"ΤΑ ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ" - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: "ΠΟΤΑΜΙΑ ΠΟΥ ΧΩΡΙΖΟΥΝ - ΓΕΦΥΡΙΑ ΠΟΥ ΕΝΩΝΟΥΝ"

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΕΛΛΑ

ΣΙΩΜΟΥ ΜΑΡΙΑ

ΧΑΡΙΤΙΔΟΥ ΠΕΤΡΟΥΛΑ

 

Ο Νομός Γρεβενών έχει γίνει το τελευταία χρόνια γνωστός στο πανελλήνιο για την υπέροχη ορεινή φύση του. Είναι ο κατεξοχήν νομός της Μακεδονικής Πίνδου και χρόνο με το χρόνο, όλο και περισσότεροι επισκέπτες πηγαίνουν ν' απολαύσουν τα βουνά και το ποτάμια του. Στις περιηγήσεις τους αυτές, οι εκδρομείς διαπιστώνουν με έκπληξη ότι στην γωνιά αυτή της μακεδονικής γης υπάρχει ένα πλήθος από τα μοναδικά μνημεία της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής : τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια, που μόνο στο Νομό Γρεβενών και στην γειτονική επαρχία Βοΐου του Νομού Κοζάνης, απαντούν σε τέτοια έκταση και πυκνότητα. Πρόκειται για τα μεγαλύτερα, εντυπωσιακότερα και ιστορικότερα γεφύρια του μακεδονικού χώρου, ισάξια σε μέγεθος, ομορφιά, αρχιτεκτονική αξία και ιστορικό ενδιαφέρον με τα φημισμένα γεφύρια της Ηπείρου.

ΝΟΜΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

                

                ΓΕΦΥΡΙ ΤΡΙΚΩΜΟΥ(ΑΖΙΖ ΑΓΑ)

Το γεφύρι του Τρικώμου ή αλλιώς του Αζίζ Αγά βρίσκεται κάτω από το χωριό Τρίκωμο των Γρεβενών. Το ποτάμι το οποίο γεφυρώνει είναι ο Βενέτικος ποταμός. Το γεφύρι βρισκόταν πάνω στις ορεινές μουλαρόστραρες που συνέδεαν την Ήπειρο με τη Μακεδονία. Ονομάζεται Τρίκωμο (δηλαδή τρείς + κώμες) γιατί όπως μαρτυρά και η ονομασία του χωριού προήλθε από την ένωση τριών οικισμών. Συγκεκριμένα τον 17ο μ.Χ. αιώνα οι ποιμενικοί οικισμοί του Ελευθεροχωρίου, Ζιάννη και Καλογριάς συνενώθηκαν για να προστατευτούν οι κάτοικοι από τις επιδρομές και τις λεηλασίες των Τούρκων κατακτητών. Επίσης η δεύτερη του ονομασία οφείλεται στον χορηγό του, Αζίζ Αγά. Φυσικά χρηματοδοτήθηκε από τον Αζίζ Αγά, ο οποίος όπως ήδη είπαμε είναι ο χορηγός του. Στα χρονικά της τουρκοκρατίας διευκόλυνε το πέρασμα των τοπικών εμπόρων που μετέφεραν λάδι και σιτάρι, αλλά και των καραβανιών των ξενιτεμένων που έφευγαν για την ανατολική Ευρώπη .Χρονολογείται το 1727 και η κατασκευή του διήρκησε αρκετό διάστημα , επειδή έπεσε 2 φορές. Είναι τρίτοξο πέτρινο γεφύρι και διαθέτει το μεγαλύτερο σε άνοιγμα τόξο από όλα τα σωζόμενα γεφύρια της Μακεδονίας , που φθάνει τα 15 μέτρα και συνολικό μήκος τα 70 μέτρα. Μια ιστορία που σχετίζεται με τον χορηγό και την κατασκευή του γεφυριού του Τρικώμου είναι η εξής: Λένε ότι ο Αζιζ Αγάς ανέθεσε την κατασκευή σε φημισμένο πρωτομάστορα, αλλά εξ αιτίας του μεγάλου μήκους και ύψους του, το γεφύρι παρουσίαζε δυσκολίες. Δύο φορές έπεσε η μεσαία καμάρα μετά την αφαίρεση των καλουπιών. Όταν οι σκαλωσιές και τα καλούπια στήθηκαν για τρίτη φορά, ο Αζιζ Αγάς απείλησε τον πρωτομάστορα πως αν το γεφύρι πέσει για τρίτη φορά "θα του πάρει το κεφάλι". Την ώρα που αφαιρούταν και τα τελευταία καλούπια, ο πρωτομάστορας έντρομος κατέφυγε στη "ράχη Σκύφτη", λίγο νότια του γεφυριού, κατά το Κηπουριό για ν' αποφύγει τις κυρώσεις αν το γεφύρι ξαναέπεφτε. Το γεφύρι όμως τη φορά αυτή στάθηκε όρθιο. Ο Αγάς κάλεσε κοντά του με έναν ζαπτιέ (χωροφύλακα) τον πρωτομάστορα, τον συνεχάρη και τον πλήρωσε.

