ΥΔΡΟΣΦΑΙΡΑ- ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

ΎΔΩΡ: Σημάδια του νερού στον τόπο και στο χρόνο 

ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ:Ελένη Κωστοπούλου

                          Χριστίνα-Μαρία Μαυροματίδου

ΥΔΡΟΣΦΑΙΡΑ:Με τον όρο Υδρόσφαιρα χαρακτηρίζεται το υδάτινο περίβλημα της Γης, που    αποτελούν οι Ωκεανοί, Θάλασσες, λίμνες και ποταμοί και στο οποίο συμπεριλαμβάνεται το σύνολο των υπογείων υδάτων καθώς και εκείνο των υδρατμών της ατμόσφαιρας. Είναι ένα  από τα πέντε κύρια τμήματα στα οποία χωρίζεται η Γη και αποτελείται από το σύνολο του ύδατος που υπάρχει επάνω ή μέσα στον πλανήτη σε υγρή, αέρια ή στερεά μορφή (νερό, υδρατμοί και πάγος αντίστοιχα.

ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ: O κύκλος του νερού — γνωστός και ως υδρολογικός κύκλος — είναι η συνεχής ανακύκλωση του νερού της Γης μέσα στην υδρόσφαιρα και στην ατμόσφαιρα. Το συνεχές της κυκλικής διαδικασίας του κύκλου του νερού επιτυγχάνεται εξαιτίας της ηλιακής ακτινοβολίας.

Το νερό του πλανήτη αλλάζει συνεχώς φυσική κατάσταση, από τη στερεά μορφή των πάγων στην υγρή μορφή των ποταμών, λιμνών και της θάλασσας και την αέρια κατάσταση των υδρατμών.

Πιο συγκεκριμένα, λόγω της θέρμανσης και των ανέμων στην επιφάνεια της γης τα νερά της εξατμίζονται και μαζεύονται ως υδρατμοί δημιουργώντας τα σύννεφα. Οι υδρατμοί συμπυκνώνονται, υγροποιούνται και στη συνέχεια πέφτουν ως βροχή ή άλλες μορφές υετού, εμπλουτίζοντας έτσι τις αποθήκες νερού της γης, είτε είναι αυτές επιφανειακές, όπως οι θάλασσες και οι λίμνες, είτε είναι υπόγειες.

Ο κύκλος του νερού αποτελεί αντικείμενο του επιστημονικού κλάδου της υδρολογίας για ότι συμβαίνει ή παρατηρείται στο έδαφος και της Μετεωρολογίας για ότι συμβαίνει εξ αυτού στην ατμόσφαιρα.

Ειδικότερα στη Μετεωρολογία ο υδρολογικός κύκλος αποτελεί το σπουδαιότερο καιρικό φαινόμενο ως σύνολο επιμέρους φαινομένων. Αυτός ρυθμίζει την υγρασία του εδάφους, τη λαμπρότητα της ημέρας, και τέλος τη συχνότητα και ένταση των υδρομετεώρων, εκτός του γιγάντιου εκείνου έργου της μεταφοράς ενέργειας από τα μικρά στα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη.

                                ΛΙΜΝΕΣ 

Ως λίμνη νοείται ο υγροβιότοπος που αποτελείται από μάζες νερού, γλυκού ή αλμυρού, αλλά και γενικότερα μάζες υγρού, συγκεντρωμένες σε κοιλότητες της επιφάνειας της γης, φαινομενικά στάσιμες και χωρίς άμεση επικοινωνία με τη θάλασσα. Τα βάθη των λιμνών είναι σχετικά μικρά σε σχέση με των Ωκεανών και των Θαλασσών.

Φυσικές λίμνες, είναι οι λίμνες που δημιουργήθηκαν από τη δράση γεωλογικών διεργασιών όπως η υποχώρηση των παγετώνων, η ηφαιστειακή δράση και οι σεισμοί, η διάβρωση των ασβεστολιθικών πετρωμάτων και η επίδραση των ποταμών.

Υπάρχουν πολλών ειδών λιμνών όπως:

·        Καρστικές λίμνες που καταλαμβάνουν κοιλότητες που οφείλονται σε καρστική αποσάθρωση των πετρωμάτων όπως πόλγες, δολίνες, ουβάλες

·        Τεκτονικές λίμνες που καταλαμβάνουν τις κοιλότητες που δημιουργήθηκαν από τεκτονικές κινήσεις

·        Ηφαιστειακές λίμνες καταλαμβάνουν τους κρατήρες σβησμένων ηφαιστείων ή τα βυθίσματα εμβρυωδών ηφαιστείων και σχηματίζονται όταν τα κατακρημνίσματα γεμίζουν ταχύτερα τον κρατήρα με νερό ταχύτερα από το ρυθμό που απομακρύνεται με την εξάτμιση.

