"Οι Βλάχοι της Πυλαίας" (Ζ' Μέρος)

ΙΙ. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ

Η. ΓΙΟΡΤΕΣ

α) Χριστούγεννα

Η καθιερωμένη νηστεία ξεκινούσε στις 15 Νοεμβρίου. Η διατροφή σε όλη τ διάρκεια της νηστείας ήταν ιδιαίτερα περιορισμένη, γι' αυτό και οι προετοιμασίες για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι ήταν πολλές, έτσι ώστε το τραπέζι να είναι εξαιρετικά πλούσιο.

Μια εβδομάδα πριν τα Χριστούγεννα γινόταν η σφαγή των γουρουνιών. Η σφαγή αυτή των ζώων συνοδευόταν από γλέντι, μια που προσφερόταν άφθονος μεζές. Στο γλέντι συμμετείχαν μόνο οι άνδρες, ενώ οι γυναίκες συνέχιζαν τη νηστεία.

Μετά το σφάξιμο των χοίρων, οι γυναίκες αναλάμβαναν το καθάρισμα του κρέατος και των εντέρων. Με τα έντερα έφτιαχναν λουκάνικα, τα οποία τα τα γέμιζαν με χοιρινό κρέας, ενώ έφτιαχναν και καβουρμά, χοιρινό κρέας βρασμένο με νερό και αλάτι.

Με το λίπος του γουρουνιού γινόταν η λίγδα, η οποία αντικαθιστούσε το βούτυρο σε όλα τα φαγητά και κυρίως στις πίτες. Από τη λίγδα έβγαινε ένας ιδιαίτερα νόστιμος μεζές, οι τσιγαρίδες, που δεν είναι παρά κομμάτια λίγδας τσιγαρισμένης.
Οι προετοιμασίες αυτές δεν απέβλεπαν απλά και μόνο στο να είναι πλούσιο το χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Βασικός σκοπός τους ήταν η συντήρηση του κρέατος για όλη την περίοδο του χειμώνα, μια που το χοιρινό κρέας αποτελούσε τη βασική τροφή της βλάχικης οικογένειας για τέσσερις περίπου μήνες.
Την προπαραμονή των Χριστουγέννων οι νοικοκυρές ετοίμαζαν τα κουλουτσέρ, τα κουλούρια που θα πρόσφεραν στα παιδιά που έψαλαν τα κάλαντα. Την παραμονή τα παιδιά πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι, για να πούνε τα κόλιντρι (κάλαντα). Τα κόλιντρι είναι πάρα πολύ σύντομα:

Κόλιντρι, μόλιντρι, δώσε ένα κουλούρι

να μη σου σπάσω την πόρτα σου και τα παράθυρα.

Ωχ! Ωχ! κόλιντρι μπάμπο.

Οι νοικοκυρές έδιναν στα παιδιά κουλουτσέρ, κάστανα και ξυλοκέρατα. Κάθε παιδί κρατούσε στο χέρι του και μια ξύλινη μυτερή σούβλα, στην οποία έμπηγε τα κομμάτια κρέας, που πιθανότατα θα του έδινε κάποια νοικοκυρά.

Ανήμερα των Χριστουγέννων όλη η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία. Όταν επέστρεφαν, έτρωγαν τον πατσά που είχε ετοιμαστεί από το κεφάλι του γουρουνιού. Στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι σερβίρονταν επίσης λαχανικά, το υπόλοιπο χοιρινό κρέας και πολλά γλυκά, κυρίως κουραμπιέδες και μπακλαβάς.

β) Πρωτοχρονιά

Την παραμονή λέγανε και πάλι κάλαντα, τα σούρβα: 

Ω! Ω! σούρβα, μπάμπο, σούρβα!

Οι νοικοκυρές τους έδιναν κάστανα, ξυλοκέρατα και ξηρούς καρπούς. Τη μέρα αυτή οι γυναίκες ετοίμαζαν την πλιτζίντα, βλάχικη πίτα φτιαγμένη με χοντρό σιμιγδάλι, ζάχαρη, αλεύρι και λάδι. Η ζύμη της πίτας ήταν πολύ σκληρή, ιδιότητα που αξιοποιούσαν οι γυναίκες προκειμένου να σχεδιάσουν διάφορα σχήματα με τη βοήθεια δύο πιρουνιών. Μέσα στην πλιτζίντα έβαζαν το τυχερό νόμισμα, ψεύτικο ή και αληθινό φλουρί.

Η πλιτζίντα κοβόταν ανήμερα της Πρωτογρονιάς, πριν αρχίσει το μεσημεριανό γεύμα. Το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι ήταν παρόμοιο με αυτό των Χριστουγέννων.

Οι μέρες αυτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς ήταν για τους Βλάχους μέρες γλεντιού και διασκέδασης. Οι οικογένειες συνήθιζαν να συγκεντρώνονται και να γλεντάνε χορεύοντας και τραγουδώντας.

