ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Η αμερικανική επανάσταση (Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη Γ' Γυμνασίου)

 

Ενότητα 2: Η αμερικανική επανάσταση. from mavraroda

Δείτε επίσης:

• Το χειρόγραφο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ 
• Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας

1. Ο Ιουστινιανός και το έργο του II. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

 

Πηγή χάρτη: Ελληνικός Πολιτισμός

1.Ο Ιουστινιανός και το έργο του from mavraroda

 

Δείτε επίσης:

Θεματικό Χρονολόγιο Ιουστινιανού 
Ιουστινιανός Α' (Βιογραφία - Έργο)
Οι Δήμοι και η Στάση του Νίκα
Ιουστινιανός και Θεοδώρα, το αυτοκρατορικό ζεύγος
Ο Ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης 
Το δίπτυχο των Λαμπαδίων
Σόλιδος Ιουστινιανού Α'
Αρχαία προνόμια της Ιεράς Μονής Σινά

Στρατιωτικές επιχειρήσεις Ιουστινιανού

Ο έφιππος ανδριάντας του Ιουστινιανού 
Αργυρό νόμισμα του Γελίμερου
Ανάγνωση ιστορικής πηγής: Ιουστινιανή πρώτη
Οικοδομικό πρόγραμμα Ιουστινιανού
Ψηφιδωτό Αγίας Σοφίας
Όψεις της Αγίας Σοφίας
Κωνσταντινούπολη, Το Μεγάλο παλάτι και η Αγία Σοφία
Κτήρια της βυζαντινής Κωνσταντινούπολης
Εικονική Περιήγηση της Αγίας Σοφίας
Ο ναός της Αγίας Σοφίας

 

 ΙΙΙ. ΟΙ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΗΓΕΣ (αποσπάσματα)

Α. Εισαγωγή: Οι πηγές για τη στάση του Νίκα

Β. Υλικό από τον Προκόπιο και τον Θεοφάνη για τη Στάση του Νίκα
1. Οι Δήμοι του Ιπποδρόμου
Οι δήμοι κάθε πόλης ήταν από παλιά διαιρεμένοι σε Πρασίνους και Βενέτους. Δεν πάει όμως
πολύς καιρός που άρχισαν να σκορπίζουν τα χρήματά τους για χάρη των ονομάτων και των θέσεων
που καταλαμβάνουν οι θεατές στον Ιππόδρομο, να εκθέτουν τον εαυτό τους στις πιο οδυνηρές κακώ-
σεις και, το αποκορύφωμα, να πεθαίνουν, χωρίς τον παραμικρό δισταγμό, με τον πιο ατιμωτικό θά-
νατο. Συνάπτουν μάλιστα και μάχες με την αντίπαλη μερίδα, χωρίς να ξέρουν καλά-καλά γιατί ριψο-
κινδυνεύουν, αν και είναι βέβαιο ότι, ακόμη και αν νικήσουν τους αντιπάλους τους στη μάχη, θα ο-
δηγηθούν αμέσως στη φυλακή και θα εκτελεστούν, αφού βασανιστούν με το χειρότερο τρόπο. Έτσι
φυτρώνει στην ψυχή τους το μίσος για τους άλλους χωρίς σοβαρή αιτία κι αυτή η έχθρα διαρκεί αιώ-
νια, καταλύοντας κάθε είδους κοινωνική σχέση και εξ αίματος συγγένεια, αλλά και το δεσμό της φι-
λίας, ακόμη και όταν οι οπαδοί των αντίπαλων χρωμάτων είναι αδέλφια ή κάτι παρόμοιο. Δεν ενδια-
φέρονται ούτε για τα θεία ούτε για τα ανθρώπινα, παρά μόνο για τη νίκη, και δεν έχει καμιά σημασία
γι’ αυτούς, αν διαπράττεται κάποια ασέβεια προς τους θεούς και παραβιάζονται οι νόμοι και το πολί-
τευμα από τους δικούς τους ανθρώπους ή τους εχθρούς. Δεν νοιάζονται επίσης καθόλου αν στερηθούν τα απαραίτητα για τη ζωή τους και η πατρίδα τους ζημιωθεί στις πιο στοιχειώδεις ανάγκες της, αρκεί

μόνο να ωφεληθεί η παράταξή τους (μέρος), όπως ονομάζουν τους ομοϊδεάτες τους (συστασιώτες).
Σ’ αυτό το μιαρό έργο συμμετέχουν και γυναίκες, όχι μόνο ακολουθώντας, αλλά και αντιστρατευόμε-
νες, κατά περίπτωση, τους άνδρες τους, αν και δεν πηγαίνουν καθόλου στα θέατρα ούτε και ελαύνο-
νται από κάποια άλλη αιτία. Και δεν μπορώ να χαρακτηρίσω αλλιώς το φαινόμενο αυτό παρά ως
ψυχασθένεια. Έτσι λοιπόν έχουν τα πράγματα στις πόλεις σχετικά με τους δήμους του Ιπποδρόμου.
Προκόπιος, Υπέρ των πολέμων, Ι, 24, έκδ. Ηaury, 123.