·        Φραγματογενείς λίμνες ή λίμνες απόφραξης, που δημιουργούνται από το φραγμό μιας κοιλάδας από οποιοδήποτε λόγο.

·        Λίμνες παγετωνικής ανόρυξης που σχηματίζονται στις κοιλάδες που έχουν διαβρωθεί από παγετώνες από την τήξη των πάγων

·        Λίμνες προσχωσιγενών πεδιάδων που σχηματίζονται στα βαθύτερα σημεία των κοιλάδων των μεγάλων ποταμών και είναι μικρού βάθους και περιορισμένης έκτασης.

·        Λίμνες - λείψανα: Σε αυτές κατατάσσονται οι λίμνες που κάποτε αποτελούσαν μιαν ευρύτερη θαλάσσια λεκάνη ή μια μεγαλύτερη λίμνη. (π.χ. Κασπία, Αράλη που παλιά ήταν ενωμένες με την Μαύρη θάλασσα)

Λίμνες δυτικής Μακεδονίας:

Ο Νομός Φλώρινας έχει έξι λίμνες: τη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα, καθώς και τις λίμνες της περιοχής Αμυνταίου (Χειμαδίτιδα, Ζάζαρη, Βεγορίτιδα και Πετρών).

·        Η Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα βρίσκονται κοντά η μία στην άλλη και χωρίζονται από μία στενή λωρίδα γης. Στη θέση Κούλα μέσω ενός διαύλου χύνονται τα νερά της Μικρής στη Μεγάλη, λόγω υψομετρικής διαφοράς. Ιδρύθηκε το 1974. Βρίσκεται στη βορειοδυτική Μακεδονία, στις λίμνες Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα και στις γειτονικές πλευρές των βουνών Τρικλάρι και Βαρνούντα. Ο πυρήνας του εκτείνεται σε ολόκληρη τη Μικρή Πρέσπα και περιλαμβάνεται στους ελληνικούς υγρότοπους. Σε χαμηλότερο υψόμετρο κυριαρχούν δάση δρυός και φυλλοβόλα (γαύροι, σφένδαμοι κ.ά.)· πιο ψηλά εκτείνονται δάση οξιάς και σε μικρότερο ποσοστό έλατα και κέδροι. Η περιοχή της Μικρής Πρέσπας είναι από τους σπουδαιότερους βιότοπους στην Ελλάδα για την αναπαραγωγή υδρόβιων πουλιών, όπως ερωδιοί, κορμοράνοι, λαγγόνες. Είναι η μοναδική περιοχή  της χώρας μας όπου φωλιάζουν μαζί και τα δύο ευρωπαϊκά είδη πελεκάνων, ο αργυροπελεκάνος και ο ροδοπελεκάνος, καθώς και η σταχτόχηνα και ο χηνοπρίστης. Επίσης, φωλιάζουν αρκετά είδη πάπιας, γλαρόνια, ενώ στα γειτονικά δάση και στις ορεινές περιοχές υπάρχουν αρπακτικά, δρυοκολάπτες αλλά και αρκούδες, λύκοι κ.ά. Σημαντικοί είναι και οι πληθυσμοί των αμφιβίων και των ερπετών. Ο επισκέπτης θα συναντήσει παραδοσιακούς οικισμούς, βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία.

·        Οι λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη χωρίζονται επίσης από μια στενή λωρίδα γης πλάτους δύο χιλιομέτρων περίπου. Οι πλησιέστεροι οικισμοί στις λίμνες είναι το Λιμνοχώρι (που εφάπτεται των ακτών της λίμνης Ζάζαρης) και ο οικισμός των Αναργύρων (ανατολικά της λίμνης Χειμαδίτιδας). Η λίμνη Ζάζαρη είναι η μικρότερη του νομού. Επιπλέον, οι λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη καθώς και οι κορυφές του όρους Βέρνο.

·         Η λίμνη των Πετρών βρίσκεται ένα χιλιόμετρο βορειοδυτικά του Αμυνταίου και σε μικρή απόσταση από τη λίμνη Βεγορίτιδα. Μέσω φυσικής τάφρου αλλά και τεχνητής υπόγειας σήραγγας επικοινωνεί με τη λίμνη Βεγορίτιδα, στην οποία διοχετεύει μεγάλες ποσότητες νερού. Η μετάβαση σε αυτήν είναι δυνατή από το χωριό Πέτρες.