γ) Αποκριές

Οι Βλάχοι της Πυλαίας δεν συνήθιζαν να ντύνονται καρναβάλια. Το έθιμο αυτό το τηρούσαν, όπως είδαμε, την Κυριακή του γάμου. Την τελευταία Κυριακή της Απόκρεω, πριν την Καθαρά Δευτέρα, όλη η οικογένεια μαζευόταν στο σπίτι των παππούδων. Την ημέρα αυτή ο μικρότερος ζητούσε συγχώρεση από το μεγαλύτερο. Την αίτηση για συγχώρεση ξεκινούσε το μικρότερο παιδί της οικογένειας, που γονατιστό φιλούσε το χέρι του παππού του και του ζητούσε συγχώρεση. Ο παππούς του απαντούσε λιρτάτι, δηλ. συγχωρεμένα.

Στα μικρά παιδιά αλλά και στη νεόνυμφη της οικογένειας συνήθιζαν, κατά τη διάρκεια της συγχώρεσης, να τους δίνουν κάποιο φιλοδώρημα. Οι μεγαλύτεροι και κυρίως οι παντρεμένοι ζητούσαν ζητούσαν συγχώρεση δίνοντας στον παππού και στη γιαγιά από ένα πορτοκάλι. Ο καθένας ζητούσε συγχώρεση από τον κάθε μεγαλύτερό του και στο τέλος κάθονταν όλοι μαζί γύρω από το τραπέζι.

Στο αποκριάτικο τραπέζι κυριαρχούσαν τα γαλακτοκομικά προϊόντα: τυρί, γιαούρτι και από γλυκά η γαλατόπιτα και ο χαλβάς.

δ) Πάσχα

Το Πάσχα οι Βλάχοι της Πυλαίας το γιόρταζαν είτε στα Μεγάλα Λιβάδια είτε στην Καπουτζήδα. Αν το Πάσχα έπεφτε πριν την 23η Απριλίου το γιόρταζαν στην Πυλαία, αν έπεφτε αργότερα, το γιόρταζαν στο χωριό τους, αφού στα τέλη του Απρίλη είχαν ξεκινήσει ήδη για το Πάικο. Είτε βρίσκονταν, όμως, στην Καπουτζήδα είτε στα Μεγάλα Λιβάδια, το Πάσχα γιορταζόταν με τον ίδιο τρόπο.

Τη Μεγάλη Πέμπτη οι Βλάχες έβαφαν τα κόκκινα αυγά. Έξω από κα΄θε σπίτι κρεμούσαν μια κόκκινη κορδέλα ή κλωστή, σημάδι ότι βάφουν τα αβγά. Τη Μεγάλη Παρασκευή ετοίμαζαν τα τσουρέκια, ενώ το Μεγάλο Σάββατο άρχιζαν οι ετοιμασίες για το πλούσιο τραπέζι της Λαμπρής. Με αυτό θα έφτιαχναν το γιανομάτι, κάτι ανάλογο της σημερινής μαγειρίτσας. Στο τραπέζι του Μεγάλου Σαββάτου σερβιριζόταν και τηγανισμένη συκωταριά. Τότε η οικογένεια θα τσούγκριζε και τα κόκκινα αβγά. Το πιο γερό από τα αβγά φυλασσόταν στο εικονοστάσι μέχρι το επόμενο Πάσχα, οπότε και θα το αντικαθιστούσαν από το επόμενο "γερό" αβγό.

Μετά την Ανάσταση η οικογένεια γυρνούσε σπίτι με το άγιο φως. Με αυτό θα σχημάτιζαν ένα σταυρό στο κατώφλι του σπιτιού και στη συνέχεια θα άναβαν το καντήλι. Επιδίωξή τους ήταν να κρατήσουν το καντήλι αναμμένο μέχρι το επόμενο Πάσχα, πράγμα που δεν το πετύχαιναν βέβαια πολύ συχνά.

Ανήμερα του Πάσχα ήταν μέρα χαρά και γλεντιού. Μετά την αναστάσιμη λειτουργία η οικογένεια συγκεντρωνόταν γύρω από το λαμπριάτικο τραπέζι, όπου κυριαρχούσαν τα αρνάκια στη σούβλα, πολλοί και διάφοροι μεζέδες, ενώ το κύριο γλυκό ήταν το ρυζόγαλο. Ο χορός, το τραγούδι και το γενικό ξεφάντωμα ήταν τα χαρακτηριστικά της βλάχικης Πασχαλιάς.

ε) Γιορτές στα Μεγάλα Λιβάδια
Σημαντική μέρα για τους Βλάχους ήταν η μέρα των Αποστόλων Πέτρου  και Παύλου (Σουμκέτρου). Την ημέρα αυτή γινόταν το μεγάλο Λασίρι, ο μεγάλος χορός στην πλατεία του χωριού.
Η δεύτερη πολύ σημαντική γιορτή του καλοκαιριού ήταν ο Δεκαπενταύγουστος (Κοίμηση της Θεοτόκου). Τότε γίνονταν όλοι οι γάμοι αλλά και το πανηγύρι του χωριού. Η ημέρα αυτή εξακολουθεί νε έχει σημαντική θέση στη ζωή των Βλάχων. Αυτήν την ΄ημέρα επιλέγουν συνήθως για το ετήσιο "αντάμωμά" τους.