Μαρτυρικοί τόποι της κατοχικής Θεσσαλονίκης και ιστορική μνήμη: Πλατεία Ελευθερίας -Στρατόπεδο Παύλου Μελά. Locations of martyrdom in the Nazi-occupied Thessaloniki and historical memory: Eleftherias Square -Concetration Camp “Pavlos Melas” (Αγγλική) Συγγραφέας Χιωτέρη, Αικατερίνη,

 Ολοκληρώνουμε τις αναρτήσεις μας σε θέματα Δημόσιας Ιστορίας με τη Μεταπτυχιακή Εργασία, η οποία ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2020. Από τότε μέχρι σήμερα κύλισε πολύ νερό στο αυλάκι και ο /η αναγνώστης/στρια θα διαπιστώσει ότι "όλα τριγύρω αλλάζουνε και όλα τα ίδια μένουν". Η θέση είναι αναρτημένη στο αποθετήριο του ΕΑΠ, όπου μπορείτε να την εντοπίσετε στην παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση. Δράττομαι της ευκαιρίας για να ευχαριστήσω όλους τους διδάσκοντες και όλες τις διδάσκουσες του μεταπτυχιακού προγράμματος της ΔΙΣ και κυρίως τον επιβλέποντα, κ. Αντωνίου Γιώργο. Και κάτι τελευταίο, που θεωρώ ότι έχει την αξία του και χωρίς να θεωρηθεί κάποιου είδους διαφήμιση. Αν αποφασίσετε να ασχοληθείτε με το μεταπτυχιακό πρόγραμμα της Δημόσιας Ιστορίας στο ΕΑΠ, θα πρέπει να είστε προετοιμασμένοι για πολύ διάβασμα. Και όταν λέω ... πολύ, εννοώ ... πάρα πολύ! 

Μαρτυρικοί τόποι της κατοχικής Θεσσαλονίκης και ιστορική μνήμη: Πλατεία Ελευθερίας -Στρατόπεδο Παύλου Μελά 

Σχολική Ιστορία και «αιρετικά» βιβλία

 Συνεχίζουμε την αρθρογραφία μας με την ευκαιρία της εισαγωγής του "πολλαπλού βιβλίου" στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα στο μάθημα της Ιστορίας και της μεγάλης ευθύνης που θα επωμιστούν οι διδάσκοντες/ουσες του μαθήματος, όσον αφορά την  επιλογή του πλέον κατάλληλου εγχειριδίου για τους/τις μαθητές/ήτριές τους. Σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας είναι να παρουσιάσει τρεις περιπτώσεις από τις δημόσιες διαμάχες που εκδηλώθηκαν με αφορμή την έκδοση σχολικών βιβλίων Ιστορίας, τα οποία και αποσύρθηκαν τελικά κάτω από το βάρος κοινωνικών και πολιτικών  αντιδράσεων. Τα συγκεκριμένα  εγχειρίδια παρέκκλιναν σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό από τους «ιερούς κανόνες» της αναπαραγωγής του κυρίαρχου εθνοποιητικού σχήματος- του λεγόμενου και «σχήματος της συνέχειας»- της συγκρότησης της εθνικής συνείδησης αλλά και του ρόλου της Εκκλησίας ως συστατικού στοιχείου της επιβίωσης του ελληνικού έθνους.  Μέσα από την παρουσίαση τριών εγχειριδίων διαφορετικών περιόδων, της Ιστορίας  ρωμαϊκής και μεσαιωνικής Β’ Γυμνασίου (1965) του Κώστα Καλοκαιρινού, της Ιστορίας του ανθρώπινου γένους Α’ Λυκείου (1984) του Λευτέρη Σταυριανού και Στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια Στ’ Δημοτικού (2006) της Μαρίας Ρεπούση εξετάζονται τα κομβικά αυτά σημεία, στα οποία επικεντρώθηκε η πολεμική, καθώς και η δυναμική και οι στοχεύσεις των αντιμαχόμενων ομάδων. Τέλος, θα παρουσιαστούν κάποιες σκέψεις σε σχέση με τις νέες προσπάθειες αναδιάρθρωσης των σχολικών βιβλίων σύμφωνες με τις σύγχρονες ιστοριογραφικές και παιδαγωγικές εξελίξεις.