2. Εξελίξεις ως τις αρχές του 6ου αι. 3. Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις αιρέσεις και την αρχαία θρησκεία.

 

Πηγή Χάρτη: Ελληνικός πολιτισμός

Περίληψη  

Κατά τον 4^ο και 5^ο αι. το Βυζαντινό κράτος αντιμετώπισε πολλά προβλήματα. Η γη συγκεντρώθηκε στα χέρια λίγων γαιοκτημόνων, ενώ βαρύτατοι φόροι βάραιναν το λαό. Οι επιθέσεις των γερμανικών φύλων αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία στο ανατολικό τμήμα, όπου ιδρύεται και το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. Το κράτος στηρίζοντας ηθικά και υλικά την εκκλησία στράφηκε κατά των αιρέσεων. Οι σημαντικότερες ήταν: ο Αρειανισμός, ο Νεστοριανισμός και ο Μονοφυσιτισμός, ο οποίος διαδόθηκε στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας. Οι Μονοφυσίτες για να απαλλαγούν από την καταπίεση του κράτους δέχτηκαν την αραβική κατάκτηση. Το Βυζαντινό κράτος στράφηκε και κατά της αρχαίας ελληνικής θρησκείας με εξαίρεση τον αυτοκράτορα Ιουλιανό, ο οποίος προσπάθησε να επαναφέρει, χωρίς επιτυχία, την αρχαία θρησκεία. Την περίοδο αυτοί καταστρέφονται πολλά αρχαία μνημεία, ναοί, αγάλματα ενώ υπήρχαν και ανθρώπινα θύματα, όπως η φιλόσοφος Υπατία. Με τον Θεοδόσιο Α’ καταργούνται οι ολυμπιακοί αγώνες και επιβάλλεται η χριστιανική θρησκεία ως επίσημη θρησκεία του κράτους. Εκπρόσωποι της χριστιανικής διανόησης αναδεικνύονται οι: Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος Νύσσης, Γρηγόριος Ναζιανζηνός και Ιωάννης Χρυσόστομος.

Σημαντικοί αυτοκράτορες: Ιουλιανός (361-363), Θεοδόσιος Α΄ (379-395), Θεοδόσιος Β΄ (408-450), Ζήνων (474-491), Αναστάσιος (491-518), Ιουστίνος Α΄ (518-527)

αίρεσις (αιρούμαι= επιλέγω):ελεύθερη επιλογή ή άλλη ερμηνεία της χριστιανικής διδασκαλίας

Ø  αιρέσεις: παρεκκλίσεις από την ορθή (επίσημη) χριστιανική διδασκαλία (Ορθοδοξία).

Ø  Οικουμενικές Σύνοδοι: προσπάθεια αντιμετώπισης των αιρέσεων από την Εκκλησία και το Κράτος.

         →  Χρονογραμμή: Οι μεγαλύτερες αιρέσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Η εποχή του Διαφωτισμού (Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ' Γυμνασίου)

 

Ενότητα 1. Η εποχή του διαφωτισμού from mavraroda

Δείτε επίσης:

• Adolf von Menzel,  "ο Βολταίρος με το Φρειδερίκο της Πρωσίας στο τραπέζι" (αντίγραφο) 
• Η Εγκυκλοπαίδεια
• "Είμαστε όλοι παιδιά του Διαφωτισμού" 
• Γλωσσάριο "Διαφωτισμού"

 

1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη [ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου (330-717). I. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ]

 

1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη from mavraroda

Τοπογραφικό σχέδιο Κωνσταντινούπολης from Angeliki Chroni

 

• Για να κατανοήσετε   καλύτερα τη θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου, μελετήστε τις παρακάτω πηγές:

ΑΝΕΞΙΘΡΗΣΚΙΑ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΤΩΝ ΜΕΔΙΟΛΑΝΩΝ, 313 μ.Χ.