·        Η λίμνη Βεγορίτιδα ή Αγίου Παντελεήμονα βρίσκεται στα όρια των Νομών Φλώρινας και Πέλλα

Ο Νομός Καστοριάς ;έχει μια λίμνη: την Ορεστιάδα

·        Η Λίμνη Ορεστιάδα  βρίσκεται στην βορειοδυτική Ελλάδα στο μέσο της οποίας  είναι χτισμένη η Καστοριά. Βρίσκεται σε υψόμετρο 630 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, έχει 28 τετ. χλμ., λεκάνη απορροής 253 τετ. χλμ. και είναι η ενδεκάτη σε μέγεθος λίμνη στην Ελλάδα. Το βάθος της κυμαίνεται από 8-12 μέτρα. Η λίμνη έχει πολλές εισροές νερού από τα δυτικά και μια εκροή στον ποταμό Αλιάκομονα. Σε παλαιότερη εποχή η λίμνη περιέβαλλε εξ ολοκλήρου το βραχόβουνο που σχημάτιζε έτσι μια νησίδα. Το μήκος των ακτών της είναι περίπου 30 χιλιόμετρα και ο όγκος των νερών 100.000.000 κυβικά μέτρα. Χαρακτηριστικό της λίμνης είναι ότι παγώνει για περίπου δεκαπέντε μέρες το χρόνο. Παλιότερα δε, ο πάγος ήταν τόσο παχύς που από πάνω περνούσαν κάρα φορτωμένα.

Ο Νομός Κοζάνης: τη λίμνη Πολυφύτου

·        Είναι μία από τις πιο άγνωστες λίμνες της Ελλάδας, δημιούργημα του ανθρώπου και όχι της φύσης. Δεν παύει, ωστόσο, να δίνει ζωή στην Κοζάνη και το ειδυλλιακό τοπίο της να είναι πολύ ισχυρό κίνητρο για να την επισκεφθεί κανείς. Τα παγιδευμένα σε έκταση 74 τ. χλμ. νερά του ποταμού Αλιάκμονα αποτελούν την επονομαζόμενη λίμνη Πολυφύτου, ιδιοκτησία της ΔΕΗ, η οποία έχει παραχωρηθεί στους κατοίκους της περιοχής προς εκμετάλλευση. Επιχειρήσαμε να κάνουμε το γύρο της, πραγματοποιώντας μικρές στάσεις στα χωριά που έχουν την τιμή να πρόσκεινται στα γαλήνια ύδατά της, και διαπιστώσαμε για άλλη μία φορά ότι οι παραλίμνιες τουριστικές περιοχές της χώρας μας έχουν το προβάδισμα..

Ο Νομός Γρεβενών έχει: Λίμνη  Άνω Φλέγκα  και     Λίμνη Κάτω Φλέγκα

·        Σε υψόμετρο 1960μ. και 1940μ. υπάρχουν δύο εντυπωσιακές μικρές  λίμνες, πάνω στα υπαλπικά υψίπεδα του βουνού Μαυροβουνίου στη Φλέγγα. Οι λίμνες αυτές που αποτελούν το σύμβολο της περιοχής, συνδέονται με πολλούς θρύλους. Έχουν νερό ολόκληρο το χρόνο και στα νερά τους ζούνε διάφορα αμφίβια όπως τρίτωνες  και βατράχια. Υπάρχουν 3 μονοπάτια που οδηγούν στις λίμνες Φλέγγα: Το πρώτο ξεκινάει απ’ το Αρκουδόρεμα στο ύψος της συμβολής με το ρέμα «Μνήματα», το δεύτερο απ’ το ρέμα «Σαλατούρα» και το τρίτο απ’ το διάσελο «Σαλατούρα Μηλιάς» και ακολουθεί την κορυφογραμμή του Μαυροβουνίου. Επίσης από την πλευρά του Μετσόβου υπάρχει το σημασμένο μονοπάτι  που ακολουθεί τον δασικό δρόμο μέχρι το ορειβατικό καταφύγιο του Δήμου Μετσόβου και μετά ακολουθώντας την κορυφογραμμή του Μαυροβουνίου καταλήγει στις Λίμνες ή στην κορυφή της Φλέγγας. Επίσης υπάρχει ένα άλλο μονοπάτι που ξεκινάει απ’ την τοποθεσία «Άσπρα λιθάρια» και καταλήγει στα «Αυτιά Φλέγγας»  και μετά στις Λίμνες Φλέγγας. Τέλος απ’ το χωριό Βοβούσα διασχίζοντας το «Αρκουδόρεμα» ανηφορικά υπάρχει μονοπάτι που καταλήγει τόσο στην πεδιάδα της Βάλια Κάλντας όσο και στις Λίμνες Φλέγγας.