Ποιος είναι ο πραγματικός εχθρός;

Κώστα Καλοκαιρινού, Ιστορία ρωμαϊκή και μεσαιωνική

Η εισαγωγή στη Β΄ Γυμνασίου  το φθινόπωρο του 1965 του νέου βιβλίου Ιστορίας του  φιλολόγου Κώστα Καλοκαιρινού Ιστορία Ρωμαϊκή και Μεσαιωνική (146 π.Χ. -1453 μ.Χ.)[1] θα γίνει σε μια περίοδο αναταραχής στην ελληνική πολιτική σκηνή που θα θέσει σε δοκιμασία την εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1964.  Το εγχειρίδιο αυτό θα φέρει στην επιφάνεια- ανάμεσα στις αλληλοσπαρασσόμενες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις και με πρόσχημα το γλωσσικό ζήτημα-  κομβικά σημεία ιδεολογικής πάλης, όπως το σχήμα της ελληνικής συνέχειας, τη σχέση του ελληνικού έθνους με τους «εχθρούς των Ελλήνων» αλλά και τις ιδεολογικές αφετηρίες και σταθερές από τις οποίες εκκινούσε το εγχειρίδιο. Είχαν προηγηθεί οι εκλογές το Φεβρουάριο του 1964 με την επικράτηση της Ένωσης Κέντρου και την πρωθυπουργία του Γεωργίου Παπανδρέου, ο οποίος θα αναλάβει και το θώκο του Υπουργείου Παιδείας, υπογραμμίζοντας με αυτόν τον τρόπο το ενδιαφέρον της πολιτείας για τα εκπαιδευτικά πράγματα. Γενικός Γραμματέας θα διοριστεί ο Ευάγγελος Παπανούτσος, ο οποίος και θα προωθήσει την πολύ σημαντική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, αν και με σημαντική καθυστέρηση τόσο από τις προηγούμενες όσο και από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές.[2]

Η εξέλιξη του Τύπου στο ελληνικό κράτος και οι δυτικές επιρροές του

Εισαγωγή

     Συνεχίζουμε και σήμερα με την ανάρτηση άρθρων -εργασιών, που σχετίζονται με  θέματα Δημόσιας Ιστορίας. Η συγκεκριμένη εργασία έχει ως σκοπό  να παρουσιάσει ένα χρονικό της ιστορικής εξέλιξης του ελληνικού Τύπου, από τη σύσταση του ελληνικού κράτους μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες του 20^ου αι. Παράλληλα, θα  ανιχνεύσουμε τις δυτικές επιρροές που δέχτηκε σε όλους τους τομείς (παρουσίαση/ σελιδοποίηση, θεματολογία,  παραγωγή, διακίνηση) από τους πρωτοπόρους στο είδος. 

Ο Τύπος στην προεπαναστατική (1784-1821) και επαναστατική περίοδο (1821-1828)

    Καθώς ο 18^ος αι. έβαινε προς το τέλος του δημιουργήθηκαν εκείνες οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες που επέτρεψαν σε δυνάμεις του ελληνισμού που διαβιούσαν  είτε εκτός οθωμανικής κυριαρχίας είτε σε μεγάλα οθωμανικά κέντρα να καλύψουν την ανάγκη για πληροφόρηση και επικοινωνία μέσω της έκδοσης  δημοσιογραφικών φύλλων που είχαν ως στόχο την προετοιμασία του έθνους για την επερχόμενη επανάσταση.[1] Οι περισσότερες από αυτές τις εφημερίδες θα διακόψουν την κυκλοφορία τους με την έναρξη της επανάστασης, ενώ άλλες με τόπο έκδοσης σημαντικές για την έκβαση του Αγώνα περιοχές (Αθήνα, Ναύπλιο, Ύδρα, Μεσολόγγι) θα αρχίσουν να εκδίδονται. Τα κύρια θέματά τους στρέφονται κατά κύριο λόγο στα κυρίαρχα για την περίοδο  στρατιωτικά, πολιτικά και διπλωματικά ζητήματα, χωρίς να παραβλέπονται και άλλοι τομείς, όπως η παιδεία αλλά και θέματα για την ελευθεροτυπία και τη διακυβέρνηση του κράτους.[2]

Ο Τύπος στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος (1828 -1863)

Ψηφιοποιώντας το παρελθόν: μια Ιστορία επιβίωσης

Εισαγωγή

 Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει  την έννοια των αρχείων στην ψηφιακή εποχή σε συνδυασμό με  τους προβληματισμούς που αναπτύσσονται σε παγκόσμιο επίπεδο όσον αφορά στη διάσωσή τους. Θα εστιάσουμε στη συζήτηση για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ψηφιοποίησης των πηγών καθώς και στις προτάσεις για την αντιμετώπιση των τυχόν αδυναμιών. Θα εξεταστούν  επίσης το ακανθώδες ζήτημα της πρόσβασης και  της διαχείρισης του αρχειακού υλικού μέσα σ’ ένα περιβάλλον ιδιωτικοποίησης,  ο συνεχώς μεταβαλλόμενος χαρακτήρας τους  αλλά και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ιστορικοί είτε στην επιστημονική τους έρευνα είτε στην υιοθέτηση νέων μεθόδων. Τέλος, θα παρουσιάσουμε, μέσα από παραδείγματα,  τρόπους με τους οποίους επέδρασε η ψηφιοποίηση στο πεδίο της Δημόσιας Ιστορίας  και της νοηματοδότησης του παρελθόντος μέσω νέων εκφάνσεων  συλλογικής μνήμης. 

