"Οι Βλάχοι της Πυλαίας" (Ε' Μέρος)

ΙΙ. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ

ΣΤ. ΓΑΜΟΣ 

Γάμος στα Μεγάλα Λιβάδια (15 Αυγούστου 1927). Νύφη η  Μαρία (Μαρέγκα) Ρουσάκη (14 ετών) και γαμπρός ο Γιάννης Δόσπρας (16 ετών). Απέκτησαν 13 παιδιά από τα οποία έζησαν τα 7 (πέντε κόρες και δυο γιοι).

γ) Η μέρα του γάμου

Τη μέρα του γάμου το ντύσιμο της νύφης γινόταν από τις φιλενάδες της. Το νυφικό ήταν βελούδινο σε χρώμα πράσινο, βυσσινί ή μοβ  και στολισμένο με πολλά φλουριά. Στο κεφάλι φορούσε άσπρη μεταξωτή μαντήλα με κορώνα (είδος γιρλάντας), την οποία και θα φορούσε για τρεις μέρες. Το ντύσιμο συμπληρωνόταν από ποδιά κεντημένη στο χέρι, ενώ στα πόδια φορούσε παπούτσια λουστρίνια. 

Την ώρα του στολισμού οι φιλενάδες τραγουδούσανε χαρούμενα αλλά και "βαριά" τραγούδια. Το πιο συνηθισμένο ήταν το ακόλουθο:

Νεραντζούλα φουντωμένη,

Πού' ναι  τα άνθη σου,

Πού' ναι τα άνθη που' χες πρώτα,

Πού' ναι η ομορφιά,

Φύσηξε βοριάς, αέρας

και τα σκόρπισε.

Σε παρακαλώ, βοριά μου,

Φύσα σιγανά, νεραντζούλα,

Να περάσουν τα καράβια,

Μέσα στην Τουρκιά, νεραντζούλα,

Που' χει μέσα παλικάρια

Κι όμορφα παιδιά, νεραντζούλα,

Για να πάρουνε την Πόλη,

Την Αγια-Σοφιά, νεραντζούλα.

Αφού ολοκληρωνόταν ο στολισμός της νύφης, οι συγγενείς θα την αποχαιρετούσαν δίνοντάς της ταυτόχρονα και χρήματα. Οι γονείς κρεμούσαν μια λίρα.

Την ίδια ώρα γινόταν και το ντύσιμο του γαμπρού από τους φουρτάτσι. Τα ρούχα έπρεπε πρώτα να ζυγιστούν και έπειτα να ντυθεί με αυτά ο γαμπρός. Αφού ολοκληρωνόταν το ντύσιμο, οι γονείς του τού κρεμούσαν μια λίρα περασμένη σε λουλούδι.

Τότε θα ξεκινούσαν ο γαμπρός με τον κουμπάρο και τους υπόλοιπους συγγενείς για το σπίτι της νύφης. Στη διαδρομή πήγαιναν χορεύοντας. Μπροστά από τα όργανα πήγαιναν τα μπρατίμια με τη χλάμπουρα και πίσω ακολουθούσαν ο γαμπρός με τον κουμπάρο και τους υπόλοιπους συγγενείς. Μόλις έφταναν στην είσοδο του σπιτιού, ο γαμπρός έκανε  τρεις φορές το σταυρό του, ενώ τα δύο σόγια άρχιζαν να τραγουδούν ένα περιπαικτικό τραγούδι σε μορφή διαλόγου (εδώ αποδίδεται στα ελληνικά):

Σόι γαμπρού: -Βγες, νύφη, να σε δούμε, ήρθε ο γαμπρός να σε πάρει.

Σόι νύφης: -Έχω μια μητέρα και έναν πατέρα που δεν με δίνουν.

Σόι γαμπρού: -Τη μητέρα σου και τον πατέρα σου θα βρούμε τρόπο να τους ξεγελάσουμε.

Σόι νύφης: -Έχω όμως έναν αδελφό μεγάλο που δεν με δίνει. Έχω όμως και έναν μικρό που θα με δώσει.

Σε αυτό το σημείο έβγαινε η νύφη από την πόρτα του σπιτιού. Ο γαμπρός γύριζε την πλάτη, για να μην τη δει, και το τραγούδι συνεχιζόταν.

Σόι γαμπρού: -Αχ! τι σας πήραμε, μια κόρη όμορφη!

Σόι νύφης: - Σιγά τι σας δώσαμε, σας δώσαμε ένα "χαβαλέ"!

