ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΟΡΟΙ (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -ΕΠΑΛ)

Αφήγηση: είναι μια πράξη επικοινωνίας με την οποία παρουσιάζεται προφορικά ή γραπτά μια σειρά πραγματικών ή πλασματικών (επινοημένων) γεγονότων. Η διαδικασία αυτή προϋποθέτει τη συμμετοχή διάφορων παραγόντων, με πιο σημαντικούς τον πομπό (=αφηγητή), το δέκτη (=αποδέκτη της αφήγησης) και το μήνυμα (=θέμα, περιεχόμενο).

Αφηγηματικές τεχνικές - αφηγηματικοί τρόποι

 

Εστίαση

Αναφέρεται στη σχέση του αφηγητή με τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας, τη γνώση τους για την υπόθεση.

·         Αφήγηση χωρίς εστίαση ή με μηδενική εστίαση: στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχουν όρια ή εμπόδια στην πληροφόρηση του αναγνώστη σχετικά με τις σκέψεις των αφηγηματικών προσώπων και τα γεγονότα. Ο αφηγητής γνωρίζει περισσότερα από τον ήρωα ή λέει περισσότερα απ’ όσα ξέρει οποιοσδήποτε από τους ήρωες.

·         Αφήγηση με εσωτερική εστίαση: στην περίπτωση αυτή, η θέαση είναι περιορισμένη και συνήθως ανήκει σε έναν από τους χαρακτήρες του έργου. Ο αφηγητής λέει μόνον ότι ξέρει ένας δεδομένος ήρωας.

·         Αφήγηση με εξωτερική εστίαση: ο ήρωας δρα μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, χωρίς ο τελευταίος να έχει πρόσβαση στις σκέψεις ή τα συναισθήματα του ήρωα. Ο αφηγητής λέει πολύ λιγότερα από όσα γνωρίζουν τα πρόσωπα.

Οπτική γωνία

Αναφέρεται στην προοπτική του αφηγητή απέναντι στην ιστορία, τη σχέση του με την υπόθεση.

·         Εσωτερική οπτική γωνία: την ιστορία αφηγείται ο βασικός ήρωας ή ένα δευτερεύον πρόσωπο.

·         Εξωτερική οπτική γωνία: ο αφηγητής βρίσκεται έξω από την υπόθεση, αφηγείται σε γ’ πρόσωπο.

Αφηγητής

πρόκειται για το πρόσωπο που μεταφέρει λεκτικά – γραπτά ή προφορικά – σε κάποιους άλλους, μιαν ιστορία. Στην περίπτωση της λογοτεχνίας δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέει κανείς τον αφηγητή με το συγγραφέα του κειμένου ή του βιβλίου που κρατά στα χέρια του. Μόνο στην περίπτωση της αυτοβιογραφίας ή των απομνημονευμάτων θεωρούμε ότι έχουμε ταύτιση συγγραφέα – αφηγητή.

·         Παντογνώστης – αφηγητής: ο αφηγητής είναι πανταχού παρών, γνωρίζει τα πάντα και τα αφηγείται. Η αφήγηση γίνεται σε γ’ πρόσωπο.

·         Πρωταγωνιστής αφηγητής: τα γεγονότα εκτίθενται από την οπτική γωνία ενός μόνο προσώπου που συμμετέχει στην ιστορία. Είναι ο αυτοβιογραφικός αφηγητής. Η αφήγηση γίνεται σε α’ ή σε γ’ πρόσωπο.

·         Ομοδιηγητικός αφηγητής: συμμετέχει στην ιστορία την οποία αφηγείται είτε ως πρωταγωνιστής (αυτοδιηγητικός αφηγητής) είτε ως παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας.

·         Ετεροδιηγητικός αφηγητής: δεν έχει καμιά συμμετοχή στην ιστορία που αφηγείται.

Αφηγηματικοί τρόποι/τεχνικές

• Διήγηση: τριτοπρόσωπη αφήγηση, χρησιμοποιώντας  πλάγιο λόγο για τα λόγια των ηρώων (έμμεση αφήγηση)
• Μίμηση: πρωτοπρόσωπη αφήγηση  - διάλογος (άμεση αφήγηση)
• Μεικτός τρόπος: συνδυασμός διήγησης και μίμησης με παρεμβολή διαλόγων των ηρώων της ιστορίας
• Περιγραφή: λεπτομερής αναπαράσταση, τόπων, προσώπων, καταστάσεων.
• Σχόλιο: γνώμες, κρίσεις, σχόλια του αφηγητή που οδηγούν σε γενικεύσεις.
• Διάλογος: αποδίδεται πιστά ο λόγος των προσώπων (ύφος, ιδίωμα, λεξιλόγιο) με τη χρήση παύλας ή εισαγωγικών.
• Μονόλογος/εσωτερικός μονόλογος: λόγος χωρίς ακροατή
• Ελεύθερος πλάγιος λόγος: πιστή απόδοση από τον αφηγητή σκέψεων και συναισθημάτων ενός προσώπου της ιστορίας σε τρίτο πρόσωπο και σε χρόνο παρελθοντικό.
• Εγκιβωτισμός: ένθετη αφήγηση, ενσωματωμένη σε εκτενέστερη αφήγηση

Αφηγηματικός χρόνος

·         Ο χρόνος της ιστορίας: δηλώνει το πότε χρονολογικά συνέβησαν τα γεγονότα που παρουσιάζονται και τη διάρκειά τους.

·         Ο χρόνος της αφήγησης: το διάστημα από την έναρξη ως την ολοκλήρωση της αφήγησης, μέσα στο οποίο εκτίθενται τα γεγονότα.

α)  Ευθύγραμμος: όταν ακολουθεί τη φυσική σειρά των γεγονότων

β)Με αναχρονίες: όταν γίνονται ανακατατάξεις στη φυσική σειρά των γεγονότων.

1.Αναδρομή ή αναδρομική αφήγηση(flash back): η διακοπή της ροής της ιστορίας από γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν της χρονικής στιγμής που βρίσκεται η αφηγούμενη ιστορία.

2.Πρόδρομη αφήγηση ή πρόληψη: αναφορά ή νύξη σε γεγονότα που θα συμβούν στο μέλλον.