Αλλαγές στο πεδίο των ιστορικών πηγών από την ψηφιοποίηση

     Οι τεράστιες ανατροπές που σηματοδοτήθηκαν από τη χρήση των νέων τεχνολογικών εργαλείων στον τομέα της ψηφιοποίησης του υλικού και η ευκολία με την οποία ακόμη και μη επαΐοντες αποκτούν πρόσβαση στον κυβερνοχώρο επέφεραν πολύ σημαντικές αλλαγές στην έννοια του ιστορικού αρχείου. Ως ιστορικό αρχείο δεν εννοείται πλέον μόνο μια συλλογή γραπτών ή οπτικοακουστικών  τεκμηρίων σε φυσική υλική μορφή αλλά και ένα άυλο σύνολο που μπορεί να περιλαμβάνει γραπτές πηγές, φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό, μαρτυρίες, ιστοσελίδες, ηλεκτρονικά μηνύματα αλλά και άλλες μορφές ηλεκτρονικής επικοινωνίας και έκφρασης[1]. Η σημασία όλου αυτού του ιστορικού υλικού είναι πλέον τέτοια που  η UNESCO αναγνώρισε την ανάγκη λήψης μέτρων στην κατεύθυνση της διαφύλαξης της ψηφιακής κληρονομιάς. Η ρευστότητα ωστόσο του χώρου με την γεωμετρική αύξηση των ιστοτόπων ιστορικού ενδιαφέροντος συνιστά ένα πολύπλοκο τοπίο  που κάνει ιδιαίτερα δύσκολη τη συγκρότηση διαδικτυακών αρχείων[2].

"Μια γενιά που της έκλεψαν το χαμόγελο..."

 Με έκπληξη διαπίστωσα την αφαίρεση από το ΙΕΠ από το Βιβλίο Μαθητή της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ' Γυμνασίου του αποσπάσματος άρθρου του Πέτρου Παπακωνσταντίνου με τίτλο "Μια γενιά που της έκλεψαν το χαμόγελο..." . Το συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται στην Ιντιφάντα, στην εξέγερση των Παλαιστινίων κατά της ισραηλινής κατοχής. Καθώς συστηματικά διδάσκω εδώ και πολλά χρόνια το συγκεκριμένο κείμενο στην Γ' Γυμνασίου , αδυνατώ να αποδεχτώ οποιαδήποτε επιχειρηματολογία  έκρινε απαραίτητη την αφαίρεσή του και την αντικατάστασή του από κείμενο τεχνητής νοημοσύνης (sic!).  Στον παρακάτω σύνδεσμο θα βρείτε το σχόλιο του αρθρογράφου Πέτρου Παπακωνσταντίνου.

Πέτρος Παπακωνσταντίνου:Σχετικά με την απόσυρση από το Υπουργείο Παιδείας κειμένου μου με αναφορά στην Ιντιφάντα από το βιβλίο της Γ’ Γυμνασίου. 

Για την εξελισσόμενη συζήτηση γύρω από το θέμα, εδώ. 

 Παραθέτω εδώ το "επικίνδυνο" κείμενο, που μπορούσε να προκαλέσει "ανεπανόρθωτες" ψυχικές διαταραχές στον ψυχισμό των μαθητών μας, έτσι και μάθαιναν για τη γενοκτονία που συντελείται στη Γάζα, μια που -ασφαλώς- δεν έχουν ακούσει ... τίποτα. Φυσικά, μια ενδιαφέρουσα άσκηση που θα μπορούσε να γίνει στην τάξη είναι να συγκρίνουμε το αρχικό κείμενο με το τροποποιημένο μέσω ΤΝ και να συζητήσουμε για τις διαφορές που εντοπίζουμε όσον αφορά το κεντρικό θέμα, τον σκοπό, το ύφος κτλ. 