Τότε ήταν και η στιγμή για να μπει ο γαμπρός με τους γονείς του στο σπίτι της νύφης. Η μητέρα του γαμπρού θα έδινε στη νύφη μια λευκή μαντήλα με λίρες. Τις λίρες αυτές η νύφη θα τις κρεμούσε στο λαιμό της.

Στη συνέχεια ο αδελφός ή η μεγαλύτερη αδελφή της νύφης θα κρεμούσε στο γαμπρό μια λίρα. Μαζί με τη λίρα ο γαμπρός θα δεχόταν και ένα ηχηρό χαστούκι "για να είναι ο γαμπρός γερός". Αφού δεχτεί το χαστούκι, ο γαμπρός θα φιλούσε το χέρι όλων των συγγενών της νύφης, οι οποίοι θα του έδιναν χρήματα.

Μετά τον χαιρετισμό έφτανε η ώρα του αποχωρισμού της νύφης από το πατρικό της. Κατά την έξοδό της από το σπίτι οι συγγενείς τραγουδούσαν λυπητερά τραγούδια, αποχαιρετισμού: "Μια Παρασκευή", "Αφήνω γεια στο μαχαλά". Το δεύτερο τραγούδι έχει ελληνικούς στίχους, ο ρυθμός της μουσικής είναι χαμηλός και ο τόνος μελαγχολικός.

Αφήνω γεια στο μαχαλά και γεια στα παλικάρια

ναι 'γω πάω, πάω στα Γιάννενα, στα έντεκα κονάκια

πάω να γίνω μπέησα.

Πάω να γίνω μπέησα στον Τούρκο το κονάκι.

Βρίσκω το μπέη ανίβονταν (δις)

σε μια χρυσή λεκάνη. 

- Καλή σου μέρα, μπέη μου (δις).

-Καλώς τη βλαχοπούλα.

Ναι 'συ 'σαι η Βλάχα η όμορφη, η Βλάχα η παινεμένη,

που 'χει τα χίλια πρόβατα (δις)

και πεντακόσια γίδια.

Λύκος να φάει τα πρόβατα και τσάκαλος τα γίδια.

Και μια αρρωστιά να βρει και τον τσομπάνι

να μείνει η Βλάχα, η Βλάχα μοναχή (δις).

Τότε η νύφη θα έκανε τρεις φορές το σταυρό της στην είσοδο του σπιτιού και η πομπή ξεκινούσε για το σπίτι του γαμπρού, όπου θα γινόταν και η στέψη. Την ίδια ώρα φορτωνόταν σε άλογα και κάρα και η προίκα της νύφης. Τα εσώρουχα και τα ρούχα τοποθετούνταν σε καρυδένιο σκαλιστό μπαούλο, φτιαγμένο ειδικά για προικιά. Τα υπόλοιπα προικιά τοποθετούνταν στα χαράρια, μάλλινα υφαντά τσυβάλια με ασπρόμαυρα καρό σχέδια. Τα ογκώδη προικιά (βελέντζες -γιαμπόλες, κουβέρτες) φτιάχνονταν σε δέματα.

Τη μεταφορά της προίκας την εμπόδιζαν ένα ή δύο αγόρια, συγγενείς της νύφης. Ο γαμπρός τους έδινε τότε φιλοδώρημα και τα προικιά ξεκινούσαν μαζί με τη πομπή για το σπίτι του γαμπρού. Οι συγγενείς της νύφης έραιναν την προίκα με ρύζι και κουφέτα.