Τέλος η κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα το γεφύρι είναι πολύ καλή.

ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΔΟΤΣΙΚΟΥ

Ακολουθώντας το χωματόδρομο (4 χλμ.) ΒΔ του Μεσολουρίου, φθάνουμε στο Δοτσικό (1.100 μ. υψόμετρο) που είναι ένα από τα πιο όμορφα και γραφικά χωριά του νομού Γρεβενών. Το Δοτσικό έχει διατηρήσει το παραδοσιακό του χρώμα, ίσως επειδή είναι κάπως απομονωμένο από τα Γρεβενά (17 χλμ. χωματόδρομος από την Καληράχη) και από την κοσμική ζωή που συναντάται σε άλλα χωριά του νομού κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Το χωριό κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι από 500 άτομα που ασχολούνται στην πλειοψηφία τους με την κτηνοτροφία, το παραδοσιακό επάγγελμα .Στο σημερινό Δοτσικό τα περισσότερα σπίτια είναι πέτρινα παραδοσιακά, χτισμένα γύρω στο 1900. Η εικόνα που παρουσιάζουν είναι εκπληκτικής ομορφιάς, το ίδιο και η πλατεία του χωριού με το μονότοξο πέτρινο γεφύρι, το οποίο είναι χτισμένο στο μεγαλύτερο υψόμετρο  (1060 μ.), απ’ όλα τα πέτρινα γεφύρια της Μακεδονίας και το μοναδικό της περιοχής, που βρίσκεται μέσα σε οικισμό, γεφυρώνοντας τον ποταμό Δοτσικιώτη, που κυλάει κάτω από τη μοναδική κάμαρά του και είναι παραπόταμος του Βενέτικου και επιτρέποντας την επικοινωνία στις δύο συνοικίες του χωριού.  Το  χτίσιμο του γεφυριού αναφέρεται κατά άλλους το 1804 και αποδίδεται σε Γιαννιώτες μαστόρους  ενώ σύμφωνα με διαφορετικές πληροφορίες χτίστηκε το 1865. Στο σώμα του φέρει αρκάδες (κατακόρυφες πέτρες που χρησιμεύουν ως στηθαία, δηλαδή ως προστατευτικές κατασκευές  εκατέρωθεν του καταστρώματος του γεφυριού). Το γεφύρι, έχει μήκος 24 μ., πλάτος 2,40 μ. και ύψος 4 μ., με ιδιαίτερα χαμηλωμένο τόξο, το οποίο έκτισαν γύρω στα 1870 - 1880 μάστοροι από το χωριό και την Καλλονή.  Στο κλειδί του τόξου στη νότια όψη του γεφυριού, υπάρχει λιθανάγλυφη μορφή, πιθανόν για αποτροπή του κακού. Κηρύχτηκε διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1990.

 

ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΠΑΠΑΤΑΚΗ

Βρίσκεται πολύ κοντά στο δρόμο, συνδέοντας το χωριό Κυπαρίσσι με αυτό του Αγίου Κοσμά . Χτίστηκε γύρω στα 1920, για να γεφυρώσει τα ορμητικά νερά του ρέματος που καταλήγει αργότερα στον Πραμόριτσα ποταμό. Επισκευάστηκε το 2010.Συντεταγμένες:  N 40° 08΄51,3΄΄ E 021° 14΄17,1΄΄

Χρονολογία: 1920

Μορφή: Μονότοξο

Κατάσταση: Γκρεμισμένο

Στοιχεία: Η καμάρα που σώζεται , είναι τμήμα γέφυρας που έχει καταστραφεί, το υπόλοιπο κομμάτι της οποίας ήταν ξύλινο. 

ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΔΑΣΥΛΛΙΟΥ(ΤΗΣ ΜΑΕΡΗΣ Ή ΠΑΛΙΟΜΑΓΕΡΟΥ)

Το γεφύρι του Δασσυλίου είναι χρισμένο στον ποταμό Παλιομάερο,παραπόταμο της Πραμόριτσας,ανάμεσα στα χωριά Καλλονή Τρίκορφο και Δασσύλιο (παλιά Μαέρη) του νομού Γρεβενών.Λίγο πριν το γεφύρι υπάρχει ένα μικρό φράγμα που σχηματίζει ένα μικρό καταρράκτη.Είναι μονότοξο γεφύρι με συνολικό μήκος 23 μ.,πλάτος 3 μ.,ύψος περίπου 7 μ.,ενώ το άνοιγμα του τόξου τα φτάνει τα 12,5 μ..Το μικρό στηθαίο του γεφυριού γίνεται οξύκορφο στην μέση του τόξου-καμάρας,ενώ κατά του στηθαίου υπάρχουν σιδεριές στηριζόμενες σε τσιμεντένια κολωνάκια. Τα βάθρα του γεφυριού έχουν τριγωνικές προεξοχές για να εξομαλύνουν τη ροή του νερού, ενώ στο σώμα του τόξου του διακρίνονται σιδερένια τζινέτια. Το γεφύρι κατασκευάστηκε το 1910.Το σχέδιο του πετρογέφυρου εκπόνησε ο εμπειροτέχνης Γεώργιος Τζούφας-Αναγνωστίδης, από το Δίλοφο, ο οποίος επιστάτησε το έργο. Το έργο εκτέλεσαν οι εργολάβοι Παύλος Μούτζιους και οι αδελφοί Ευάγγελος και Νικόλαος Μπαμπαλή και στοίχισε 75 χρυσές τουρκικές λίρες. Η κατασκευή του χρηματοδοτήθηκε με την οικονομική συνδρομή των ξενιτεμένων Δασσυλιωτών στην Αμερική, με έρανο μεταξύ των κατοίκων και την προσωπική τους εργασία, με προαιρετικό έρανο στα χωριά: Αγία Σωτήρα, Δίλοφο, Μόρφη, Χρυσαυγή, Κορυφή, Καλλονή, Τρίκορφο, Τρίκωμο κλπ., στον οποίο πρωτοστάτησε ο Νικόλαος Κοσμάς Τζάμος που πρόσφερε κι ένα σεβαστό ποσό και από τον τότε Μητροπολίτη Σισανίου- Σιατίστης Ιερόθεου Ανθουλίδη, που διέθετε 250 γρόσια, από αρχιερατική λειτουργία κι άλλες ιεροτελεστίες στον Πεντάλοφο κατά το πανηγύρι της 8^ης Σεπτεμβρίου χάρη του κοινωφελούς αυτού έργου.

ΓΕΦΥΡΙ ΜΑΤΣΑΓΚΑΝΗ

Το γεφύρι Ματσαγκάνη βρίσκεται στο δρόμο Γρεβενών-Κρανιάς.Ειδικότερα

Είναι στην άκρη του χωριού Κρανιά Γρεβενών,κοντά στις πηγές του Βενέτικου ποταμού, σε υψόμετρο 900μ. περίπου.Είναι μονότοξο γεφύρι με συνολικό μήκος 16μ.,πλάτος 2,5μ. και ύψος 5,5μ.Το άνοιγμα του τόξου του φτάνει τα 9μ.Η κατάντη όψη του γεφυριού έχει διατηρηθεί,ενώ τα πλαϊνά του στηθαία έχουν αποκατασταθεί με τσιμέντο και αλλοιώνουν την παραδοσιακή του αρχιτεκτονική.Τα τζινέτια ή σιδεριές είναι χαλύβδινες ταινίες ή λάμες μερικών εκατοστών των οποίων τα άκρα έχουν καμφθεί σε σχήμα Τ ή Γ ή Π. Οι άκρες καταλήγουν σε αιχμές,ώστε να είναι εύκολη η τοποθέτησή του-κάρφωμα πάνω σε πέτρες.Αποτελεί τμήμα του παλιού μονοπατιού που συνέδεε τα Γιάννενα,δια μέσου του Μετσόβου,της Μηλιάς Μετσόβου,της Κρανιάς και του Κηπουρειού,με τα Γρεβενά απ’όπου μετακινούνταν τα εμπορικά καραβάνια και γινόταν η επικοινωνία των κατοίκων των γύρω περιοχών.

