Ορκομωσία και τήβεννος (Άρθρο της Ματίνας Γκούτζιου)

Στα τοπικά ιστολόγια μεταξύ των άλλων διάβασα και την είδηση με τίτλο:"Τελετή ορκωμοσίας των τελειόφοιτων των Τμημάτων της Σχολής Διοίκησης & Οικονομίας του ΤΕΙ ...............". Ως εδώ όλα καλά, μάλιστα συγχαίρω κι εγώ όσους κατάφεραν να τελειώσουν τη σχολή τους καταβάλλοντας κόπους και προσπάθεια και τους εύχομαι καλή σταδιοδρομία. Αυτό που θέλω να σχολιάσω είναι οι φωτογραφίες και το video με στιγμιότυπα από την ορκωμοσία, όπου όλοι οι απόφοιτοι είναι ενδεδυμένοι με τήβεννο, που πολύ φαίνεται να φοριέται τελευταία σε τελετές αποφοίτησης πανεπιστημίων, ιδιωτικών σχολείων και κολεγίων, σχολών κατάρτισης,αλλά και σε τελετές ακαδημαϊκών, πανεπιστημιακών κλπ.

Πριν από μερικές δεκαετίες στις προαναφερθείσες τελετές, οι άνθρωποι πήγαιναν ενδεδυμένοι με τη συνήθη περιβολή τους, ο καθένας ανάλογα με τη δυνατότητα και την αισθητική του. Ποιοι άραγε είναι οι λόγοι που σήμερα προτιμάται η τήβεννος; Κάποιες προφανείς απαντήσεις είναι οι παρακάτω:

1.Επειδή νομίζουν ότι  προσδίδει κύρος και αίγλη, ένα άλλο image ελληνιστί, που μάλιστα αφού μας έρχεται από high colleges του εξωτερικού, αποκτά ακόμα μεγαλύτερο διαμέτρημα.

2.Επειδή ό,τι είναι ξενόφερτο, φαντάζει πιο  σπουδαίο.

3. Επειδή είναι μόδα και η βιομηχανία της μόδας κάνει χρυσές δουλειές εδώ και δεκαετίες με πολλά fashion victims.

4.Eπειδή τα πανεπιστήμια έχουν πολλά κονδύλια, μια και το Υπουργείο Παιδείας είναι στα κουβαρνταλίκια του κι έτσι το χρήμα ρέει άφθονο για να μπορεί να χρησιμοποιείται σε χρήσιμα πράγματα, όπως τα βεστιάρια ράσων με σιρίτια. Πολύ χειρότερα βέβαια τα πράγματα, αν πληρώνουν οι γονείς.

 5.Επειδή αυτές οι τήβεννοι, καθώς και τα καπελάκια τους με τις φούντες είναι εκπάγλου καλλονής κι έτσι καλλιεργείται η αισθητική και η αγάπη για το ωραίο.

6. Επειδή οι Απόκριες είναι  μια φορά το χρόνο κι έχουμε ανάγκη από περισσότερη διασκέδαση.

7. Επειδή οι απόφοιτοι μόνον φορώντας την τήβεννο, αντιλαμβάνονται ότι επιτέλους έγιναν επιστήμονες, όμως για να φτάσουν τους δασκάλους τους,που έχουν περισσότερες κορδέλες, μενταγιόν και σιρίτια χρειάζονται πολλά ψωμιά ακόμα.

8.Επειδή με την τήβεννο είναι σαν να εξισώνεται κάπως το ΤΕΙ της ελληνικής επαρχίας με το Harvard, το Yale κ.α. ευαγή ιδρύματα του εξωτερικού, όπου φοιτούν τα παιδιά του λαού.

