατα εκείνης της εποχής. Η
αλεστική ικανότητα ενός νερόμυλου που δούλευε κατά μέσο όρο ένα δωδεκάωρο ήταν
800 οκάδες ανά ώρα. Δηλαδή ένας νερόμυλος παρήγαγε περίπου 1200 οκάδες τη μέρα.
Λειτουργία και
χρησιμότητα του νερόμυλου
Η λειτουργία του
νερόμυλου στηρίζεται σε μια σειρά μεταδιδόμενων κινήσεων. Η κίνηση του νερού
που διοχετεύεται από το τεχνητό αυλάκι στο βαγένι μεταδίδεται στην οροφή. Η
φτερωτή μεταδίδει αυτή την κίνηση, μέσω ενός άξονα σε μία μυλόπετρα. Ανάμεσα
στην κινούμενη μυλόπετρα και σε μία άλλη ακίνητη, τοποθετούνται τα γεννήματα
(σιτάρι, κριθάρι, καλαμπόκι), τα οποία συνθλίβονται και δημιουργούνται τα
άλευρα.

1. Η δαπάνη και ο
χρόνος κατασκευής τους ήταν μικρές.
2. Η λειτουργία του
δεν επηρεαζόταν από τις καιρικές συνθήκες, ώστε να επηρεάζεται η ποιότητα και η
ποσότητα του παραγόμενου αλέσματος.
3. Οι ζημιές και οι
φθορές του μύλου ήταν ελάχιστες.
4. Υπήρχε ελευθερία κατασκευής
κτισμάτων κοντά στο μύλο, οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την κατοικία
της οικογένειας του μυλωνά.
Μικρά
υδροηλεκτρικά (φράγματα)
Το
φράγμα είναι ένα τεχνικό έργο που κατασκευάζεται κάθετα στην κοίτη ενός φυσικού
ρεύματος (ποταμού) για την αποκοπή της ροής , με σκοπό την αποθήκευση ,
παροχέτευση ή αποφυγή πλημμύρας των ποταμών.Τα πρώτα φράγµατα που
κατασκευάστηκαν, αποσκοπούσαν κυρίως στην παροχή αντιπληµµυρικής προστασίας και
την αποθήκευση νερού για αρδευτικούς και υδρευτικούς σκοπούς, ενώ αργότερα
ακολούθησε η υδροδυναμική αξιοποίηση του αποθηκευμένου νερού και η τόσο μεγάλη
χρησιμότητα των φραγμάτων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας,
ιχθυοκαλλιέργειες, τουρισµό και αναψυχή. Το παλαιότερο φράγµα που αναφέρεται
στην Ιστορία (4η χιλιετία π.Χ.) βρίσκονταν στη Γιάβα της σηµερινής Ιορδανίας
και χρησίµευε για τη συλλογή πόσιµου νερού. Με την κατασκευή φραγμάτων, το νερό δεσμεύεται και
χρησιμοποιείται για άρδευση, ύδρευση ή περικλείει δυναμική ενέργεια, εξαιτίας
της διαφοράς στάθμης για την κίνηση υδροστρόβιλων και παραγωγή ηλεκτρικής
ενέργειας.
Η
λειτουργικότητά τους είναι πολλαπλή,
καθώς μας προσφέρει ανεκτίμητες παροχές. Πρώτα απ ʼ όλα, ένα βασικό στοιχείο
είναι η αποταμίευση νερού, για ύδρευση και άρδευση. Επίσης επιτρέπει την παραγωγή
φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας, έτσι ώστε ναπεριορίζεται το πρόβλημα κατανομής
ηλεκτρικού ρεύματος. Επιπροσθέτως, η ενέργεια που παράγεται δεν επιφέρει
ρύπανση στο περιβάλλον και υπάρχει δυνατότητα αποθήκευσης για ώρες ανάγκης. Τα
φράγματα, ακόμα εγγυώνται αποτελεσματική προστασία από τις πλημμύρες.
Συμβάλλουν στη διατήρηση καθαρού περιβάλλοντος. Η προσφορά τους στη δημιουργία
νέων υγροτόπων ήταν και είναι τεράστια και αποδείχτηκε κερδοφόρα για την
ανάπτυξη του οικοτουρισμού και επομένως τη βελτίωση της γενικής οικονομίας της
χώρας μας. Τελευταίο αλλά όχι ασήμαντο
είναι το γεγονός ότι δόθηκε η δυνατότητα να αναπτυχθούν οι ιχθυοκαλλιέργειες,
ένας τομέας που δεν υπήρξε αρκετά ανεπτυγμένος
στη χώρα μας.
Ωστόσο, τα μειονεκτήματά τους δεν μπορούν
να αμφισβητηθούν. Ένα από τα κυριότερα προβλήματα είναι η αλλοίωση του φυσικού
τοπίου. Το ογκώδες και άκομψο οικοδόμημα προκαλεί την καταστροφή της φυσικής
ομορφιάς του περιβάλλοντος, μιας και η ύπαρξη του τσιμέντου στη φύση μοιάζει με
παρωδία στο οικοσύστημα και μπροστά στην πλούσια βλάστηση γύρω από το ποτάμι.
