Διδώ Σωτηρίου, Ταξίδι χωρίς επιστροφή (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α' Γυμνασίου)

Βιογραφία - Εργογραφία 

Διδώ Σωτηρίου (1909-2004)

Περίληψη: Το απόσπασμα τοποθετείται χρονικά λίγο πριν την καταστροφή της Σμύρνης το 1922. Η Αλίκη βρίσκεται στο σπίτι της θείας της Ερμιόνης, όταν ο θείος της Γιάγκος φέρνει ανησυχητικά μηνύματα από το πολεμικό μέτωπο και τις παρακινεί να φύγουν για την Ελλάδα. Η Αλίκη αναχωρεί για το σπίτι της, για να ενημερώσει τους γονείς της. Ωστόσο, εκεί βρίσκει την οικογένειά της να διασκεδάζει, γεγονός που την προβληματίζει όσον αφορά τις πληροφορίες του θείου Γιάγκου. Παρ’ όλα αυτά ενημερώνει τη μητέρα της και της παραδίδει τις χρυσές λίρες που της είχε δώσει η θεία της. Ο πατέρας της αντιμετωπίζει την είδηση με αδιαφορία και η Αλίκη αναχωρεί από το σπίτι της με βαθιά ανησυχία για το μέλλον.

Δομή -Ενότητες:

1^η: «Δεν πρόλαβε … να πάρεις τίποτε»: Οι κακές ειδήσεις από το μέτωπο και οι αντιδράσεις

2^η: « Όταν έφυγε … για το σταθμό»: Οι οδηγίες της θείας Ερμιόνης.

3^η: «Σ’ όλη τη διαδρομή …και γιατί;»: Τα ερωτήματα της Αλίκης για τα αίτια του πολέμου

4^η: «Όταν φτάσαμε … Ακούς;» Οι αντιδράσεις της οικογένειας στο άκουσμα της είδησης

5^η: «Καθώς διέσχιζα …το μέλλον;»: Τα άσχημα προαισθήματα της Αλίκης για το μέλλον

Τόπος: το εξοχικό στο Μπουτζά, η διαδρομή με το τρένο, το σπίτι της Αλίκης στη Σμύρνη.

Χρόνος: Καλοκαίρι του 1922 – γραμμική αφήγηση σύμφωνη με τη χρονολογική σειρά, αναδρομή (η αναφορά στο Αϊδίνι), πρόληψη (τ’ αμπέλια που θα πότιζαν …Σμυρνιών)

Γλώσσα: απλή, ζωντανή, παραστατική,  ελάχιστες σμυρναίικες ιδιωματικές λέξεις (Αϊντινίου, σουλήνες).

Ύφος: απλό, λιτό, φυσικό, παραστατικό.

Χαρακτηρισμοί:

-Αλίκη: ένα ευαίσθητο κορίτσι που βασανίζεται λόγω του πολέμου από την αγωνία για το μέλλον. Συγκινείται βαθιά από τη χειρονομία της θείας Ερμιόνης για την οποία αισθάνεται ευγνωμοσύνη και αγάπη. Στο ταξίδι της με το τρένο κατακλύζεται από συναισθήματα για τον τόπο της και αναπάντητα ερωτήματα και οργή για τη φύση του πολέμου, ερωτήματα που δίνουν και το φιλειρηνικό και αντιπολεμικό χαρακτήρα του αποσπάσματος. Η άφιξη στο σπίτι της την κάνει προσωρινά να αμφιβάλει για την κρισιμότητα της κατάστασης, ωστόσο έχει την ωριμότητα να ολοκληρώσει την αποστολή της. Η αναχώρησή της συνοδεύεται από άσχημα προαισθήματα και αμφιβολίες για το αν θα ξαναδεί τον τόπο της.

Πολιτιστικό Πρόγραμμα: "Με αφορμή μια ταινία: Η παρουσία των Εβραίων στην Ελλάδα" - Εκπαιδευτική Επίσκεψη στη Θεσσαλονίκη

 Στο πλαίσιο του πολιτιστικού προγράμματος «Με αφορμή μια ταινία: Η παρουσία των Εβραίων στην Ελλάδα» μαθητές και μαθήτριες του 1^ου Γυμνασίου Τυρνάβου επισκέφτηκαν στις 8 Μαρτίου τη Θεσσαλονίκη, τη Madre of Israel.