Στη διαδρομή οι συγγενείς χόρευαν, ενώ επικεφαλής ήταν πάντα τα μπρατίμια με τη χλάμπουρα. κατά διαστήματα τα μπρατίμια σταματούσαν την πορεία απλώνοντας ένα μαντήλι μπροστά στα πόδια του κουμπάρου. Ο κουμπάρος, ο οποίος συνόδευε τη νύφη, έριχνε χρήματα στο μαντήλι, για να τον αφήσουν να συνεχίσει. Το μαντήλι απλωνόταν πολλές φορές κατά τη διαδρομή μέχρι να φτάσουν στο σπίτι του γαμπρού.
Φτάνοντας στην είσοδο του σπιτιού, η μητέρα του γαμπρού έδινε στη νύφη ένα φλιτζανάκι βούτυρο. Με το βούτυρο αυτό η νύφη σχημάτιζε σταυρούς στα τέσσερα σημεία της εισόδου. Η νύφη πατούσε πάνω σε ένα μπατάνι (λευκό υφαντό χαλάκι), στρωμένο στο κατώφλι του σπιτιού. Αφού σχημάτιζε τους σταυρούς στην είσοδο, θα πετούσε ένα μήλο προς τα πίσω, για να το πιάσουν οι ανύπαντροι.
Περνώντας η νύφη το κατώφλι του σπιτιού θα έπαιρνε από τα χέρια  του πεθερού της ένα γκιούμι με νερό. Με αυτό το νερό έβρεχε όλες τις γωνίες του σπιτιού.
Μετά την τελετή της στέψης η νύφη παρέδιδε στο γαμπρό όλες τις λίρες που είχε λάβει ως δώρα από την πεθερά της κατά τη διάρκεια του αρραβώνα. Ο γαμπρός με τη σειρά του παρέδιδε τις λίρες στη μητέρα του. Η πεθερά στη συνέχεια τις μετρούσε, για να διαπιστώσει αν είναι "σωστές". Στην περίπτωση που βρισκόταν και μια λίρα λιγότερη, υπήρχε ο κίνδυνος να "χαλάσει" ο γάμος.
Μετά την καταμέτρηση ξεκινούσε το γλέντι, το οποίο και θα συνεχιζόταν ως το ξημέρωμα. Κατά τη διάρκεια του γλεντιού, οι συγγενείς έκαιγαν από ένα τσεμπέρι της γιαγιάς και της μητέρας και ένα πουκάμισο του πατέρα. Ορισμένοι από τους συγγενείς ντύνονταν με παλιά ρούχα, μασκαρεύονταν κατά κάποιο τρόπο, με σκοπό να προκαλέσουν ευθυμία και γέλιο στους παριστάμενους.

δ) Η επομένη του γάμου

Με το ξημέρωμα η νύφη θα έριχνε με το λεγένι νερό στα χέρια του πεθερού αλλά και των άλλων ηλικιωμένων του σπιτιού, για να πλυθούν. Αυτοί με τη σειρά τους θα έδιναν στη νύφη χρήματα.

Σε λίγο συγκεντρώνονταν και πάλι οι συγγενείς και το γλέντι ξανάρχιζε. Τότε η νύφη θα μοίραζε τα δώρα της στους συγγενείς του γαμπρού. Πρώτος έπαιρνε τα  δώρα ο κουμπάρος: βελέντζα ή κουβέρτα, πουκάμισο, μαξιλάρια, κάλτσες και πετσέτα. Τα ίδια δώρα έπειρνε και ο πεθερός, ενώ η πεθερά έπαιρνε ένα χράμι (υφαντό σεντόνι), φόρεμα ή πλεκτή φούστα, μαξιλάρια και μια ποδιά. Στους στενότερους συγγενείς του γαμπρού δωρίζονταν επίσης κουβέρτες, ενώ στους υπόλοιπους συγγενείς του και στους συγγενείς του κουμπάρου δωρίζονταν ποδιές, πετσέτες κάλτσες ή μαξιλάρια.

Αφού ολοκληρωνόταν το δώρισμα, άρχιζε και πάλι το γλέντι, με τον κουμπάρο και τη νύφη να σέρνουν το χορό. Στους επόμενους χορούς η νύφη χόρευε πάντα πρώτη και ακολουθούσε ο γαμπρός και το υπόλοιπο συγγενολόι. Το γλέντι τελείωνε το βράδυ και οι νιόπαντροι αποσύρονταν, για πρώτη φορά μόνοι τους, στην κρεβατοκάμαρά τους.

Το πρωί της επόμενης μέρας έμπαινε η πεθερά στη νυφική κάμαρα, για να πιστοποιήσει την "τιμή" της νύφης. Αφού βεβαιωνόταν για την αγνότητά της ελέγχοντας το σεντόνι ή το νυχτικό, το ανακοίνωνε στους συγγενείς, οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί από το πρωί. Για να γιορτάσουν το γεγονός η πεθερά έκανε χαλβά, τον οποίο μοίραζαν στους παρευρισκομένους.

Στη σπάνια περίπτωση που η νύφη δεν ήταν "αγνή", η πεθερά συμβούλευε το γιο της να διαλύσει το γάμο. Εάν ο γιος αποδεχόταν τη συμβουλή της μητέρας του, τότε  νύφη επέστρεφε στο πατρικό της μαζί με τα προικιά της, όχι όμως και τα δώρα της.

Δυο εβδομάδες μετά το γάμο, η μητέρα της νύφης έψηνε κουλάκ. Τα κουλάκ τα έστελνε στα συμπεθέρια, για να τους προσκαλέσει για φαγητό.