Το έργο του Νίκου Καζαντζάκη σε Θεατρικές και Μουσικές Παραστάσεις (Πολιτιστικό Πρόγραμμα: Βίος και Πολιτεία του Νίκου Καζαντζάκη -2017: Έτος Καζαντζάκη)

Από τις πρόβες της παράστασης Καποδίστριας στο Εθνικό Θέατρο, 1946. Μαζί με τον Ν. Καζαντζάκη είναι οι Ν. Τζόγιας, Τζ. Καρούσος, Σωκρ. Καραντινός.

Πασαγιάννη Μαρία

  Θα παρουσιάσουμε μερικές από τις παραστάσεις  που παίζονται φέτος στο θέατρο προς τιμήν του μεγάλου συγγραφέα.

Στη σκηνή ανεβαίνει το πολύ γνωστό έργο του Νίκου Καζαντζάκη  με τίτλο «Ασκητική», το οποίο αποτελεί τη Βίβλο της εφευρετικότητας του συγγραφέα. Είναι το πρώτο έργο του Ν. Καζαντζάκη που παρουσιάζεται σε θεατρική μορφή στην Ελλάδα, αλλά και την παγκόσμια σκηνή. Αποτελεί μία πρωτοποριακή απόπειρα του συγγραφέα να παρουσιάσει τις φιλοσοφικές του ιδέες με δραματικό τρόπο, ώστε ο θεατής να αποκτήσει μια ξεκάθαρη γνώμη για τα ιδανικά του Νίκου Καζαντζάκη. Ο
συγγραφέας ξεκίνησε να γράφει το έργο του στην Βιέννη και την τελείωσε στο Βερολίνο το 1922.

 Την παράσταση σκηνοθετεί ο Πάνος Αγγελόπουλος, την μουσική υπογράφει ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, συνεργάτης σκηνοθέτης η Ανδρομάχη Μοντζόλη, τα σκηνικά και τα κοστούμια έχει αναλάβει η Μάιρα Βαζαίου και την προετοιμασία της κίνησης η Όλια Λυδάκη.

Ερμηνεύουν οι ηθοποιοί Γιάννης Θωμάς,  η Θάλεια Αργυρίου η οποία έχει επίσης πάρει μέρος σε πολλές θεατρικές παραστάσεις του ελληνικού θεάτρου , καθώς και νεότεροι ηθοποιοί όπως ο Δημήτρης Γρηγοριάδης, η Σοφία Κομνηνέα, η Εύη Κραδήμα και ο Λευτέρης Βλάχος. Συμμετέχει επιπλέον ομάδα χορού με 5 πρόσωπα.

Ο σκηνοθέτης Πάνος Αγγελόπουλος αναφέρει ότι η «Ασκητική»  αποδεικνύεται ένα προφητικό έργο των καιρών μας, που μας παροτρύνει να σιωπήσουμε ώστε να αφήσουμε τον αληθινό εσωτερικό μας κόσμο να ακουστεί ενώ παράλληλα μας εξοικειώνει με τις μεγάλες αγωνίες που μας οδηγούν στα λυτρωτικά συλλογικά οράματα.

Ένα ακόμα πού γνωστό έργο του Καζαντζάκη που παίζεται ακόμα στο θέατρο είναι το «Αναφορά στον Γκρέκο», με σκηνοθεσία του Τάκη Χρυσικάκου και την συνεργάτη του Εμμανουέλα Αλεξίου. Τα τραγούδια επέλεξαν ο Δημήτρης Αποστολάκης και η Γεωργία Νταγάκη ενώ υπεύθυνος για τον φωτισμό ήταν ο Ντίνος Μεταλλίδης. Στα εικαστικά η Βάλια Μαργαρίτη και πρωταγωνιστεί ο Τάκης Χρυσικάκος και η Γεωργία Νταγάκη.

Ένα ιδιαίτερα δημοφιλές έργο του Νίκου Καζαντζάκη που έχει διασκευαστεί για το ραδιόφωνο είναι το «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος», το οποίο θεωρείται απαραίτητο για να γνωρίσουμε τις προσωπικές ιδέες και αντιλήψεις του συγγραφέα. Ηχογραφήθηκε το 1982 για την εκπομπή «θεατρική βραδιά». Παίζει ο Κώστας Κοντογιάννης, ο Γιώργος Μπαγιώκης, ο Ντίνος Σούτης, ο Βασίλης Καίλας, ο Δημήτρης Γιαννόπουλος, ο Γιώργος Παρτσαλάκης, ο Θάνος Κληώρας, ο Βάσος Ανδρονίης, ο Μάκης Πανώριος, ο Γιώργος Μοασχίδης, ο Κώστας Κωκάκης, η Πίτσα Καπιτσινέα, ο Τάκης Βουλαλας, ο Ανδρέας Μπαρκουλης, ο Νίκος Τζόγιας, ο Ανδρέας Φιλιππίδης, ο Γιάννης Αργύρης, η Κική Ρέππα, η Στέλλα Βαγιάνη, η Κάτια Δανδουλάκη, και ο Νικήτας Τσακιρόγλου. Η παράσταση είναι σε σκηνοθεσία του Γιώργου Θεοδοσιάδη.