Το γεφύρι χτίστηκε γύρω στο 1850 και πήρε το όνομά του από τον Ματσαγκάνη,που λέγεται ότι ήταν ιδιοκτήτης των χωραφιών της περιοχής.Δεν αναφέρεται όμως το όνομα του χορηγού ούτε και το όνομα του πρωτομάστορα του γεφυριού.

Με την Υπ.Απόφαση ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ36/29028/694/30-6-1995-ΦΕΚ 632/Β/18-7-1995 το γεφύρι του Ματσαγκάνη έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό και διατηρητέο μνημείο.

ΓΕΦΥΡΙ ΠΡΑΜΟΡΙΤΣΑΣ

(Ή ΑΝΘΟΧΩΡΙΟΥ)

Το γεφύρι Πραμόριτσας βρίσκεται στα όρια των νομών Γρεβενών και Κοζάνης στον ποταμό Πραμόριτσα,παραπόταμο του Αλιάκμονα,μεταξύ των οικισμών Κληματακίου Γρεβενών και Ανθοχωρίου (ή Τσακνοχωρίου,η παλιά του ονομασία) Κοζάνης.Στα παλαιότερα χρόνια εξυπηρετούσε τις ανάγκες των βοσκών που μετέφεραν τα κοπάδια τους από τη Βόρεια Πίνδο στη Θεσσαλία και τα καραβάνια των χωριών των Γρεβενών,τα οποία κουβαλούσαν εμπορεύματα στο Τσοτύλι,που ήταν το μεγάλο εμπορικό κέντρο της εποχής,αλλά και την επικοινωνία μεταξύ των δύο χωριών Κληματακίου και Ανθοχωρίου.Είναι τετράτοξο γεφύρι που εκτείνεται σε διεύθυνση  από βορρά προς νότο με συνολικό μήκος 49 μ.,πλάτος 2,7 μ., ενώ η κύρια καμάρα-τόξο του έχει άνοιγμα 15μ. και ύψος περίπου 9μ.Τα άλλα τρία τόξα του είναι αρκετά μικρότερα.Στο 2^ο βάθρο του από το βορρά διακρίνονται τριγωνικές προεξοχές  και από τις δύο όψεις του γεφυριού,ενώ στα τελευταία δύο βάθρα ου υπάρχουν ανακουφιστικά παράθυρα.Η τελευταία καμάρα του και το τελευταίο βάθρο του έχουν καλυφθεί σε μεγάλο βαθμό από προσχώσεις του ποταμού.Το γεφύρι  είναι κτισμένο από ψαμμίτη.Το γεφύρι χτίστηκε πριν το 1770-1780,χωρίς όμως να είναι γνωστή η χρονολογία κατασκευής του.Άγνωστο παραμένει το όνομα του πρωτομάστορα.Προφορικά παράδοση –μύθος που δεν επιβεβαιώνεται αναφέρει ότι ο χρηματοδότης του γεφυριού  ήταν ένας βλάχος,μεγάλος τσέλιγκας από τα ορεινά της Πίνδου, που έχασε την μονάκριβη κόρη του από τα ορμητικά νερά το ποταμού και έπειτα έδωσε τα χρήματα για να χτιστεί το γεφύρι.Επισκευάστηκε το 1937,αλλά και το 1974-1982 με τρόπο που δε θίγει την παραδοσιακή του τεχνοτροπία.

ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΖΙΑΚΑ

Το γεφύρι του Ζιάκα αναφέρεται και ως Γεφύρι της Τίστας που είναι η παλιά ονομασία της κοινότητας Ζιάκα Γρεβενών ή Τουρκογέφυρο,που οφείλεται σε πιθανή χρηματοδότηση του από κάποιον Τούρκο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.Βίσκεται 3 χλμ. βορειοανατολικά από το χωριό Ζιάκας στον ποταμό Βελονιά,παραπόταμο του Βενέτικου ποταμού.Το γεφύρι συνέδεε τόσο τα γειτονικά χωριά Μαυραναίοι και Μαυρονόρος με το χωριό Ζιάκα ,όσο και τα βλαχοχώρια Περιβόλι και Αβδέλλα με τη Θεσσαλία και την πόλη των Γρεβενών.Είναι δίτοξο γεφύρι,με κύρια και βοηθητική καμάρα.Εκτείνεται από δυτικά προς ανατολικά με συνολικό μήκος περίπου 40μ. και πλάτος 3,10μ.,ενώ η κύρια καμάρα του φτάνει σε ύψος τα 7,50μ.Και από τις δύο πλευρές της κύριας καμάρας του διακρίνονται ανακουφιστικά παράθυρα ,πάνω από τις βάσεις του μεσαίου και του ακρόβαθρου τα οποία ξεχωρίζουν για τις τριγωνικές τους προεξοχές,Το λιθόστρωτο καλντερίμι είναι ιδιαίτερα επιμελημένο χωρίς μεγάλες κλίσεις.Για τον πρωτομάστορα του γεφυριού δεν υπάρχουν αναφορές ενώ και η χρονολογία κατασκευής του παραμένει άγνωστη. Εκτιμάται από ερευνητές ότι το γεφύρι κτίστηκε μέσα στο 19^ο αιώνα (μεταξύ 1806 και 1885),χωρίς να υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες.Ο δρόμος που περνούσε πάνω από το γεφύρι ονομαζόταν αλλιώς Βασιλική Στράτα ,καθώς ήταν πολυσύχναστος δρόμος  στην τουρκοκρατία αφού από εκεί διέρχονται τα βλάχικα εμπορικά καραβάνια προς τη Θεσσαλία.Σύμφωνα με ιστορικές παραδόσεις στην περιοχή που βρίσκεται το γεφύρι έγινε η μάχη μεταξύ του Γιαννούλα Ζιάκα,αδερφού του οπλαρχηγού Θεόδωρου Ζιάκα, και των Τούρκων.Η παράδοση λέει ότι ο Γιαννούλας έγραψε στο ίδιο σημείο ένα ποίημα.Στο παρελθόν κοντά στο γεφύρι βρέθηκαν τάφοι,οι οποίοι όμως δεν σώζονται σήμερα.Ένα δημοτικό τραγούδι των Γρεβενών αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Εσείς πουλιά πετούμενα, που πάτε στον αέρα,

    Μην είδατε το Θόδωρο, το Θόδωρο το Ζιάκα;

    Εμείς, πουλιά, τον είδαμε μέσ’ στ’ Άσπρα τα Γεφύρια.

    Παλικαράκια διάλεγε,παδιά του εικοσιένα.

    Τριών περπάτημα το πήρε για μια νύχτα.

    Στα Γρεβενά ξημέρωσε, μέσ’ τη μεγάλη χώρα.

    Ήτανε μέρα του Βαγιού,το βράδυ του Λαζάρου,

    Που πάν ’οι αρχόντοι στην εκκλησιά, που πάν’ να μεταλάβουν».

Το γεφύρι αναπαλαιώθηκε σχετικά πρόσφατα.Σήμερα το γεφύρι του Ζιάκα διατηρείται γενικά σε καλή κατάσταση.

ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΠΟΡΤΙΤΣΑΣ

Το γεφύρι της Πορτίτσας βρίσκεται στα νότια του χωριού Σπηλαίου Γρεβενών,χτισμένο μπροστά από το στενόμακρο άνοιγμα-είσοδο(πορτίτσα) του φαραγγιού του Σπηλαίου,από όπου πήρε και την ονομασία του,στον ποταμό Βενέτικο.Συνδέει το χωριό Σπήλαιο Γρεβενών που βρίσκεται στους βράχους πάνω από το φαράγγι στο όρος Όρλιακας ,σε υψόμετρο 900μ.,τόσο με το Μοναχίτι όσο και με το δρόμο προς την Κρανιά Γρεβενών,αλλά και το Μέτσοβο και τα Ιωάννινα.Το γεφύρι εκτιμάται ότι κτίστηκε ανάμεσα στα έτη 1830-1850 περίπου από ντόπιους ή Γιαννιώτες μαστόρους,χωρίς να γίνεται καμία αναφορά για το όνομα του πρωτομάστορα.Τα χρήματα για την ανέγερση του δόθηκαν από την Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Σπηλαίου Γρεβενών.Πρόκειται για δίτοξο πέτρινο γεφύρι με συνολικό μήκος 34μ.,πλάτος 2,70μ. και ύψος 7,80μ.,που καθορίζεται από την κύρια καμάρα του με άνοιγμα τόξου περίπου 24μ.Οι κλίσεις του οδοστρώματος του γεφυριού είναι αρκετά έντονες.Ανάμεσα στη κύρια και τη βοηθητική καμάρα του,έχει κατασκευαστεί ανακουφιστικό άνοιγμα (παράθυρο) απ΄το οποίο διέρχονται τα ορμητικά νερά του ποταμού,όταν πλημμυρίζει την κοιλάδα.Το 1930 κατασκευάστηκε μικρό τσιμεντένιο στηθαίο και κάγκελα με τσιμεντένιους πασσάλους και σιδερόβεργες,με αποτέλεσμα να γίνει ασφαλέστερο το πέρασμα του γεφυριού.Το πέρασμα του γεφυριού της Πορτίτσας ήταν ιδιαίτερα δύσκολο στα παλαιότερα χρόνια,αφού το γεφύρι έστεκε πολύ ψηλότερα(περισσότερο από 2μ.) από την κοίτη του ποταμού πριν οι προσχώσεις του ποταμού και ορισμένες κατολισθήσεις ανυψώσουν την κοίτη του στα σημερινά επίπεδα.Λίγοι γνωρίζουν ότι το γεφύρι της Πορτίτσας απειλήθηκε  με καταστροφή τη δεκαετία του 1980,όταν η ΔΕΗ σχεδίαζε την κατασκευή φράγματος στην κοιλάδα,η οποία ματαιώθηκε επειδή κρίθηκαν ακατάλληλα τα πετρώματα της περιοχής.Σήμερα το γεφύρι που βρίσκεται σε υψόμετρο 600μ. περίπου  είναι προσβάσιμο τους περισσότερους μήνες του χρόνου.Κάθε χρόνο συγκεντρώνονται στην περιοχή πολλοί επισκέπτες και πραγματοποιούνται ποικίλες εκδηλώσεις (συναυλίες,δράσεις οικοτουρισμού κ.α.)

ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΣΤΑΜΠΕΚΗ

Το γεφύρι του Σταμπέκη βρίσκεται κοντά στο χωριό Κρανιά και γεφυρώνει το ρέμα που εκβάλλει στο Βενέτικο ποταμό κοντά στις πηγές του. Το γεφύρι αυτό αποτελεί τμήμα του παλιού μονοπατιού από το οποίο περνούσαν τα εμπορικά καραβάνια και οδηγούσε από τα Γιάννενα στ Γρεβενά, διαμέσου του Μετσόβου, της Μηλιάς- Κρανιάς και του Κηπουρείου. Ταυτόχρονα το γεφύρι διευκόλυνε την επικοινωνία μεταξύ της Κρανιάς και του Μικρολίβαδου Γρεβενών. Πληροφορίες αναφέρουν ότι το γεφύρι πήρε την ονομασία του από τον ιδιοκτήτη χωραφιών της περιοχής, Άλλες πάλι αναφέρουν ότι πήρε την ονομασία του από την ιταλική λέξη «Σταμπέκο» που σημαίνει αγριόγιδο. Είναι μονότοξο γεφύρι με μήκος οδοστρώματος 20μ.,πλάτος 2,2μ. και ύψος περίπου 8μ.Σύμφωνα με την σημερινή όψη του διαθέτει ανακουφιστικό παράθυρο και τριγωνικές προεξοχές. Το γεφύρι κτίστηκε κοντά στο 1850,όμως δεν σώζονται πληροφορίες τόσο για το όνομα του χορηγού όσο και για το όνομα του πρωτομάστορα. Το γεφύρι του Σταμπέκη αναφέρεται ότι επισκευάστηκε κατά την περίοδο 1987-1990. Παρά την προσπάθεια αυτή το γεφύρι συνεχίζει να παρουσιάζει προβλήματα λόγω της φθοράς, ώσπου το 2006 αποκαταστάθηκε πλήρως.