(Προοίμιο)

Ευρισκόμενοι στο Μιλάνο, εγώ ο Αύγουστος Κωνσταντίνος και εγώ ο Αύγουστος Λικίνιος, κάτω από καλούς οιωνούς και αναζητούντες με φροντίδα κάθε τι που θα απέβλεπε στο γενικό καλό… πιστέψαμε ότι έπρεπε να τακτοποιήσουμε όλα εκείνα τα οποία αφορούν στην οφειλόμενη λατρεία προς το Θείον και να παραχωρήσουμε στους Χριστιανούς και σε όλους τους υπηκόους μας την ελεύθερη άσκηση των λατρευτικών τους καθηκόντων στη θρησκεία της επιλογής τους. Είθε, επομένως, το Θείον, στην ουράνια κατοικία του, να εκδηλώσει την ικανοποίησή του και να στείλει τις χάρες του και σε μας και στους λαούς που ζουν υπό την εξουσία μας.

Λακτάντιος, De mortibus persecutorum 47 (Μετ. Β.Σ.)

Θρησκευτική στάση του Κωνσταντίνου

Ο Κωνσταντίνος Α΄ [...] έγινε Χριστιανός μόλις το χρόνο που πέθανε. Κατά τη διάρκεια της ζωής του παρέμεινε Ανώτατος Αρχιερέας (ανώτατος αξιωματούχος της ρωμαϊκής θρησκείας) και χρησιμοποιούσε τις εκφράσεις Ημέρα του Ήλιου και Ανίκητος Ήλιος, που, την περίοδο αυτή, συνήθως εννοούσαν τον θεό των Περσών, τον Μίθρα, του οποίου η λατρεία είχε διαδοθεί σε όλη την αυτοκρατορία [...]. Είναι βέβαιο ότι ο Κωνσταντίνος υπήρξε υποστηρικτής της και ότι κληρονόμησε την αφοσίωσή του αυτή από την οικογένεια του. Πιθανόν ο Ανίκητος Ήλιος ήταν ο Απόλλων.

A. Α. Vasiliev, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, 324-1453, Αθήνα 1954, 70.

Συμπληρωματικά:

Χρηματικές παροχές στις εκκλησίες από το Mεγάλο Kωνσταντίνο

Δεδομένου ότι ήταν ευχαρίστησή μας σε όλες τις επαρχίες, δηλαδή τις αφρικανικές, τις νουμιδικές και τις μαυριτανικές, να συνεισφέρουμε στις δαπάνες κάποιων ιερέων της νόμιμης και πιο ιερής Καθολικής θρησκείας, έστειλα μια επιστολή στον Ούρσο, τον διακεκριμένο οικονομικό διοικητή της Αφρικής, και τον ειδοποίησα να πληρώσει 3000 φόλλεις (χάλκινα νομίσματα) στα πρόσωπα που αναφέρθηκαν.
D. Geanakoplos, Byzantium. Church, Society, and Civilization Seen through Contemporary Eyes, Chicago 1986, 133.

http://www.ime.gr/chronos/08/gr/sources/economy.html

Μια παράδοση για την κτίση της Κωνσταντινούπολης

"O Kωνσταντίνος θέλοντας να ορίσει την έκταση του τείχους της πόλης, προχωρούσε κρατώντας το δόρυ. Κι επειδή φάνηκε σε εκείνους που τον ακολουθούσαν, ότι καθόριζε τα όρια πολύ πιο μεγάλα από ότι χρειαζόταν, τον πλησίασε κάποιος και τον ρώτησε· "ως πού δέσποτα;" Kι εκείνος του αποκρίθηκε καθαρά "ως που να σταματήσει αυτός που προχωρεί μπροστά μου" κάνοντας φανερό ότι μία ουράνια δύναμη βάδιζε μπροστά του και τον οδηγούσε τι να κάνει".
Φιλοστόργιος, Εκκλησιαστική Ιστορία, II, 9.
Aπό το σχολικό βιβλίο: Iστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή, B' Γυμνασίου, 85.
http://www.ime.gr/chronos/08/gr/sources/economy.html 

• Χρονολόγιο - Ιστοριογραμμή Κωνσταντίνου Α' (Μέγα Κωνσταντίνου), εδώ: 
• "Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης", εδώ: 
• "Κωνσταντινούπολη, Ο χάρτης της πόλης", εδώ:
• "Το Μέγα Παλάτιον", εδώ:

 "Αρματοδρομίες στον Ιππόδρομο"

  "Η υδροδότηση της Κωνσταντινούπολης"

 

 

 