9.Επειδή, αν σκεφτεί κανείς συνομωσιολογικά, κάτι τέτοια φουστανάκια, καπελάκια, φούντες,σύμβολα  κλπ παραπέμπουν σε μεθόδους που χρησιμοποιεί η άρχουσα τάξη ή η μασονία για να περνάνε τα μηνύματά τους, όπως για παράδειγμα, ότι κι εσύ είσαι ένας από τους δικούς μας ή ότι είσαι σε καλό δρόμο για να γίνεις, αφού ήδη δέχεσαι αδιαμαρτύρητα να σε εντάσσουμε στη χειραγωγούμενη μάζα. Εξάλλου το πρόβατο που φεύγει απ' το μαντρί, το τρώει ο λύκος. 

10.Επειδή φορώντας την τήβεννο, νιώθεις να ψηλώνεις, να ανεβαίνεις στα μάτια των γονιών σου, που ούτως ή άλλως σε καμαρώνουν, αλλά με τη στολή αυτή κομματάκι περισσότερο. Τώρα, αν εκτός απ' τους γονείς, σε τιμά με την παρουσία της κι η γκόμενα που προσπαθείς να ρίξεις, η επιτυχία είναι εξασφαλισμένη. Αν πάλι η σχέση σου είναι πιο σοβαρή, ετοιμάσου σύντομα να φορέσεις την άλλη στολή, αυτή του γαμπρού. Έρευνες έχουν δείξει ότι όποιος φοράει τήβεννο στην ορκωμοσία του, θέλει σατέν κουστούμι στο γάμο του.  

 Βέβαια υπάρχουν και οι αναιρέσεις των παραπάνω θέσεων:

1.Το ράσο δεν κάνει τον παπά κι επομένως δε χρειάζεται κανένα φουστανόρασο για να αποκτήσεις κύρος και αξία. Φόρεσε τα ρούχα της εποχής σου (καλά ή πρόχειρα, εσύ αποφασίζεις) ως πιο σοβαρός, μετρημένος, πολιτισμένος, αχειραγώγητος.

2. Το ξενόφερτο δεν είναι πάντοτε καλύτερο, αντίθετα πολλά δεινά πηγάζουν από τον άκριτο μιμητισμό, και δή από τις Αμερικανιές.

3.Μην γίνεσαι θύμα της βιομηχανίας της μόδας, υιοθετώντας ό,τι μας πλασάρει. Κάποιοι κερδοσκοπούν ασύδοτα, υποτιμώντας τη νοημοσύνη και την κρίση σου και κυρίως εκμεταλλευόμενοι στυγνά τους λαούς του "τρίτου κόσμου".

4.Είναι ντροπή τα πανεπιστήμια να κόβουν κονδύλια για τέτοιες φιοριτούρες και για το θεαθήναι, είτε υπάρχει οικονομική κρίση (πολλώ μάλλον), είτε όχι. Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα πρέπει να δείχνουν τον δρόμο προς την πνευματική ανύψωση και να μην γίνονται φορείς της υποκουλτούρας, της εξυπηρέτησης συμφερόντων, δεκανίκια της εξουσίας.

5.Οι στολές αυτές αντικειμενικά είναι κακόγουστες. Το ότι αρέσουν και φοριούνται αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι και την καλαισθησία μας έχουμε χάσει και επιδειξιομανείς γίναμε και χορεύουμε όπως μας χορεύουν (μας βαράνε το νταϊρέ και χορεύουμε, έλεγε η γιαγιά μου).

6.Τα μασκαρέματα είναι χαριτωμένα και καυστικά την περίοδο της Αποκριάς. Όταν όμως ντύνεσαι καρναβάλι τις άλλες περιόδους του χρόνου, απλώς γελοιοποιείσαι.

7.Μόνον η ρόμπα της δουλειάς σε βοηθάει στο έργο σου, Η ρόμπα αυτή είναι απλή, λερωμένη, ιδρωμένη......κι αποδεικνύει την καπατσοσύνη σου. Η φουστονορόμπα κάποιων τελετών αποδεικνύει την αλαζονεία σου ή ότι παραμυθιάζεσαι εύκολα.