ΓΕΦΥΡΙ ΣΤΑΥΡΟΠΟΤΑΜΟΥ

Το γεφύρι Σταυροπόταμου βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Κηπουρειό και Πηγαδίτσα,στο τελείωμα του ποταμού Σταυροπόταμος,παραπόταμο του Βενέτικου.Είναι από τα νεότερα γεφύρια του νομού Γρεβενών,από το οποίο κατά την παράδοση περνούσαν τα καραβάνια πηγαίνοντας για Θεσσαλονίκη ή Γιάννενα. Παλαιότερα το γεφύρι αυτό αποτελούσε τμήμα της οδού από την Ήπειρο,μέσω Μετσόβου,προς τα Γρεβενά.Το γεφύρι αναφέρεται και ως Γεφύρι του Κηπουρείου.Βρίσκεται δίπλα  από την παλιά εθνική οδό Γρεβενών-Μετσόβου-Ιωαννίνων και πολύ κοντά στο γεφύρι του Σπανού.Είναι τετράτοξο με δύο μεγάλα κύρια τόξα και άλλα δύο αισθητά μικρότερα,όλα άνισα μεταξύ τους.Το συνολικό του μήκος είναι 48 μ.,το πλάτος του 3,70μ. και το ύψος της μεγαλύτερης καμάρας του είναι 6,90 μ.Σε κάθε ένα από τα τρία μεσαία βάθρα του γεφυριού υπάρχουν τριγωνικές προεξοχές προκειμένου να εμποδίζουν τη δημιουργία στροβίλων νερού κοντά στο γεφύρι,όταν το ρεύμα είναι ορμητικό.Στο δεύτερο,στο βορρά,μεσαίο βάθρο υπάρχει ένα σχετικά μεγάλο ανακουφιστικό παράθυρο.Το οδόστρωμα του γεφυριού έχει σχετικά μικρές κλίσεις. Δε σώζεται κάποια συγκεκριμένη πληροφορία σχετικά με το χορηγό,τη χρονολογία κτίσεως του γεφυριού και τον

πρωτομάστορα του.Τη δεκαετία του 1960,σε μια προσπάθεια επισκευής του γεφυριού η οποία όμως αλλοίωσε την παραδοσιακή του αρχιτεκτονική ,το οδόστρωμα ασφαλτοστρώθηκε και επιπλέον τοποθετήθηκαν τσιμεντένια κάγκελα προκειμένου να εξυπηρετείται η συγκοινωνία της περιοχής.Σήμερα το γεφύρι Σταυροπόταμου είναι εύκολα προσβάσιμο,αφού είναι κοντά στην παλιά εθνική οδό Ιωαννίνων –Γρεβενών και είναι ορατό από τους οδηγούς.

ΓΕΦΥΡΙ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟΧΩΡΙ

Κοντά στο τέλος του Βενέτικου ποταμού, λίγο πριν αυτός εκβάλλει στον Αλιάκμονα κοντά στο Ελευθεροχώρι Γρεβενών ,στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η σύγχρονη γέφυρα υπήρχε στο παρελθόν ένα πέτρινο μονότοξο γεφύρι .Το γεφύρι είχε χτιστεί σε ιδανικό σημείο πάνω σε γκρίζους βράχους στο πιο στενό πέρασμα του ποταμού Βενέτικου και είχε άνοιγμα τόξου περίπου 9μ. και ύψος περίπου 15μ. από την επιφάνεια του νερού. Το πέτρινο γεφύρι ήταν ελαφρώς κατηφορικό προς τη βόρεια όχθη. Η μικρή σχετικά απόσταση ανάμεσα στους δύο βράχους ευνόησε την δημιουργία ενός θρύλου. Σύμφωνα με το θρύλο ,ο Μέγας Αλέξανδρος πήδηξε με το άλογο του ,το Βουκεφάλα ,από τη μία βραχώδη όχθη του ποταμού απέναντι στην άλλη. Η προφορική παράδοση αναφέρει ότι στις βραχώδεις όχθεις του Βενέτικου, διπλά στη γέφυρα, υπάρχουν τα ίχνη του Βουκεφάλα. Τα ίχνη πετάλων που διασώζονται στα βράχια ,διπλά στη σημερινή γέφυρα ,είναι προφανώς σημάδια στήριξης υποστυλώματος ξύλινης γεφύρας του μακρινού παρελθόντος ,που η λαϊκή παράδοση τα συνδέει με το πέρασμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου από την περιοχή και τα πατήματα του Βουκεφάλα.