Παραλογή : Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ' Γυμνασίου

 Οι παραλογές αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών. Έχουν όλα τα γνωρίσματα που διακρίνουν γενικά τη δημοτική ποίηση. Παράλληλα, όμως, παρουσιάζουν και ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, με τα οποία ξεχωρίζουν από τις άλλες κατηγορίες δημοτικών τραγουδιών. Συγκεκριμένα, οι παραλογές, ως ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών, παρουσιάζουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• α) είναι συνήθως πολύστιχα ποιήματα με αφηγηματικό και επικολυρικό χαρακτήρα. Από την άποψη αυτή, πλησιάζουν κάπως και συγγενεύουν με τα ακριτικά τραγούδια. Ορισμένες μάλιστα φορές, δεν είναι και τόσο ευδιάκριτα τα όρια μεταξύ των παραλογών και των ακριτικών τραγουδιών.
• β) ως αφηγηματικά τραγούδια αναπτύσσουν ένα μύθο (=μια υπόθεση, μια ιστορία) που εξελίσσεται σταδιακά και έχει όλα τα γνωρίσματα και τα στοιχεία της αφηγηματικής ποιητικής γραφής: αρχή και δέση του μύθου, σταδιακή εξέλιξη και κορύφωση και, τέλος, λύση
• γ) αντλούν το περιεχόμενό τους από αρχαίους ελληνικούς μύθους, από νεότερες παραδόσεις, από διάφορα δραματικού χαρακτήρα κοινωνικά περιστατικά, από την ιστορική μνήμη, ή έχουν υπόθεση εντελώς πλαστή
• δ) παρουσιάζουν έντονα παραμυθιακά και εξωλογικά στοιχεία, δηλαδή στοιχεία που η λογική μας δεν τα δέχεται ως πραγματικά και φυσικά
• ε) παρουσιάζουν το χαρακτηριστικό της αφηγηματικής πυκνότητας στην πλοκή του μύθου, με αποτέλεσμα να διακρίνονται από έναν γρήγορο και γοργό ρυθμό στην όλη ροή και εξέλιξη του μύθου
• στ) διαφέρουν ριζικά από άλλα αφηγηματικά τραγούδια, γιατί η υπόθεσή τους παρουσιάζει στοιχεία έντονης δραματικότητας.

 Πηγή: Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων

Δημοτικά Τραγούδια: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ' Γυμνασίου

Περιηγηθείτε στον πλούτο του δημοτικού μας τραγουδιού μέσα από τους παρακάτω ιστότοπους:

• Μυριόβιβλος
• Εθνική Μουσική Συλλογή-Δημοτικά Τραγούδια [πηγή: Ελληνική Μουσική Βιβλιοθήκη] 

 

 

Δημοτική ποίηση: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ' Γυμνασίου

Η ποίηση γενικά διακρίνεται σε προσωπική και απρόσωπη. Στην προσωπική ποίηση ανήκουν όλα τα ποιητικά κείμενα που έχουν γραφεί από γνωστούς δόκιμους ποιητές (π.χ. Κάλβος, Σολωμός, Παλαμάς, Καβάφης, Σικελιανός, Σεφέρης, Ελύτης κ.ά.).

Στη λεγόμενη απρόσωπη ποίηση ανήκουν όλα τα ποιητικά κείμενα για τα οποία δεχόμαστε καταρχήν ότι δημιουργός τους είναι ο λαός. Τα ποιητικά κείμενα αυτής της κατηγορίας, που ο αρχικός τους δημιουργός παραμένει άγνωστος και ανώνυμος και τα αποδίδουμε στη λαϊκή ποιητική δημιουργία, τα ονομάζουμε γενικά δημοτικά τραγούδια.

Το πρόβλημα του πώς δημιουργούνται τα δημοτικά τραγούδια το αντιμετώπισε πρώτος ο Νικόλαος Πολίτης. Συγκεκριμένα, στη μελέτη του Γνωστοί ποιηταί λαϊκών ασμάτων, ο Ν. Πολίτης υποστήριξε και θεμελίωσε τις ακόλουθες απόψεις: ποίηση ομαδική, δηλαδή ποίηση που να δημιουργείται με τρόπο συλλογικό από μια ομάδα προσώπων, δεν μπορεί να υπάρξει. Έτσι, πίσω από κάθε δημοτικό τραγούδι κρύβεται πάντοτε ένας δημιουργός που όμως δεν είχε τη φιλοδοξία της ατομικής προβολής και γι' αυτό παρέμεινε άγνωστος και ανώνυμος.

"Του γιοφυριού της Άρτας": Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ' Γυμνασίου

• Σχετικά με το μύθο του γεφυριού της Άρτας, εδώ. 
• Ο Θρύλος του Γεφυριού της Άρτας, οπτικοποιημένο, εδώ.
  