Αυξημένος είναι επίσης ο κίνδυνος τοπικών σεισμών σε περιοχές με φράγματα αφού
επιβαρύνεται ο φλοιός της γης.
Μέχρι
τη δεκαετία του '50, κατασκευάζονταν περίπου 700 µεγάλα φράγµατα κάθε δεκαετία
σε όλον τον κόσµο. Τα επόµενα χρόνια, ο αριθµός αυτός αυξήθηκε αισθητά, ενώ
άρχισαν να εµφανίζονται οι πρώτες αντιδράσεις για τα πραγµατικά οφέλη που
προκύπτουν από τη λειτουργία τους, καθώς και απόψεις ότι προκαλούνται στο
περιβάλλον καταστροφές και µακροχρόνιες αρνητικές επιδράσεις που υπερβαίνουν τα
άµεσα οικονοµικά οφέλη. Έτσι, παρουσιάστηκε η ανάγκη για καλύτερο σχεδιασµό των
φραγµάτων και για λήψη των κατάλληλων µέτρων, ώστε να µειωθούν στο ελάχιστο οι
περιβαλλοντικές ή όποιες άλλες επιπτώσεις και απώλειες. Σε πολλές περιπτώσεις,
άλλαξε τελείως ο σχεδιασµός των φραγµάτων, µε απώτερο στόχο τη βιώσιµη
διαχείριση του ύδατος, στην οποία θα λαµβάνονταν µέριµνα για την οικονοµική,
κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη, καθώς και για τις περιβαλλοντικές
επιπτώσεις.
Βέβαια,
δεν µπορεί να παραβλεθεί το γεγονός ότι µετά τη δεκαετία του '60, στις
αναπτυγµένες χώρες η ευαισθησία για περιβαλλοντικά ζητήµατα αυξήθηκε σηµαντικά,
κυρίως λόγω της πληθυσµιακής διόγκωσης, της ανεξέλεγκτης ρύπανσης του εδάφους,
του αέρα και των υδάτινων πόρων, της αύξησης των βιοµηχανικών και οικιακών
αποβλήτων, καθώς επίσης και των προκαλούµενων µεταβολών στα οικοσυστήµατα και
στην βιοποικιλότητά τους. Η αύξηση πληθυσµού, η χρήση των τεχνολογικών
επιτευγµάτων, η διόγκωση των οικονοµικών δραστηριοτήτων, οι αστικές επεκτάσεις,
η ανάπτυξη στο οδικό και σιδηροδροµικό δίκτυο, τα φράγµατα, οι ταµιευτήρες
νερού και άλλες υποδοµές είχαν σηµαντικές επιπτώσεις στη φυσική ισορροπία και
οι περιβαλλοντικές µεταβολές έλαβαν ανησυχητικές διαστάσεις, ενώ το «περιβάλλον»
ως θέµα έγινε ιδιαίτερα δηµοφιλές. Τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσµα την εµφάνιση
αντιθέσεων, µεταξύ των αρµόδιων για το σχεδιασµό και των µηχανικών από τη µια
πλευρά και των διάφορων κοινωνικών, περιβαλλοντικών κι επιστηµονικών οµάδων από
την άλλη, που εναντιώνονται στην υλοποίηση και λειτουργία µεγάλων υποδοµών
(φράγµατα, ταµιευτήρες, έργα εκτροπής ποταµών, κ.λπ), µε βασικό επιχείρηµα την
προστασία του περιβάλλοντος και τη διαφύλαξη της πανίδας και της χλωρίδας.
Τέλος, τα φράγματα μπορεί να είναι πολύ
δαπανηρά, αλλά με μεγάλη οικονομική απόδοση, γι’αυτό επιδιώκεται η κατασκευή
τους. Αυτό που χρειάζεται για να εξασφαλιστεί η ισορροπία των καλών και κακών
συνεπειών, είναι να γίνονται προσεκτικές μελέτες πριν την κατασκευή
οποιουδήποτε φράγματος ανάλογα πάντα με τις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε
περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο θα αποφευχθούν κάποια από τα πιθανά προβλήματα, που
μπορεί να αποβούν μοιραία στο μέλλον. Πρέπει να αποκτήσουμε όλοι μας
περιβαλλοντική συνείδηση και να ευαισθητοποιηθούμε όσον αφορά το θέμα της
κατασκευής φραγμάτων, γιατί η προστασία του περιβάλλοντος είναι υπόθεση όλων
μας.