Kείμενο 6 Μια γενιά που της έκλεψαν το χαμόγελο…

[…] Ένας διακεκριμένος γιατρός από τη Γάζα μας είχε πει σε διεθνές συνέδριο που οργάνωσε η Παλαιστινιακή Αρχή: «Ίσως το πιο τραγικό αποτέλεσμα της κατοχής για τα παιδιά της Παλαιστίνης να μην είναι ούτε ο υποσιτισμός ούτε οι τραυματισμοί ούτε οι χαμένες ώρες στο σχολείο ούτε οι χαμένες ευκαιρίες στη ζωή. Αλλά το γεγονός ότι, κάτω από τα μάτια μας, μεγαλώνει μια γενιά που της έκλεψαν το χαμόγελο. […]

Σ' όλο τον κόσμο, τα παιδιά παίζουν «κλέφτες και αστυνόμους». Δε θα σας προκαλέσει έκπληξη, αν σας πω ότι στην Παλαιστίνη παίζουν «Εβραίους και Άραβες». Εκείνο που ίσως σας φανεί απίστευτο είναι ότι τα πιο πολλά από τα δικά μας παιδιά προτιμούσαν να παίζουν τους... Εβραίους! Κι αυτό γιατί, στα μάτια τους, οι Εβραίοι είναι οι δυνατοί και οι Άραβες οι αδύναμοι, αυτοί που πάντα χάνουν. Κανένα παιδί δε θέλει να 'χει θετικό ήρωα εκείνον που πάντα χάνει. Αλλά μετά τη δεύτερη Ιντιφάντα*, η εικόνα άλλαξε. Tώρα, όλοι θέλουν να παίζουν τους Άραβες και μόνο οι πιο αδύναμοι της παρέας την πληρώνουν και αναγκάζονται να παίζουν τους Εβραίους. Δεν ξέρω αν αυτό είναι καλό ή κακό.

Μερικές φορές τρομάζω όταν βλέπω πόσο δημοφιλής είναι σ' αυτά τα παιδιά η φιγούρα του «μάρτυρα», ειδικά εκείνου που είναι αποφασισμένος να ανατιναχτεί με εκρηκτικά. Στα μάτια τους, ο καμικάζι έχει την απόλυτη ισχύ πάνω στη ζωή και στο θάνατο, είναι η απόλυτη δύναμη που κανείς και τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει. Η πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ, Γκόλντα Μεΐρ, είχε πει κάποτε ότι εξοργίζεται όχι τόσο γιατί οι εχθροί της σκότωναν Ισραηλινούς, όσο γιατί ανάγκαζαν τους Ισραηλινούς να σκοτώνουν. Tώρα είναι η δική μας σειρά να πούμε κάτι ανάλογο, από την ανάποδη. Πάντως, ένα είναι το σίγουρο: Ο φόβος, καιρό τώρα, έχει αλλάξει στρατόπεδο»!

Πέτρος Παπακωνσταντίνου, περ. «Κ», εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2003

* Iντιφάντα: ονομάζεται η αντίσταση των Παλαιστινίων ενάντια στην κατοχή της πατρίδας τους από το Iσραήλ. H δεύτερη Iντιφάντα άρχισε το Σεπτέμβριο του 2000.

Ακούω και μιλώ

1. Τo κείμενο 6 είναι ρεπορτάζ. Aπό ποια στοιχεία του φαίνεται αυτό; • Ποιος είναι αυτός που μιλάει σε πρώτο πρόσωπο μέσα σ' αυτό το κείμενο;
2. Εξηγήστε γιατί τα παιδιά στα οποία αναφέρεται το κείμενο έχουν χάσει το χαμόγελό τους. • Χρησιμοποιήστε όσες περισσότερες δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις μπορείτε.
3. Βρείτε και υπογραμμίστε τις δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις του κειμένου 6. • Με ποιο σύνδεσμο εισάγονται; • Προσπαθήστε να αντικαταστήσετε το σύνδεσμο αυτόν με άλλους συνδέσμους που εισάγουν αιτιολογικές προτάσεις.
4. Στις τρεις τελευταίες παραγράφους του κειμένου 1, βρείτε τις δευτερεύουσες προτάσεις που εισάγονται με γιατί. • Μπορείτε να αντικαταστήσετε το σύνδεσμο γιατί με άλλον αιτιολογικό σύνδεσμο; • Αν όχι, σκεφτείτε γιατί συμβαίνει αυτό;
5. Τι είδους είναι οι προτάσεις που βρήκατε στην προηγούμενη δραστηριότητα; (Για να βοηθηθείτε μπορείτε να ανατρέξετε στη θεωρία της 3ης ενότητας).

Διαβάζω και γράφω

Ο Παλαιστίνιος γιατρός που μιλάει στο κείμενο 6 πιστεύει ότι πιο τραγικό και από τον υποσιτισμό, τους τραυματισμούς ή τις χαμένες ευκαιρίες για μόρφωση είναι το γεγονός ότι τα παιδιά στα κατεχόμενα εδάφη της Παλαιστίνης χάνουν το χαμόγελό τους και είναι έτοιμα να υιοθετήσουν βίαια πρότυπα. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τη γνώμη του; • Διατυπώστε τη δική σας άποψη σε ένα κείμενο (έως δέκα γραμμές). • Χρησιμοποιήστε δευτερεύουσες προτάσεις, ιδιαίτερα αιτιολογικές, για να στηρίξετε την άποψή σας.