8.Μπορεί να φοράς το ίδιο ρούχο με τους απόφοιτους των καλύτερων πανεπιστημίων, αλλά σίγουρα το μέλλον σου δεν προδιαγράφεται τόσο εύκολο. Όχι γιατί τα πλουσιόπαιδα των κολεγίων είναι καλύτερα σου, αλλά γιατί αυτοί είναι οι κληρονόμοι όσων καθιέρωσαν τηβέννους, εσύ φοράς κάτι σε imitation, ίσα για να χαίρεσαι και να ξεγελιέσαι.

9.Αν ανατρέξεις στη σύγχρονη ιστορία και δεις ποιοι φορούν τηβέννους, μάλλον θα απογοητευτείς.

10.Οι δικοί σου άνθρωποι σ' αγαπάνε ούτως ή άλλως κι έχω την εντύπωση ότι θα τους συγκινήσεις περισσότερο, αν διαφοροποιηθείς απ' το μπούγιο με επιχειρήματα.

Όμως τι ήταν η τήβεννος και από ποιους φοριόταν;

Η τήβεννος (ή Τόγκα) ήταν είδος μανδύα ή χλαμύδας των αρχαίων Ρωμαίων. Τη φορούσαν αρχικά άνδρες και γυναίκες, και ιστορικές πληροφορίες αναφέρουν πως την πήραν από τους Τυρρηνούς. Τη φορούσαν όλοι οι Ρωμαίοι πολίτες ανεξάρτητα από την κοινωνική τους τάξη. Η μόνη διαφορά ήταν το βάρος του υφάσματος και το πλάτος της, που έκανε φυσικά διαφορετική και την αξία της. Στους χρόνους της αυτοκρατορίας, η τήβεννος έγινε ένδυμα των ανώτερων κοινωνικών τάξεων, των αυλικών και των αρχόντων, και οι απλοί πολίτες τη φορούσαν μόνο στις γιορτές. Υπήρχαν διάφορα είδη, ανάλογα με τον σκοπό για τον οποίο τις χρησιμοποιούσαν. Οι εξόριστοι Ρωμαίοι δεν είχαν το δικαίωμα να φορούν τήβεννο, ούτε και οι ξένοι.(«τὰ δὲ τοιαῡτα τῶν ἀμφιεσμάτων Ρωμαῑοι μὲν τόγας, Ἕλληνες δὲ τήβεννον καλοῡσι», Διον. Αλ.)

                                             

Ποια μορφή έχει πάρει η τήβεννος σήμερα και από ποιους φοριέται;

Σήμερα η τήβεννος είναι ένα μακρύ ένδυμα, μαύρου συνήθως χρώματος, με διακοσμητικές ταινίες στα μανίκια και στο λαιμό, που φορούν δικαστές, μέλη τής συγκλήτου των πανεπιστημίων και άλλα πρόσωπα σε επίσημες εμφανίσεις. Χωρίς να το αντλώ από κάποια πηγή, νομίζω ότι στα νεότερα χρόνια τήβεννο φόρεσαν αρχικά οι δικαστές για να προσδώσουν κύρος στο έργο τους και για να προκαλούν το δέος.Ας δούμε πώς στηρίζουν την άποψη αυτή νομικοί κύκλοι, αφού σημειώσουμε ότι η Ελλάδα είναι μία από τις ελάχιστες χώρες στον κόσμο, στις οποίες οι δικαστές  δεν φορούν οποιαδήποτε ομοιόμορφη επίσημη υπηρεσιακή ενδυμασία (χωρίς απαραίτητα αυτό να είναι κακό). 

Δικαιοσύνη και τήβεννος

Στο άρθρο: Τήβεννος - γιατί όχι;  (ΠΗΓΗ:dikastis.blogspot.com)