Το έργο του Καζαντζάκη επένδυσαν μουσικά και πολλοί συνθέτες που κυκλοφόρησαν είτε αφιερωμένους εξολοκλήρου δίσκους είτε αποσπάσματα.
1. Νίκος Μαμαγκάκης - Μουσική για τέσσερις πρωταγωνιστές (1959)

Στα τέλη της δεκαετίας του ‘50 Ο Νίκος Μαμαγκάκης ασχολείται με την ηλεκτρονική μουσική, ενώ, από τα πρώτα του έργα στα τέλη εκείνης της δεκαετίας είναι η «Μουσική για τέσσερις πρωταγωνιστές» για 4 φωνές και 10 όργανα πάνω σ’ ένα κείμενο του Καζαντζάκη με την ορχήστρα της ραδιοφωνίας του Αμβούργου.

2. Μάνος Χατζιδάκις - Καπετάν Μιχάλης (1966)

Το μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Καπετάν Μιχάλης» είναι ένα από τα τελευταία έργα του. Γράφτηκε το 1949-50 και εκδόθηκε το 1953. Παρόλο που ο Νίκος Καζαντζάκης αναφέρεται ως ποιητής του κειμένου, ουσιαστικά πρόκειται για μια πρωτότυπη εργασία του θεατρικού συγγραφέα Γεράσιμου Σταύρου ο οποίος δραματοποίησε το  μυθιστόρημα του Καζαντζάκη. Στο εξώφυλλο αναγράφεται:

«στίχοι των τραγουδιών σχηματίστηκαν από αυτούσιες φράσεις του Ν. Καζαντζάκη που περιέχονται στο βιβλίο του «Καπετάν Μιχάλης» και πως «την επιλογή και σύνθεση σε επτά ενότητες έκαμε ο Γεράσιμος Σταύρου».

Έτσι προέκυψαν επτά «ποιήματα», τα οποία μελοποίησε ο Μάνος Χατζιδάκις. Η συγκεκριμένη θεατρική μορφή του έργου με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι ανέβηκε το 1966 από το «Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο» του Μάνου Κατράκη.

Το άλμπουμ ηχογραφήθηκε στο Studio Alfa, στα Μελίσσια, στο διάστημα 10-19/7/1966 και περιέχει τα ακόλουθα επτά τραγούδια

«Όμορφη πούναι η Κρήτη»,

 «Δεν ήταν νησί»,

 «Κυρά μου Αμπελιώτισσα»,

 «Η Κρασογιώργαινα»,

 «Μεγαλοβδόμαδο»,

 «Βαριά απόψε η νύχτα»,

«Που είναι ο Θεός» και τέσσερα ορχηστρικά. Τα τραγούδια ερμηνεύει ο Γιώργος Ρωμανός.

3. Αντώνης Καλογιάννης - Αντώνης Καλογιάννης (1975)

Στο δίσκο περιέχεται και το τραγούδι «Λευτεριά» σε στίχους του Νίκου Καζαντζάκη και μουσική του Νάσου Παναγιώτου.

4. Κώστας Μουντάκης - Αναφορά στον Καζαντζάκη (1976)

Παραφράζοντας τον τίτλο του μυθιστορήματος «Αναφορά στον Γκρέκο» του Νίκου Καζαντζάκη ο σπουδαίος κρητικός λυράρης Κώστας Μουντάκης ηχογράφησε το 1976 το δίσκο «Αναφορά στον Καζαντζάκη» εμπνεόμενος από το έργο του μεγάλου συμπατριώτη του και ειδικότερα από τον «Ζορμπά». Τα τραγούδια ερμηνεύει ο δημιουργός τους μαζί με το γιο του Μάνο Μουντάκη, ενώ συμμετέχουν ο Δημήτρης Ντουνάκης και η Χάρις Αλεξίου.

5. Νάσος Παναγιώτου - Ήλιε Μεγάλε (1977)

Ο Νάσος Παναγιώτου μελοποιεί  απόσπασμα από την «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη (που δίνει και τον τίτλο στο δίσκο).

6. Νίκος Μαμαγκάκης - Οδύσσεια (1984, 2011)

Ο δίσκος του Νίκου Μαμαγκάκη περιλαμβάνει εκτενή μελοποιημένα αποσπάσματα από το ομώνυμο επικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Επιστρέφοντας στο Ηράκλειο το 1924 ο Νίκος Καζαντζάκης αρχίζει να γράφει την Οδύσσεια. Ένα έπος που περιλαμβάνει 24 ραψωδίες και που του πήρε 14 χρόνια για να το ολοκληρώσει. Η Οδύσσεια του Καζαντζάκη ξεκινά από εκεί που σταματά η Οδύσσεια του Ομήρου. Σ’ αυτήν ξεδιπλώνει την κοσμοθεωρία του, ο Οδυσσέας του Καζαντζάκη δεν ελπίζει τίποτα , δεν φοβάται τίποτα, είναι ελεύθερος. Στο δίσκο τραγουδούν οι Νένα Βενετσάνου, Κάτια Γέρου, Σπύρος Σακκάς, Λάκης Χαλκιάς και Νίκος Μαμαγκάκης.

