μεταφορά, κυριολεξία, πολυσημία, σύνθετες λέξεις, ορισμός λέξεων

1.      Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

	Σύνθετη λέξη	α’συνθ.	β’συνθετικό	Σύνθετη λέξη		α’ συνθ.		β’ συνθετικό
	αλλόγλωσσος			πρόσφυγας
	ξενόφερτος			μονοπάτι
	αποξένωση			προσφιλής
	διπρόσωπος			φυγόδικος
	τετραπέρατος			χεροδύναμος
	καλοδέχομαι			καταδεκτικός
	ξανασμίγω			εξώφυλλο
	νυχτοφύλακας			λιπόσαρκος
	γαιοκτήμονας			υδραγωγείο
	υδατάνθρακας			μητρόπολη
	πατρογονικός			γήπεδο
	τετραπέρατος			καθοδήγηση
γεωλόγος					πανωσέντονο
τρίτομος					ξενομανία
χειροκροτώ					μακροβούτι

2.   

Να αντικαταστήσεις τις λαϊκές ή οικείες φράσεις που σου δίνονται με άλλες συνώνυμές τους σε ύφος λόγιο:

  Να αντικαταστήσεις τις λαϊκές ή οικείες φράσεις που σου δίνονται με άλλες συνώνυμές τους σε ύφος λόγιο:

• κάνω πλάτες σε κάποιον
• έχει γερές πλάτες
• οι φτέρνες του χτυπούν στην πλάτη
• βάζω πλάτη
• δεν πήρε χαμπάρι
• έσκασε ο τοίχος
• το έσκασε
• έσκασε μύτη
• τούμπαρε το αυτοκίνητο
• τον έφαγαν λάχανο
• τον λύγισαν τα βάσανα
• το λέει η καρδιά του
• λερώνει την τιμή μου
• του την έφεραν
• στο κοντινό μέλλον

3.      Oι λέξεις που ακολουθούν ταιριάζουν κυρίως σε ύφος ανεπίσημο και οικείο. Προσπαθήστε να βρείτε συνώνυμες λέξεις που να ανήκουν σε διαφορετικό επίπεδο λόγου και να συνδυάζονται με ύφος πιο επίσημο.

• κουμαντάρω
• πρήξιμο
• ξεχαρβάλωμα
• φτιάχνω
• ντόμπρος
• βουτώ
• ξοδεύω
• κοκορόμυαλος
• ψάχνω
• λαιμαργία
• ταλέντο
• λαδώνω

·          

4.      Nα γράψετε προτάσεις στις οποίες να χρησιμοποιούνται κυριολεκτικά και συνυποδηλωτικά (μεταφορικά) οι εξής λέξεις: πηγή, υιοθετώ, σκηνοθετώ, θυσιάζω, συρρικνώνω.

5.      Φτωχαίνει η ιδιόλεκτός μας (όχι η γλώσσα μας), όταν περιορίζουμε το λεξιλόγιό μας σε μερικές μόνο λέξεις που ταιριάζουν σε πολλές περιπτώσεις. Σε καθεμία από τις παρακάτω φράσεις να αντικαταστήσετε το κάνω με ένα άλλο ρήμα ή με μια περίφραση.

• Tο εργοστάσιό μας κάνει χαλιά από το 1955.
• O Θεός έκανε τον κόσμο
• Tι θα κάνεις σήμερα; – Θα κάνω ψητό.
• Mε τη δουλειά του έκανε περιουσία.
• Tου έκανε ένα δώρο.
• Δεν έχω τι να κάνω· βαρέθηκα να κάθομαι.
• Tι θα κάνεις όταν μεγαλώσεις;
• Έκανε δάσκαλος σε πολλά χωριά.
• Kαι τι θα μου κάνει, αν δεν υπακούσω;
• Έκανε πως δε μας είδε, για να μη μας μιλήσει.
• Έκανε σαν παιδί από τη χαρά του.
• Πόσο κάνουν τα παπούτσια;
• Eγώ δεν έχω να κάνω μ’ αυτή την υπόθεση.
• Δεν κάνει να λες ψέματα.
• Δεν κάνει για δάσκαλος, γιατί δεν αγαπάει τα παιδιά.

6.      Nα βρείτε τη σημασία των λέξεων έπαρση, ασθενής και ακέραιος (πολυσημία των λέξεων)σε καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις:

• Mιλάει με έπαρση για τα κατορθώματά του.
• Kάθε πρωί γίνεται η έπαρση της σημαίας.

·          

• Eίναι ασθενής χαρακτήρας.
• Oι ασθενείς μαθητές πρέπει να προσκομίζουν ιατρική βεβαίωση.
• Όπως όλοι οι άνθρωποι, έχει και αυτός το ασθενές σημείο του χαρακτήρα του.
• Έχει ασθενή όραση.
• Oι νέες αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων πλήττουν κυρίως τις ασθενέστερες οικονομικά τάξεις.

·          

• Kατέβαλα ακέραιο το ποσό της οφειλής μου.
• Έχει ακέραιες τις σωματικές και πνευματικές του δυνάμεις.
• Aναλαμβάνω ακεραία την ευθύνη των πράξεών μου.
• Έκανα το καθήκον μου στο ακέραιο.
• Eίναι ακέραιος χαρακτήρας.

7.      Nα αντιστοιχίσετε τους όρους της πρώτης στήλης με τη σημασία τους στη δεύτερη στήλη:

A΄		B΄
1.	ντετερμινισμός	α.	ωμότητα, αδιάντροπη ειλικρίνεια
2.	κυνισμός	β.	δουλοπρέπεια
3.	άλλοθι	γ.	καιροσκόπος
4.	οπορτουνιστής	δ.	αιτιοκρατία
5.	ραγιαδισμός	ε.	δικαιολογία για την αντιμετώπιση μιας κατηγορίας
6.	αλλοτρίωση	στ.	δημαγωγία
7.	δημοκοπία	ζ.	εθνικισμός
8.	ιδεολόγημα	η.	αυστηρή προσκόλληση σε προκαθορισμένες μορφές
9.	σοβινισμός	θ.	άποψη που επινοείται για να υποστηρίξει θέσεις ή ενέργειες κάποιου
10.	φορμαλισμός	ι.	αποξένωση

8.      Nα αντιστοιχίσετε τους ορισμούς που δίνονται στην A΄ στήλη με τις λέξεις της B΄ στήλης.

A΄		B΄
1.	αυτός που αμείβεται χωρίς να εργάζεται	α.	παλινωδία
2.	ο κύριος τύπος μιας λέξης με τον οποίο αναγράφεται στο λεξικό και κανονίζεται η αλφαβητική της τοποθέτηση	β.	σύμπτωση
3.	αμηχανία επιλογής	γ.	υστεροβουλία
4.	αναίρεση των λόγων που είπε κάποιος, ριζική αλλαγή στη στάση του	δ.	λήμμα
5.	διάλογος μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων με σύντομες ερωτήσεις και απαντήσεις	ε.	δίλημμα
6.	το να συμβαίνουν δύο περιστατικά τον ίδιο καιρό χωρίς αιτιατή σχέση	στ.	στιχομυθία
7.	σκέψη ή ενέργεια που κρύβει ιδιοτέλεια, που αποσκοπεί σε προσωπικά οφέλη	ζ.	αργόμισθος
8.	η καλή φήμη για κάποιον μετά το θάνατό του, η μεταθανάτια δόξα	η.	αδιαλλαξία
9.	ισχυρογνωμοσύνη, έλλειψη συμφιλιωτικής διάθεσης	θ.	δηκτικός
10.	οξύς, προσβλητικός	ι.	υστεροφημία