διαβάζουμε ότι Σύμφωνα με το άρθρο 18 §8 του Ν. 1756/1988 «ΚΩΔΙΚΑΣ ΟΡΓΑΝ.ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ,ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ»: «Τα μέλη του Αρείου Πάγου και της εισαγγελίας του, καθώς και ο γραμματέας  του φορούν στις δημόσιες συνεδριάσεις τήβεννο που καθορίζει ο Υπουργός  της  Δικαιοσύνης  με απόφασή του. Η χρήση τηβέννου μπορεί να επεκταθεί  σταδιακώς και σε άλλα δικαστήρια ή  κατηγορίες  δικαστικών  λειτουργών  και λοιπών παραγόντων της δίκης με υπουργική απόφαση που θα καθορίζει  το  ύφασμα,  το  σχήμα  και τον τρόπο ραφής, το χρώμα, την ανάληψη της σχετικής δαπάνης και κάθε άλλη λεπτομέρεια για κάθε κατηγορία.».Παρακάτω διαβάζουμε ότι άλλοι δικαστικοί διάκεινται θετικά και άλλοι αρνητικά με την ιδέα επέκτασης της τηβέννου και στα δικαστήρια  πρώτου και δευτέρου βαθμού (Πρωτοδικεία και Εφετεία). Όσοι τίθενται υπέρ της τηβέννου, φέρουν τα εξής επιχειρήματα:

1.Η τήβεννος επιφέρει ομοιομορφία στην εικόνα της έδρας, της προσδίδει κύρος και αξιοπρέπεια. Έτσι αποφεύγεται η αμφίεση κάποιου μέλους να μη συμφωνεί με το λειτούργημα που ασκεί και οι ενδυματολογικές «παραφωνίες» εξαφανίζονται κάτω από το μαύρο μανδύα. 

2. Δρα συμβολικά κατά τη διεξαγωγή της δίκης. Η τήβεννος των δικαστών και των δικηγόρων δημιουργεί (έστω και ασυνείδητα) στο ακροατήριο  ένα είδος δέους και σεβασμού, ενσαρκώνοντας, τρόπον τινά, την ιδέα της δικαιοσύνης. 

3.Επίσης οι δικαστές δεν είναι αναγκαίο να επενδύουν ένα σεβαστό μέρος των εισοδημάτων τους σε αγορά κουστουμιών, ταγέρ και γραβατών, προκειμένου να μην εμφανίζονται ξανά και ξανά με τα ίδια ενδύματα. 

Βέβαια υπάρχουν και αντίθετες απόψεις που λένε τα παρακάτω:

1. Ο σεβασμός στο πρόσωπο του Δικαστή δεν δημιουργείται από την στολή που φοράει, αλλά από την συμπεριφορά του, το εν γένει παρουσιαστικό του, τον τρόπο που διαχειρίζεται την ακροαματική διαδικασία και πάνω και πρώτα απ' όλα, από τις αποφάσεις που βγάζει. Ο σεβασμός κερδίζεται, δεν προϋποτίθεται και σαφώς δεν “υποβάλλεται”.
2. Ο “ευπρεπισμός των δικαστικών αιθουσών” επίσης, δεν επέρχεται με μια τήβεννο από καθέδρας. Επέρχεται όταν τα κλιματιστικά λειτουργούν, όταν δεν στάζουν τα ταβάνια, όταν δεν στριμώχνονται 100 δικηγόροι και 200 διάδικοι σε ένα χώρο 5Χ 3.
3. Ότι υπάρχει εσφαλμένη αντίληψη για το πώς βλέπουν όσοι βρίσκονται “από κάτω” τους δικαστές. Ούτε η ενδυμασία παίζει ρόλο, ούτε το χτένισμα ή τα αξεσουάρ. Εκτιμάται ιδιαιτέρως ο δικαστής που κάνει ερωτήσεις to the point και εκδίδει αποφάσεις που να δείχνουν ότι το έχει. Ίσως μάλιστα είναι προτιμότερο να φορά τζηνάκι ή φουστανάκι και να δείχνει ότι ζει μέσα στην κοινωνία. 
4. Οι δικαστές δεν πρέπει να κολλάν στην επιφάνεια των πραγμάτων και να χάνουν την ουσία
Πανεπιστήμια και τήβεννος

