"Οι Βλάχοι της Πυλαίας" (Β' Μέρος)

II. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ

 Α. ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Η έγκυος γυναίκα δεν ανακοίνωνε ποτέ την κατάστασή της είτε στο σύζυγό της είτε σε κάποια από τις γυναίκες του σπιτιού. Λόγω του αισθήματος ντροπής που αισθανόταν, η γυναίκα περίμενε να γίνει η εγκυμοσύνη της αντιληπτή από τους οικείους της, προτού το παραδεχτεί και η ίδια.

Η εγκυμοσύνη δεν γινόταν ποτέ αιτία, για να μειωθεί ο φόρτος εργασίας της γυναίκας. Η παρακολούθηση υπήρχε, βέβαια, ωστόσο η έγκυος γυναίκα δεν απαλλασσόταν από καμιά εργασία, όσο βαριά και αν ήταν. Συνέχιζε να ασχολείται με όλες τις δουλειές του σπιτιού, να πλένει, να ζυμώνει ή να μεταφέρει ξύλα, ακόμη και σε κατάσταση προχωρημένης εγκυμοσύνης. Έτσι, δεν ήταν σπάνιο το φαινόμενο να γεννάει σε ανοιχτούς χώρους κατά τη διάρκεια κάποιας εργασίας της.

Οι Βλάχοι συνήθιζαν να προβλέπουν το φύλο του εμβρύου: εάν η κοιλιά ήταν ψηλά και στρογγυλή, τότε η έγκυος θα αποκτούσε αγόρι, ενώ, αν ήταν χαμηλά και πλατιά, τότε θα γεννούσε κορίτσι.

Β. ΓΕΝΝΗΣΗ -ΛΟΧΕΙΑ

Με τους πρώτους πόνους ειδοποιούνταν η μαμμή. Στη διαδικασία του τοκετού παραβρισκόταν συνήθως μόνο η πεθερά, ενώ η μητέρα της ετοιμόγεννης, ο σύζυγός της και οι υπόλοιποι συγγενείς περίμεναν έξω από το σπίτι. Η μητέρα της εγκύου παραβρισκόταν σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις: εάν δεν βρισκόταν κοντά η πεθερά ή της το ζητούσε η συμπεθέρα της.

Πριν από την έναρξη του τοκετού, η μαμμή προετοιμαζόταν. Αποστείρωνε με οινόπνευμα τα ψαλίδια που θα χρησιμοποιούσε  και τα χέρια της με σαπούνι και οινόπνευμα.

Μόλις γεννιόταν το μωρό, το έπλεναν και το φάσκιωναν με υφαντά μάλλινα σπάργανα.  Στη συνέχεια το απόθεταν σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο, δίπλα στο τζάκι, το πιο ζεστό μέρος του σπιτιού. Δίπλα ξάπλωνε και η μητέρα.

Αφού ολοκληρωνόταν η περιποίηση του βρέφους και της λεχώνας, η μαμμή μαζί με την πεθερά ανακοίνωναν το φύλο του μωρού στους συγγενείς, που περίμεναν έξω από το σπίτι. Αμέσως τα μικρά παιδιά ξεκινούσαν και τρέχοντας  πήγαιναν σε όλα τα συγγενικά σπίτια, για να μεταφέρουν το νέο. Για τον κόπο τους, λάμβαναν φιλοδώρημα, σχεδόν πάντοτε χρήματα. 