• "Ποτάμια που χωρίζουν, γεφύρια που ενώνουν", Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης από το 1ο Γυμνάσιο Κοζάνης (Βαλταδώρειο). Η παρουσίαση του προγράμματος, εδώ.
• Ακούστε παραλλαγή του τραγουδιού εδώ (Ανατολικής Θράκης),εδώ (Σκιάθου) και εδώ:
• Ακούστε "Της Τρίχας το γεφύρι" (παραλλαγή) στην ποντιακή διάλεκτο.
  
• Ακούστε και μια ουγγρική παραλλαγή (Τρανσυλβανία Ρουμανίας) με τίτλο "μαστρο-Κέλεμεν".
  
  
  Παραλογή:
  
  
  · πολύστιχο αφηγηματικό τραγούδι
  
  · ολοκληρωμένη υπόθεση (αρχή, εξέλιξη, τέλος)
  
  · περιεχόμενο πλαστό, στηριγμένο σε θρύλο
  
  Θέμα: η θυσία της όμορφης γυναίκας του πρωτομάστορα για το στέριωμα του γεφυριού
  
  Περιεχόμενο: κοινωνικό, φανταστικό
  
  
  Δομή:
  
   ενότ. 1(στ.1-13): το θέμα, η πρόταση για την επίλυση του προβλήματος
   
• ενότ.2(στ.14-32): το κάλεσμα της γυναίκας, η άφιξη, η αναζήτηση του δαχτυλιδιού
   
• ενότ.3(στ.33-34):το χτίσιμο της λυγερής στα θεμέλια
   
• ενοτ.4(στ.35-40):το παράπονο και η κατάρα της λυγερής
   
• ενότ.5(στ.41-46):απόσυρση της κατάρας και αλλαγή σε ευχή
  
  
  Σχήματα λόγου:
  
  
  · υπερβολή: στ.1,14,32
  
  · επανάληψη στίχων(με μικρές αλλαγές): στ. 3 και 6,16-17 και 19-20
  
  · προσωποποίηση:στ. 7-13 και 18-20
  
  · παρομοίωση: στ.8, 39-40
  
  · άρση και θέση (με αντίθεση): στ. 8-9, 11-12
  
  · επαναφορά : στ.16-17, 19-20, 29, 31
  
  · μεταφορά : στ.22, 28, 36
  
  · μετωνυμία : στ.37-38
  
  · ασύνδετο :στ. 3,5,6,11,16,19,22 κ.ά.
  
  Αφήγηση:
  μεικτός τρόπος αφήγησης(διήγηση και διάλογος μαζί)
  ο αφηγητής-αντικειμενικός παρατηρητής/Ετεροδιηγητικός/παντογνώστης
  γραμμική αφήγηση
  
  Μαγικά στοιχεία: η γέφυρα που γκρεμίζεται, το πουλί που μιλά ανθρωπινά και γνωρίζει τη λύση του προβλήματος.
  
  Γλώσσα: ιδιωματικά στοιχεία, κυριαρχεί το ρήμα και το ουσιαστικό ,ελάχιστα επίθετα, σύντομες προτάσεις, παρατακτική σύνδεση.
  
  Ύφος: λιτό, ζωηρό και δραματικό με τη χρήση του διαλόγου και του δραματικού ενεστώτα, γρήγορο με τα ασύνδετα.
  
  Στοιχεία δημοτικού τραγουδιού:
  
  · τυπικός στίχος: στ. 23
  
  · συμβατικοί αριθμοί:στ.1, 36
  
  · νόμος των τριών: στ.11, 33-34 37-38
  
  · επανάληψη στίχων(με μικρές αλλαγές): στ.3 και 6, 16-17 και 19-20
  
  · το μοτίβο του πουλιού
  
  

Αξιοποίηση των διαφορετικών μορφών και ειδών των ιστορικών πηγών - Πηγές της ιστορίας

 Με τη βοήθεια του φωτόδεντρου, ας ασκηθούμε στην αναγνώριση των ιστορικών πηγών. Το μαθησιακό αντικείμενο μάς δίνει τη δυνατότητα  να διερευνήσουμε το ιστορικό υλικό, να διακρίνουμε τα επιμέρους χαρακτηριστικά της μορφολογίας των ιστορικών πηγών και να αναγνωρίσουμε τις διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών τεκμηρίων του ιστορικού παρελθόντος ανά θεματική ενότητα. Το μαθησιακό αντικείμενο προσφέρεται, επίσης, προκειμένου  να κατανοήσουμε την ποικιλότητα των ιστορικών πηγών ως ανθρώπινων δημιουργημάτων και να εμπλακούμε σε διαδικασίες διερεύνησης της εμπρόθετης λειτουργίας των ιστορικών πηγών και των δημιουργών τους.

