Ο Μακεδονικός αγώνας (1904-1908) (Εργασία στην τοπική ιστορία)

Ο Μακεδονικός αγώνας ήταν ένοπλη αντιπαράθεση στις αρχές του 20ου αιώνα που διήρκεσε περίπου 4 χρόνια (1904-1908) και διεξήχθη στη Μακεδονία (τότε μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) μεταξύ κυρίως Ελλήνων, Βουλγάρων και Τούρκων, και δευτερεύοντος Σέρβων και Ρουμάνων.  Λόγω του ότι, η περιοχή της Μακεδονίας, τέθηκε υπό διεθνή Επιτροπεία μετά τη Συνθήκη του Βερολίνου (1878) και  Γάλλοι, Ρώσοι και Αυστριακοί στρατιωτικοί ανέλαβαν καθήκοντα παράλληλης διοίκησης με τους Οθωμανούς, ενώ η Υψηλή Πύλη αδυνατούσε να παρέμβει δραστικά στις ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων, οι αντιμαχόμενες πλευρές προσπαθούσαν κατά καιρούς, αφενός να στρέφουν τις ευρωπαϊκές και οθωμανικές στρατιωτικές διοικήσεις κατά των αντιπάλων τους, και αφετέρου να συνεργάζονται με όποιες απ' αυτές ήταν δυνατό, ενώ παράλληλα το Ηνωμένο Βασίλειο υποδαύλιζε με κάθε τρόπο την ενδεχόμενη Ελληνοβουλγαρική συνεργασία, φοβούμενη την εκμετάλλευσή της από τη Ρωσία.

Ο ρόλος της εκπαίδευσης και της εκκλησίας

Από τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά το τέλος του Ρωσοτουρκικού πολέμου το 1878, αρχίζει μια περίοδος έντονων εθνικών ανταγωνισμών στις ευρωπαϊκές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκτός από την Ελλάδα που είχε αποκτήσει την ανεξαρτησία της με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830 και την προσάρτηση της Θεσσαλίας και της Άρτας με την διμερή Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης το 1881, μόνο η Σερβία και η Βουλγαρία είχαν επιτύχει κάποιο καθεστώς αυτονομίας στο πλαίσιο μιας οθωμανικής επικυριαρχίας. Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, η διδασκαλία στα σχολεία του χριστιανικού πληθυσμού της Μακεδονίας και οι ακολουθίες των εκκλησιών γίνονταν στην ελληνική γλώσσα. Ο έλεγχος των σχολείων και των εκκλησιών αυτή την περίοδο, γίνεται μέσω των τοπικών μητροπολιτών που ανήκαν στο Πατριαρχείο. Η ελλιπής εκπαίδευση όμως στις αρκετές αγροτικές περιοχές αποτέλεσε τον κύριο παράγοντα αναλφαβητισμού και η ελληνική γλώσσα δεν μπόρεσε να αποτελέσει σε μεγάλο βαθμό την μητρική γλώσσα του σλαβόφωνου πληθυσμού. Με τη αυτοανακήρυξη ντε φάκτο ως  αυτοκέφαλης της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (γνωστή τότε ως Βουλγαρική Εξαρχία) το 1870, αποσχίζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Ο ρόλος του Παύλου Μελά.

Ο Παύλος Μελάς (29 Μαρτίου 1870 – 13 Οκτωβρίου 1904) ήταν αξιωματικός πυροβολικού του ελληνικού στρατού. Ήταν γιος του Μιχαήλ Μελά και γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη. Στάθηκε από τους πρωτεργάτες του Μακεδονικού αγώνα και πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων στην περιοχή της Μακεδονίας. Στην Ελλάδα θεωρείται ηρωική φιγούρα και έχουν ονομαστεί προς τιμή του το χωριό Μελάς της Καστοριάς και ο Δήμος Παύλου Μελά στην κεντρική Μακεδονία.

 Από τον Φεβρουάριο του 1904 ο Παύλος Μελάς έσπευσε με άλλους τρεις αξιωματικούς, τους Α. Κοντούλη, Α. Παπούλα και Γ. Κολοκοτρώνη, προς επιτόπια μελέτη της κατάστασης. Αποτυγχάνοντας σε εκείνη την πρώτη προσπάθεια, επανήλθε τον Ιούλιο του ίδιου έτους οπότε και εισήλθε στη Μακεδονία ως ζωέμπορος με το όνομα «Πέτρος Δέδες».

Στις 12 Οκτωβρίου, ύστερα από αποτυχημένη επιδρομή στο Νερέτ, ο Μελάς και η ομάδα του κατευθύνθηκαν στα Στάτιστα (σημερινός Μελάς). Στο χωριό, ο ντόπιος συνεργάτης του Μελά, Ντίνας Στεργίου μοίρασε τους άνδρες της ομάδας σε πέντε σπίτια. Στο χωριό όμως υπήρχε οργανωμένος βουλγαρικός πυρήνας, μέλος του οποίου ειδοποίησε τον οθωμανικό στρατό για την παρουσία του ελληνικού σώματος. Στις 13 Οκτωβρίου το χωριό περικυκλώθηκε από οθωμανικό απόσπασμα 150 ανδρών και ξεκίνησαν αψιμαχίες. Το ξημέρωμα της επόμενης ημέρας θα έβρισκε τον Μελά νεκρό υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. 

Οι κομιτατζήδες

Κύριοι αντίπαλοι των ελληνικών ενόπλων σωμάτων ήταν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες. Το «Μακεδονικό» Κομιτάτο είχε από νωρίς οργανώσει ένα δίκτυο από παραστρατιωτικές ομάδες οι άντρες των οποίων είχαν επιδοθεί σε ένα όργιο βίας και τρομοκρατίας του ελληνικού και όχι μόνο στοιχείου της Μακεδονίας (ενδεικτικά το 1903, μόνο στη Θεσσαλονίκη είχαν προβεί σε βομβιστικές επιθέσεις κατά της μητρόπολης και άλλων κτιρίων ελληνικών ιδιοκτησιών αλλά και στην ανατίναξη του γαλλικού πλοίου Γκουανταλκιβίρ και της Οθωμανικής Τράπεζας).

Οι μαθητές

1.    Γιάννης Παπαδόπουλος

2.    Λάζαρος Ρουσόπουλος

3.    Νάσος Μπουντιούκος

4.    Σίμος Στάιος