Πότε καθιερώθηκε και οι  πανεπιστημιακοί δάσκαλοι να φοράνε την τήβεννο; Ενώ ο ιδρυτικός νόμος του πανεπιστημίου του Όθωνος προέβλεπε την καθιέρωση τηβέννου, ωστόσο μόλις στα μέσα του 20ου αιώνα, κατά το ακαδημαϊκό έτος 1951-1952 ελήφθη απόφαση από τη Σύγκλητο να κατασκευαστούν τήβεννοι βυζαντινού ρυθμού. Τα σχέδια εκπόνησαν οι βυζαντινολόγοι καθηγητές Γ. Σωτηρίου και Αν. Ορλάνδος με βάση εικόνες που παρίσταναν καθηγητές του πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως του 11ου αιώνα. Τα χρώματα καθορίστηκαν ανάλογα με την κάθε σχολή (μωβ για τη Θεολογική, κόκκινο για τη Νομική, βυσσινί για την Ιατρική, θαλασσί για τη Φιλοσοφική και πράσινο για τη Φυσικομαθηματική). Οι πρώτες τήβεννοι κατασκευάστηκαν επί πρυτανείας του καθηγητή Απ. Δασκαλάκη κατά το ακαδημαϊκό έτος 1953-1954, Όσοι Συγκλητικοί δεν φορούσαν τηβέννους, καθώς δεν επαρκούσαν, συνέχισαν στις επίσημες εμφανίσεις τους να φοράν φράκο, όπως και σήμερα στην Ακαδημία Αθηνών. (ΠΗΓΗ:http://kapodistriako.uoa.gr/stories/print.php?id=159_hi_01)

Ποια ανάγκη ή σκοπιμότητα οδήγησε τους πανεπιστημιακούς να πάρουν μια απόφαση που καμία σχέση δεν έχει με το ρόλο του δασκάλου; Γιατί κρίθηκε απαραίτητο ένα σύμβολο της πνευματικής τους υπεροχής και γιατί αυτή έπρεπε να διατρανωθεί και να βγάζει μάτι;  Η  μόρφωση συνήθως σε κάνει ταπεινό και μάλιστα όσο υψηλότερη είναι, τόσο πιο αφανής και μακριά από την ανάγκη επίδειξης,Οι απαντήσεις νομίζω ότι είναι προφανείς και δυστυχώς δεν απέχουν πολύ από τους λόγους που με χιούμορ αναφέρθηκαν παραπάνω. Σήμερα το φαινόμενο έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας και σχεδόν όλοι οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι ενδύονται την υπεροχή τους με τη μορφή της τόγκας. Η μόρφωσή τους δεν λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας, γιατί συγχρόνως είναι "παραμορφωμένοι" από την υποδούλωση στο χρήμα, την απληστία και το σύστημα που τους αναδεικνύει και τους θρέφει.

 Διαβάζουμε συχνά ειδήσεις για τηλεαστέρες, νεαρές πολιτικούς, συζύγους πολιτικών,πρώην αθλητές, θρησκευτικούς παράγοντες, γόνους εφοπλιστικών και άλλων πλούσιων, αλλά και μικρομεσαίων οικογενειών που φόρεσαν την τήβεννο, ενώ τα φλας άστραφταν για να απαθανατίσουν τη στιγμή.

Νομίζω ότι όπως και σε πολλά άλλα θέματα, πρέπει κι εδώ να μαζευτούμε και να αναθεωρήσουμε, για να ξαναβρούμε την ουσία των πραγμάτων και να ξεφύγουμε απ' όλα αυτά τα ευτελή και επιφανειακά που μας αλλοίωσαν και μας παραμόρφωσαν από ανθρώπους σε μαριονέτες όσων ελέγχουν και ποδηγετούν τη ζωή μας. 

Κλείνοντας να πω ότι κάποιες φωτογραφίες με τα σύμβολα αυτά του κύρους και της ανωτερότητας είναι για να σκας στα γέλια (υπάρχουν πλήθος στο διαδίκτυο). Ήμαρτον, θεέ μου, τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος όταν η Άτις του τυφλώνει το νου!

 Ματίνα Γκούτζιου (Φιλολογικές σταγόνες στον ωκεανό)