    Μνημείο αφιερωμένο στους Εβραίους φοιτητές στο χώρο του ΑΠΘ

 

 Αφετηρία της ιστορικής διαδρομής στην πόλη αποτέλεσε η πλατεία Ελευθερίας και το μνημείο του Ολοκαυτώματος που βρίσκεται σ’ αυτή. Βασικός προορισμός της εκπαιδευτικής επίσκεψης ήταν το Εβραϊκό Μουσείο, όπου οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να πληροφορηθούν για τη μακραίωνη παρουσία των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη και τις πολιτιστικές, πολιτικές και οικονομικές τους δραστηριότητες στην πόλη. Η αίθουσα με τα τεκμήρια από τη φρίκη του Ολοκαυτώματος ήταν αυτή που προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, ευρύτερη συζήτηση για τα ιστορικά γεγονότα αλλά και την αντιμετώπιση του «διαφορετικού». Επόμενη στάση η αγορά Μοδιάνο, έργο του Εβραίου αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο, πλήρως αποκατεστημένη και ανακαινισμένη  και ακολουθώντας τα ευρωπαϊκά πρότυπα των κλειστών αγορών. Τελευταία στάση της ιστορικής διαδρομής μας το Α.Π.Θ.,  όπου μας υποδέχτηκε ο κ. Γιώργος Αντωνίου, Επίκουρος καθηγητής και κάτοχος της έδρας  Εβραϊκών Σπουδών του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής. Ο κ. Αντωνίου αναφέρθηκε στη δημιουργία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου αλλά και στην  καταστροφή το 1942, από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους, του Παλαιού Εβραϊκού Νεκροταφείου, το οποίο βρισκόταν στο χώρο της σημερινής Πανεπιστημιούπολης. Εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι τα μάρμαρα των εκατοντάδων χιλιάδων τάφων του νεκροταφείου  χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό σε διάφορα σημεία της πόλης. Τη μνήμη τόσο του νεκροταφείου όσο και  του Ολοκαυτώματος στο χώρο του Α.Π.Θ. διασώζει  μνημείο,  αφιερωμένο στους Εβραίους φοιτητές που έχασαν τη ζωή τους στα ναζιστικά στρατόπεδα του Άουσβιτς -Μπιρκενάου.

 

Τους μαθητές και τις μαθήτριες συνόδεψαν οι φιλόλογοι: Ταμπαθάνη Θέλμα, Χιωτέρη Κατερίνα, Χρήστου Δέσποινα.

Διαμαντής Αξιώτης, "Η Άννα του Κλήδονα" [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β' Γυμνασίου]

Διαμαντής Αξιώτης (1942)

Ο Διαμαντής Αξιώτης γεννήθηκε στην Καβάλα το 1942, όπου και ζει. Εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές "Ιχώρ" (1966), "Ποσοστό ευθύνης" (1974), "Διαμπερές", εκδ. "Σκαπτή Ύλη" (1976), "Ύπνος μεσημβρίας", εκδ. "ΑΣΕ" (1985). Επίσης, τις ανθολογίες "Καβαλιώτες ποιητές" (1983), "Καβαλιώτες πεζογράφοι" (1985), "Διηγήματα Φώτη Πρασίνη" (1987), όλες από τις εκδόσεις της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Καβάλας. Πεζογραφική παρουσία, η συλλογή αφηγημάτων "Το μισό των Κενταύρων", εκδ. "Παρατηρητής" (1990), "Ξόβεργα με μέλι", 1η έκδοση εκδ. "Τραμ" (1994), 2η έκδοση εκδ. "Νεφέλη" (1994). Υπεύθυνος, επί σειρά ετών, των λογοτεχνικών περιοδικών "Σκαπτή Ύλη" και "Υπόστεγο". Από το 1986 συνεργάζεται με την Ελληνική Ραδιοφωνία.
[Πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]

• Περισσότερες πληροφορίες για το έργο του Διαμαντή Αξιώτη θα βρείτε στην προσωπική του ιστοσελίδα: http://axiotisd.gr/
•  Για τη σημασία του μήνα Ιούνιου και το έθιμο του Κλήδονα: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82
• Για τα θρακικά έθιμα επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα του Συλλόγου Θρακιωτών Επαρχίας Νέστου: http://www.syl-thrak-nestos.gr/images_sylogos/ethima/ethima.html
• Ακούστε το τραγούδι "Ο Κλήδονας" από την Αλέκα Μαβίλη και το παραδοσιακό "Τραγούδι του Κλήδονα" από την Κυριακή Σπανού.