 

Ανάλυση των ιστορικών πηγών

•  Οδηγός ανάγνωσης των ιστορικών πηγών
• Μορφολογία των ιστορικών πηγών -Δυνατότητες και αδυναμίες 
• Ιστορικά Ερωτήματα και πηγές: Η διαμόρφωση του ιστορικού ερωτήματος
  
• Τυπολογία ερωτήσεων επί των ιστορικών πηγών  
  

  ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΓΡΑΠΤΩΝ ΠΗΓΩΝ -ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ

  Με τον όρο ιστορικές πηγές εννοούμε κάθε είδους υλικό από το οποίο πηγάζουν οι γνώσεις μας για το παρελθόν. Ο ιστορικός, λόγω της χρονικής του απόστασης από τα γεγονότα που μελετά, για να ανασυνθέσει την ιστορική εικόνα, στηρίζεται στα κάθε λογής κατάλοιπα του παρελθόντος, τις πηγές.
  Οι ιστορικές πηγές της Σύγχρονης και Νεότερης Ιστορίας διακρίνονται σε άμεσες και έμμεσες, σε πρωτογενείς και δευτερογενείς.
  
  
  Στις άμεσες περιλαμβάνονται τα αυτούσια κατάλοιπα του παρελθόντος (μνημεία, νομίσματα, γραπτά κείμενα με πρακτικό σκοπό κλπ.), ενώ στις έμμεσες περιλαμβάνονται: λογοτεχνικά έργα, εκκλησιαστικές ιστορίες, ιστοριογραφικά έργα, απομνημονεύματα κλπ.
  Οι πρωτογενείς πηγές δημιουργούνται ταυτόχρονα με τα γεγονότα, ενώ οι δευτερογενείς αποτελούν περιγραφές και ερμηνείες, οι οποίες δημιουργούνται μετά τα γεγονότα και στηρίζονται σε άλλες πρωτογενείς ή δευτερογενείς πηγές. 
  π.χ. Διάκριση πρωτογενών και δευτερογενών ιστορικών πηγών - Η επανάσταση του 1821.
  
  Οι  πηγές με τις οποίες θα ασχοληθούμε φέτος ( στην Γ' Γυμνασίου  ) είναι οι εξής: 
  1. Δημόσια  και δημοσιευμένα έγγραφα: κυβερνητικά έγγραφα (π.χ. πρακτικά Βουλής, συνθήκες), βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, καταχωρημένες διαφημίσεις, χάρτες, διαγράμματα, στατιστικοί πίνακες κλπ.
  2. Ιδιωτικά και αδημοσίευτα έγγραφα: ημερολόγια, προσωπικές επιστολές, διαθήκες κλπ.
  3. Προφορικές παραδόσεις και ιστορίες: συνεντεύξεις/ ηχογραφήσεις ηλικιωμένων κλπ.
  4. Ηχητικά αρχεία: προεκλογικές ομιλίες, κήρυξη πολέμου κλπ.
  5. Οπτικά ντοκουμέντα και έργα τέχνης: πίνακες ζωγραφικής, γελοιογραφίες, φωτογραφίες, ταινίες (επίκαιρα, κινηματογράφος) κλπ.
  Η ΑΝΑΛΥΣΗ
  Μετά την πρώτη ανάγνωση και τη γλωσσική εξομάλυνση - εάν είναι απαραίτητο - της γραπτής πηγής, ακολουθούμε μια σειρά βήματα που θα μας βοηθήσουν στην πληρέστερη κατανόηση του κειμένου. Συνήθως θέτουμε τα ακόλουθα ερωτήματα:
  1. Ποιος είναι ο συντάκτης (πομπός) αυτής της πηγής;
  2. Ποιος είναι ο παραλήπτης (δέκτης);
  3. Πότε συντάχθηκε η ιστορική πηγή;
  4. Σε ποιο ιστορικό πλαίσιο εντάσσεται;
  5. Τι είδους πηγή είναι (επιστολή, δημόσιο έγγραφο, διαθήκη κλπ);
  6. Ποιες πληροφορίες/ απόψεις διατυπώνονται;
  7. Είναι άμεση ή έμμεση πηγή;
  
  
  