Περαταριές
.jpg)
Η
λειτουργία μιας περαταριάς είναι αρκετά ενδιαφέρουσα και βασίζεται στον
παραδοσιακό τρόπο κίνησής της, χωρίς τη χρήση κάποιου τεχνολογικού μέσου. Όταν
ανεβούν όλοι οι επιβάτες στη σχεδία, ο ειδικός χειριστής κρατάει τα δύο κάτω
σχοινιά και ανεβαίνει γρήγορα επάνω στην περαταριά. Καθώς αφήνει το σχοινί, η
σχεδία παίρνει φόρα και αυτό προκαλεί την κίνηση της. Όταν σταματήσει η
περαταριά να κινείται, ο ‘‘περατάρης’’ γυρίζει τον μοχλό, ο οποίος κινεί τα δύο
καρούλια κι έτσι σιγά-σιγά, με την κίνησή τους,επιστρέφουν πίσω.
Μια παλαιότερη μορφή περαταριών ήταν μια
μεγάλη ξύλινη εξέδρα, η οποία δεν έχει καμία σχέση με αυτή που αναλύθηκε πιο
πάνω όσον αφορά στη δομή και στη λειτουργία. Στο μόνο που μοιάζουν είναι στο
ότι και αυτή η περαταριά έχει ένα σχοινί, το οποίο δένεται και διέρχεται από τη
μία όχθη του ποταμού στην άλλη. Αυτή η ξύλινη εξέδρα μετέφερε περισσότερους
ανθρώπους και πολύ μεγαλύτερα πράγματα, όπως αυτοκίνητα, ζώα και πολλά
προϊόντα.
.jpg)
Σήμερα, υπάρχουν περαταριές που
διασχίζουν τον Αχελώο, τον Πηνειό, τον Σπερχειό και τον ποταμό της περιοχής του
Μεσόπυργου της Άρτας, της Λάρισας, των Τεμπών και του Κουτσόχειρου. Τα
χειροκίνητα τελεφερίκ που κατασκευάστηκαν πριν από 60 χρόνια για τη διάβαση του
Αχελώου λειτουργούν μέχρι και σήμερα. Οι γέφυρες του Κοράκου και του
Καταφυλλίου υποχρεώνουν τους κατοίκους να ακολουθήσουν μια διαδρομή πολλών
χιλιομέτρων χωματόδρομου, με καθυστέρηση αρκετών ωρών. Έτσι, η χρήση της
περαταριάς είναι απολύτως αναγκαία τόσο για τη μεταφορά των κατοίκων και των
προϊόντων της περιοχής αλλά και ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση έκτακτων
περιστατικών υγείας.
Αλιεία στα ποτάμια
Με τον όρο αλιεία, κοινώς ψάρεμα,
χαρακτηρίζεται γενικά η τέχνη (τρόπος) της όλης δραστηριότητας, με την οποία
γίνεται η σύλληψη και απόσπαση των ιχθύων και άλλων υδροβίων ζώων από τον
βιότοπό τους, (θάλασσες, λίμνες, ποτάμια, ιχθυογενετικούς σταθμούς κλπ), είτε
για τροφή είτε για βιομηχανικούς σκοπούς. Η αλιεία είναι μια πανάρχαια πρακτική
που χρονολογείται τουλάχιστον από την Ανώτερη Παλαιολιθική Εποχή, πριν περίπου
40.000 χρόνια. Αρχαιολογικά ευρήματα κοχυλιών και υπολειμμάτων από ψαροκόκαλα,
καθώς και σχετικές βραχογραφίες σε σπήλαια, δείχνουν ότι τα αλιεύματα
αποτελούσαν σημαντική σε ποσότητα πηγή τροφής, αλλά και είδος ανταλλαγής για
τους ανθρώπους της περιόδου. Μάλιστα, ενώ η πλειοψηφία των ανθρώπινων φυλών της
εποχής ζούσαν μια νομαδική ζωή κυνηγών – τροφοσυλλεκτών, που αναγκαστικά
μετακινούνταν σχεδόν συνεχώς, υπήρχαν φυλές με σχετικά μόνιμη εγκατάσταση, που
πάντοτε είχαν μια σχετικά σταθερή κύρια πηγή αλιευμάτων, με την οποία παρείχαν
την κύρια πηγή τροφής των αλιευτικών αυτών φυλών. Από τότε λοιπόν μέχρι και
σήμερα οι άνθρωποι έχουν βελτιώσει τους τρόπους ψαρέματος, αλλά οι πιο
ενδιαφέροντες για μελέτη είναι αυτοί των παραδοσιακών χρόνων. Οι τρόποι
ψαρέματος τότε ήταν:
• Αλιευτικό
δίχτυ
• Πεζόβολο

·
Καλάμι

• Καμάκι
και λουξ
.jpg)
·
Kαλαμωτή:
Πηγές:
·
http://nerotrivipatras.gr/istoria-nerotrivis.html
·
Εικόνες
Google
Εργασία
μαθητριών: Σοφία Λιάκου , Κατερίνα Λίτσιου, Χρύσα Παπαθανασίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.