7. Μανώλης Καλομοίρης - Πρωτομάστορας (Κρατική Ορχήστρα της κινηματογραφίας της ΕΣΣΔ ) (1990)

Μουσική Τραγωδία σε 2 μέρη και ένα ιντερμέδιο, από την ομώνυμη τραγωδία του Νίκου Καζαντζάκη. Η όπερα του Μανώλη Καλομοίρη «Ο Πρωτομάστορας» πρωτοπαρουσιάστηκε την Παρασκευή 11 Μαρτίου 1916 στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών. Το έργο ήταν αφιερωμένο στον Ελευθέριο Βενιζέλο, του οποίου θερμός υποστηρικτής ήταν ο Καλομοίρης. Ο Πρωτομάστορας βασίστηκε σε τραγωδία του Νίκου Καζαντζάκη και ήταν γραμμένο στη δημοτική γλώσσα μια και ο Καλομοίρης εκτός από βενιζελικός ήταν και φανατικός δημοτικιστής.

8. Νένα Βενετσάνου - Εικόνες (1994)

Τη μουσική στα τραγούδια του Νίκο Καζαντζάκη υπογράφει ο Νίκος Μαμαγκάκης, δηλαδή στα τραγούδια «Κοιμάται η Κρήτη», «Το τραγούδι της Ελένης» και «Το τραγούδι της γυναίκας».

9. Εργαστήρι Παλιάς Μουσικής - Εάλω η Πόλις (1993)

Το Εργαστήρι Παλιάς Μουσικής ιδρύθηκε το 1980 και συγκέντρωσε περισσότερα από 20000 μουσικά έργα κάθε εποχής και περισσότερα από 100 αντίγραφα αυθεντικών μουσικών οργάνων. Εδώ παρουσιάζει τραγούδια για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης όπως τραγουδήθηκαν σε διάφορες περιοχές του Ελληνισμού. Περιλαμβάνεται το τραγούδι «Πήραν την πόλιν, πήραν την» από την όπερα του Μ. Καλομοίρη «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος» σε κείμενο Νίκου Καζαντζάκη.

10. Μουσικό Λύκειο Καλαμάτας - Όσο οι άνθρωποι θα σκέφτονται τη γη (1998)

Περιλαμβάνεται το «Ύλη τηλεθόωσα» σε μουσική Εύης Ντινοπούλου και μετάφραση Νίκου Καζαντζάκη.

11. Μάνος Μουντάκης - Οδύσσεια (2003)

Η μελοποίηση του Μάνου Μουντάκη με τη μορφή της λαϊκής όπερας με κρητικό χαρακτήρα και ενορχήστρωση που αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο την ομορφιά των παραδοσιακών μουσικών οργάνων, μας κάνει κοινωνούς της κρητικής σκέψης και της κρητικής ματιάς μεταδίδοντάς μας με τη μουσική του, τα μηνύματα του μεγάλου κρητικού συγγραφέα και στοχαστή.

12. Κική Καγιαβά - Ο επαναστάτης νους (2007)

Η επιλογή των στίχων, η δημιουργία τραγουδιών και οι μουσικές συνθέσεις ανήκουν στην Κική Καγιαβά. Για πρώτη φορά έργο για τον Νίκο Καζαντζάκη παρουσιάζεται με μουσικοχορευτική μορφή. Η πρώτη παρουσίαση του έργου έγινε στο κηποθέατρο Ν. Καζαντζάκης, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 50 χρόνων από τον θάνατό του.

13. Νίκος Μαμαγκάκης - Κρήτη: Μεγάλο Ορατόριο των Χρονικών (2007)

Ο Νίκος Μαμαγκάκης αξιοποίησε κείμενα κρητικών λογοτεχνών, μεταξύ των οποίων και το «Πιστεύω» του Νίκου Καζαντζάκη από την «Ασκητική».
14. Νίκος Μαμαγκάκης- Ασκητική Salvatores Dei (2011) . Διαβάζει Ο Νίκος Μαμαγκάκης και τραγουδά ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος.
15.Κάρμα -Το χρέος (1912). Οι Κάρμα  συμπεριέλαβαν σε αυτόν τον δίσκο αποσπάσματα από την «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη, κάτι που γίνεται για πρώτη φορά στο Ελληνόφωνο ροκ τραγούδι. Την περίοδο που κυκλοφορούν αυτόν τον δίσκο είναι τα 55 χρόνια από τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη.

Πηγές:

 mcf.gr

tobiblio.net