  Μετά την πρώτη επεξεργασία είμαστε έτοιμοι να περάσουμε στο επόμενο, πολύ σημαντικό στάδιο, του ελέγχου της αξιοπιστίας.
  1. Ποια είναι η χρονική απόσταση της πηγής από τα γεγονότα που ιστορούνται; Γράφτηκε την εποχή που έλαβε χώρα το γεγονός ή μεσολάβησε κάποιο χρονικό διάστημα;
  2. Ο συγγραφέας  συμμετείχε στα γεγονότα ή ήταν  αυτόπτης μάρτυρας ;
  3. Ανήκε ο συγγραφέας σε κάποια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων με ιδιαίτερα συμφέροντα; Διακρίνονται στοιχεία για την αντικειμενικότητα ή προκατάληψη του συγγραφέα; Είναι η πηγή αξιόπιστη;
  4. Ποιος είναι ο σκοπός της συγκεκριμένης πηγής;
  5. Ποιες πληροφορίες παρέχονται, ποιες αποκρύπτονται και γιατί;
  6. Διακρίνεται το γεγονός / πληροφορία από τη γνώμη ή το συμπέρασμα;
  7. Οι πληροφορίες που παρέχονται επιβεβαιώνονται ή διαψεύδονται από άλλες πηγές;
  
  
  ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΠΗΓΗΣ ΜΕ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
  Τώρα είμαστε έτοιμοι να απαντήσουμε στο ερώτημα, το σχετικό με την γραπτή  πηγή.
  Ακολουθούμε πάντα τις βασικές αρχές παραγωγής λόγου (πρόλογος, κυρίως απάντηση -κύριο θέμα-  επίλογος) τηρώντας τις βασικές αρχές παραγραφοποίησης. Η απάντησή μας πρέπει να είναι σαφής, χωρίς αοριστολογίες και σεβόμενοι τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες.
• ΠΡΟΛΟΓΟΣ: κάνουμε μια σύντομη αναφορά στο είδος της πηγής  (απομνημονεύματα, διακήρυξη κλπ.) και μια σύντομη εισαγωγή στο ιστορικό γεγονός με το οποίο θα ασχοληθούμε στην απάντησή μας.
• ΚΥΡΙΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: συνδυάζουμε, όσο το δυνατόν πιο δημιουργικά, τις πληροφορίες του σχολικού εγχειριδίου με αυτές της πηγής. Αποφεύγουμε σε κάθε περίπτωση να γράφουμε το νόημα της πηγής ή να μεταφέρουμε αυτούσια αποσπάσματα από την πηγή (εξαιρούνται οι ιστορικοί όροι / ορολογία) ή να διατυπώνουμε την προσωπική μας άποψη, στην περίπτωση που αυτό δεν μας ζητείται.
• ΕΠΙΛΟΓΟΣ: καταγράφουμε κάποια γενικότερα συμπεράσματα σχετικά με την απάντηση που δώσαμε ή μπορούμε να αναφερθούμε συνοπτικά, στηριζόμενοι στις ιστορικές μας γνώσεις, στις μετέπειτα εξελίξεις.

"Μια μικρή γέφυρα: Από τον αρχαίο στο βυζαντινό-μεσαιωνικό κόσμο". Για να ...θυμηθούμε και να...συνεχίσουμε...

 

Από τον αρχαίο στο βυζαντινό κόσμο from mavraroda

1η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄Γυμνασίου)

 

Δείτε επίσης:

• Περισσότερα για την ελληνική ιστορία στην Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού
• Γιώργος Σεφέρης, "Με τον τρόπο του Γ.Σ." 
• Η κατάρρευση των λαϊκών δημοκρατιών και η μεταψυχροπολεμική Ευρώπη 
• "Ξένοι στην ίδια πόλη" (Εκπαιδευτική Τηλεόραση) 
• Όψεις της Ελλάδας 
• Οι Χάρτες (Γεωλογία-Γεωγραφία Β' Γυμνασίου) 
• Γιάννης Ρίτσος, "Ρωμιοσύνη" 
• Γιάννης Ρίτσος,"Ρωμιοσύνη¨(ηχητικό)
• "Ήπειρος αρχέγονος Ελλάς, Έστι τις Ελλοπίη" (ΕΡΤ, βίντεο)  
• Κατακλυσμός του Δευκαλίωνα
• Η Βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση της Αυτοκρατορίας (σχετικά με το Βούλγαρο τσάρο Συμεών)
• Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών
• Ερευνητική εργασία
• Στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα πληκτρολογήστε τα τμήματα *οσύνη ή *ισμός για να μελετήσετε τις σημασίες των λέξεων που εμφανίζονται.
• Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού 
• Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
• Τουρισμός
•  Στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα πληκτρολογήστε το τμήμα ξένο* για να μελετήσετε τις σημασίες των λέξεων που εμφανίζονται.
• Το Χρονογράφημα 
• Πρόγραμμα eTwinning 
• Το Πυργί της Χίου (διαδικτυακός τουριστικός οδηγός)