Φιλοδώρημα για τις υπηρεσίες της έπαιρνε και η μαμμή: μια πετσέτα, μια ποδιά, ζάχαρη και τρεις πλάκες σαπούνι.
Στο σπίτι της λεχώνας έμπαινε τηγάνι στη φωτιά, για να ετοιμαστούν οι λαγγίτες, γλυκό φτιαγμένο με προζύμι και αλεύρι, πασπαλισμένο με ζάχαρη ή μέλι. Οι λαγγίτες μοιράζονταν σε όλους, όσοι έρχονταν στο σπίτι, για να ευχηθούν για το μωρό, αλλά στέλνονταν και στα σπίτια των υπόλοιπων συγγενών. Σε κάθε γέννα τηγανίζονταν συνήθως 200-300 λαγγίτες, μια ολόκληρη σκάφη με ζύμη.
Οι συγγενείς άρχιζαν σιγά σιγά να καταφθάνουν στο σπίτι της λεχώνας, φορτωμένοι συνήθως με διάφορα γλυκά: χαλβά, λουκούμια, λαγγίτες αλλά και φρέσκο ψωμί. Στο μωρό δώριζαν πάντα ρουχαλάκια, ενώ οι παππούδες κρεμούσαν μια λίρα.
Η λεχώνα έμενε ξαπλωμένη στο κρεβάτι της τρεις μέρες. Τα φαγητά που της προσέφεραν ήταν ελαφριά, συνήθως σούπες. Την τρίτη ημέρα γινόταν το "πουγουνίκ": μαζεύονταν οι στενοί συγγενείς στο σπίτι της λεχώνας και ετοιμαζόταν γιορταστικό τραπέζι. Το φαγητό που θα σερβιριζόταν ήταν η φασολάδα. Η λεχώνα δεν έπαιρνε μέρος στο τραπέζι, αλλά παρακολουθούσε ξαπλωμένη δίπλα στο τζάκι, έχοντας το μωρό της αγκαλιά.
 Η παράδοση ήθελε, αυτό το βράδυ, να  επισκέπτονται το μωρό οι μοίρες, για να ορίσουν το ριζικό του. Η μάνα θα έμενε ξύπνια, για να ακούσει τις ευχές τους.
Την ένατη μέρα ερχόταν στο σπίτι ο παπάς, για να δώσει τις ευχές του και να ευλογήσει τη λεχώνα και το βρέφος.
 Για σαράντα μέρες η λεχώνα δεν έβγαινε από το σπίτι της, ενώ ασχολούνταν μόνο με ελαφριές δουλειές. Μπορούσε να βγει στην αυλή της, ποτέ όμως το βράδυ. Στο διάστημα αυτό, των 40 ημερών, δεν ερχόταν σε καμιά επαφή με τον άνδρα της.

Γ. ΣΑΡΑΝΤΙΣΜΑ 

Για το σαράντισμα η πεθερά χάριζε στη νύφη της καινούργιο φόρεμα. Αυτό το φόρεμα θα φορούσε η λεχώνα, για να πάει στην εκκλησία για το σαράντισμα. Μαζί της θα ήταν και η πεθερά. Αφού ο παπάς διάβαζε τις ευχές, η λεχώνα μαζί με το μωρό και την πεθερά θα επισκέπτονταν τρία συγγενικά σπίτια. Εκεί θα τους κερνούσαν, ενώ θα έβαζαν μέσα στα σπάργανα του μωρού μαλλί και ζάχαρη, για "ν' ασπρίσει, να γεράσει".

Δ. ΒΑΠΤΙΣΗ  

Προτεραιότητα για να δοθεί το όνομά τους στο μωρό είχαν πάντοτε οι γονείς του γαμπρού, αλλά και ο κουμπάρος είχε το δικαίωμα να επιλέξει όνομα. Η βάπτιση γινόταν στην εκκλησία αλλά και στο σπίτι στην περίπτωση που δεν ήταν δυνατή η πρόσβαση στην εκκλησία.  Τότε ο παπάς θα έφερνε μαζί του φορητή κολυμβήθρα.

Κατά τη διάρκεια της βάφτισης οι γονείς περίμεναν στο σπίτι. Μόλις δινόταν το όνομα στο μωρό, τα μικρά παιδιά έτρεχαν στους γονείς για να το ανακοινώσουν. Για τον κόπο τους θα έπαιρναν χρήματα. 

Τα ρούχα του μωρού για τη βάπτιση ήταν πάντα δώρο του νονού. Στο σπίτι οι παππούδες θα κρεμούσαν στο νεοφώτιστο μια χρυσή λίρα, ενώ στους συγγενείς θα κερνούσαν λουκούμια.