Έλλη Αλεξίου, "Όμως ο μπαμπάς δεν ερχόταν" [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β' Γυμνασίου]

 Περίληψη: Με φόντο την μεταπολεμική Ελλάδα και την περίοδο των Χριστουγέννων, μια εργατική οικογένεια με πατέρα πολιτικό εξόριστο αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης. Η μητέρα αποφασίζει να στραφεί στην επαιτεία, γεγονός που όμως παρουσιάζει στα δυο παιδιά της με τη μορφή διασκέδασης. Το ενδιαφέρον των παιδιών στρέφεται στην απόκτηση ενός παιδικού παιχνιδιού, ενός σιδηρόδρομου. Το τρενάκι της βιτρίνας αποτελεί το αντικείμενο του πόθου για όλα τα παιδιά της γειτονιάς, τα οποία ανταγωνίζονται μεταξύ τους για το ποιο θα το αποκτήσει. Η απόκτηση του σιδηρόδρομου συνδέεται με την επιστροφή του εξόριστου πατέρα, ο οποίος όμως δεν έρχεται. Με το τέλος των γιορτών αποδεικνύεται ότι κανένα παιδί δεν κατάφερε να αποκτήσει τον σιδηρόδρομο. Ωστόσο το όνειρο παραμένει ζωντανό, όσο περιμένουν την επιστροφή του πατέρα.

Η μητέρα: μια απλή γυναίκα του λαού, που όμως αντιμετωπίζει τη ζωή και την απουσία του συζύγου με αγωνιστικότητα και καρτερικότητα. Το μαχητικό της πνεύμα φαίνεται στην απόφασή της να επαιτήσει, χωρίς αυτό να τη μειώνει ούτε στα δικά της μάτια ούτε στων παιδιών της. Είναι αποφασισμένη να επιβιώσει αυτή και η οικογένειά της, χωρίς όμως να δημιουργήσει κάποιο αίσθημα ταπείνωσης στα παιδιά. Αποφεύγει να διαψεύσει τα όνειρα των παιδιών, ενθαρρύνοντάς τα και συνδέοντας την εκπλήρωση των προσδοκιών τους με την έλευση του πατέρα.

Πολιτιστικό Πρόγραμμα: "Με αφορμή μια ταινία: Η παρουσία των Εβραίων στην Ελλάδα"

 

Οι Εβραίοι της Θεσσαλίας

Η Εβραϊκή Κοινότητα της Λάρισας ήταν και εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα στη Θεσσαλία και η τρίτη μεγαλύτερη στην Ελλάδα, μετά από αυτές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

- Δημιουργήθηκε κατά τη ρωμαϊκή εποχή και έκτοτε διατηρεί μια ζωντανή παρουσία 2.000 περίπου χρόνων στην περιοχή. 

ΜΝΗΜΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ

-Η Κοινότητα ενισχύθηκε πληθυσμιακά με την άφιξη ομοθρήσκων από την Ισπανία το 1492, ενώ η εγκατάσταση, από τον 15^ο έως τον 19^ο αιώνα, Εβραίων προσφύγων από διάφορα μέρη της Ευρώπης και την Πελοπόννησο, κατέστησαν τη Λάρισα σημαντικό εβραϊκό κέντρο με κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, γνωστή με το όνομα Madre de Israel (=μητρόπολη του Ισραήλ).

-Στην πόλη της Λάρισας είχε την έδρα του το Μέγα Ιεροδικείο Θεσσαλίας, το Μπεθ Ντιν, ενώ μέχρι τις αρχές του 20ου αι. λειτουργούσαν 7 Συναγωγές και η πανεπιστημιακή σχολή  «Γιεσιβά».