Προσοχή: Στον ιστότοπο Ελληνικός Πολιτισμός θα βρείτε πολλές ασκήσεις για τους διάφορους τρόπους σύνδεσης των προτάσεων: Ελληνικός πολιτισμός

• Παρακολουθήστε ένα βιντεάκι για τις κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις.
• Βίντεο και θεωρία για τη σύνδεση των προτάσεων.
•  12 ασκήσεις για τον τρόπο σύνδεσης των προτάσεων
  

Οι διάφοροι τρόποι σύνδεσης των προτάσεων

Α.  ασύνδετο σχήμα: οι προτάσεις μπαίνουν η μία πλάι στην άλλη χωρίς καμία συνδετική λέξη –  σ’ αυτή την περίπτωση ο χωρισμός των προτάσεων γίνεται με κόμμα.

Β.  παρατακτική σύνδεση: οι προτάσεις παρατάσσονται, τοποθετούνται δηλαδή πλάι πλάι, και συνδέονται με παρατακτικούς συνδέσμους. Στην περίπτωση αυτή συνδέονται μεταξύ τους όμοιες, ισοδύναμες προτάσεις:

- κύριες + κύριες

- δευτερεύουσες + δευτερεύουσες

Η παρατακτική σύνδεση των προτάσεων γίνεται με τους εξής παρατακτικούς συνδέσμους.

α.	Συμπλεκτικοί σύνδεσμοι	και (κι), ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
β.	Αντιθετικοί σύνδεσμοι	αλλά, μα, παρά, όμως, ωστόσο, μόνο
γ.	Διαχωριστικοί ή διαζευκτικοί	ή, είτε

• Ως παρατακτικοί (αντιθετικοί) σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και οι παρακάτω λέξεις: εντούτοις, μολοταύτα, μάλιστα, έπειτα, λοιπόν.

Γ.  υποτακτική σύνδεση: οι προτάσεις υποτάσσονται η μία στην άλλη, δηλαδή α) μία ή περισσότερες δευτερεύουσες μπορεί να εξαρτώνται από μία κύρια και β) μία ή περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις μπορεί να εξαρτώνται από μια άλλη δευτερεύουσα.

Η υποτακτική σύνδεση των προτάσεων γίνεται με τους εξής τρόπους:

1.     με υποτακτικούς συνδέσμους (ή λέξεις / εκφράσεις που λειτουργούν αντίστοιχα ως  σύνδεσμοι).

Α.	Ειδικοί	ότι, πως, που
β.	Ενδοιαστικοί ή διστακτικοί	μη(ν), μήπως
γ.	Αιτιολογικοί	γιατί, επειδή, αφού, διότι
δ.	Τελικοί	για να, να
ε.	Συμπερασματικοί ή αποτελεσματικοί	ώστε, που
στ.	Υποθετικοί	αν (εάν), σαν, άμα
ζ.	Εναντιωματικοί	αν και, ενώ, μολονότι
η.	Χρονικοί	όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, μόλις προτού, πριν (να), ώσπου, ωσότου, όσο που, όποτε

• Ως αιτιολογικοί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες λέξεις: που, καθώς, μια και, μια που, σαν…που.
• Ως συμπερασματικοί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες εκφράσεις:  ώστε να, που να, για να.
• Ως εναντιωματικοί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες εκφράσεις:  μόλο που, και που, που, και ας, ας.
• Ως χρονικοί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες λέξεις/ φράσεις: όσο, ότι, εκεί που, όσο που να, κάθε που, τη στιγμή που, την ώρα που.

2.     με ερωτηματικές αντωνυμίες και ερωτηματικά επιρρήματα:

Οι ερωτηματικές αντωνυμίες	ποιος, πόσος, τι
Τα ερωτηματικά επιρρήματα	πού, πότε, πώς, πόσο

Οι αναφορικές αντωνυμίες	που, ο οποίος, όποιος, όσος, ό,τι
Τα αναφορικά επιρρήματα	όπου, οπουδήποτε, όπως, όσο, οσοδήποτε, καθώς, σαν, ως, όποτε, οποτεδήποτε

3.   με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα:

Οι αναφορικές αντωνυμίες	που, ο οποίος, όποιος, όσος, ό,τι
Τα αναφορικά επιρρήματα	όπου, οπουδήποτε, όπως, όσο, οσοδήποτε, καθώς, σαν, ως, όποτε, οποτεδήποτε