Σήμερα, χιλιάδες χρονιά μετά οι δυο αντικριστοί βράχοι έχουν την ονομασία «το πάτημα του Βουκεφάλα» και το γεφύρι του Ελευθεροχωρίου ως «το γεφύρι του Μεγαλέξανδρου». Ο Αθ.Μ.Ράχος που κατέγραψε την ιστορία της περιοχής αναφέρει ότι συμφωνά με την παράδοση το γεφύρι το έχτισαν οι Βενετοί. Το γεφύρι αναφέρει-καταγραφεί στο οδοιπορικό του στην περιοχή και ο ταγματάρχης Ν.Σινάς το 1886 ,γεγονός  που μας επιβεβαιώνει ότι ήταν προγενέστερο της εποχής εκείνης. Το πέτρινο γεφύρι γκρεμίστηκε το 1947 και στην ίδια θέση κατασκευάστηκε η σημερινή γέφυρα, κάτω από την οποία φαίνονται τμήματα από τα θεμέλια του παλιού πέτρινου μονότοξου γεφυριού.

ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΟ ΣΠΑΝΟΥ

Βρίσκεται μεταξύ των χωριών Κοσμάτι και Κηπουρειό, στο Βενέτικο ποταμό, στο μονοπάτι Γρεβενών - Μετσόβου και 16 χλμ. ΝΔ των Γρεβενών. Επισκευάστηκε και ανακατασκευάστηκε πολλές φορές. Πεντάτοξο γεφύρι, με άρπιζες και ανακουφιστικά ανοίγματα πάνω από τα βάθρα. Έχει οριζόντια επιφάνεια και το συνολικό  μήκος του είναι 85 μ. ενώ το πλάτος του είναι 3,60 μ.  και με άνοιγμα κάθε κάμαρας τα 10,40 μ. Είναι το μεγαλύτερο σωζόμενο πέτρινο γεφύρι της Μακεδονίας. Είναι χτισμένο με ιδιαίτερα επιμελημένη πελεκητή πέτρα. Φέρει το όνομα του Μουσταφά Πασά ή Σπανού, από το Αργυρόκαστρο, από τον οποίο χρηματοδοτήθηκε η τελευταία ανακατασκευή του το 1846, πάνω στα ερείπια διπλής γέφυρας που είχε χτιστεί από το Σουλτάνο Βαγιαζίτ. Μέχρι το 1980 μάλιστα σωζόταν ο τάφος του Σπανού δίπλα στο γεφύρι (μικρό κτίσμα και επιτύμβια σχιστόπλακα), αλλά καταστράφηκε από τυμβωρύχους. Δίπλα υπήρχε χάνι, μέρος των εσόδων του οποίου χρησιμοποιούνταν για την συντήρηση του γεφυριού. Στο χάνι διανυκτέρευαν τα καραβάνια που πήγαιναν προς Θεσσαλονίκη ή Γιάννενα. Υπήρχε επίσης τούρκικο φυλάκιο. Χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα από οχήματα. Αξιοσημείωτο γεγονός η λεγόμενη «Μανιταρογιορτή» που λαμβάνει χώρα στη γέφυρα του Σπανού τα τελευταία χρόνια και περιλαμβάνει δωρεάν μανιταρόσουπες και μανιταρόπιτες, με άγρια μανιτάρια και δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες όχι μόνο να τα δοκιμάσουν αλλά και να επιδοθούν σε δραστηριότητες βουνού και ποταμού, να παρακολουθήσουν συναυλίες και να αγοράσουν διάφορα προϊόντα από το παζάρι τοπικών παραδοσιακών προϊόντων αφού η εκδήλωση διαρκεί 3 ολόκληρες ημέρες μέσα στον Αύγουστο.

ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΟ ΚΑΤΣΟΓΙΑΝΝΗ (ΣΠΗΛΑΙΟΥ Ή ΜΥΛΟΥ) 

 Βρίσκεται στον νομό Γρεβενών , κοντά στο Σπήλαιο(2 χλμ. ανατολικά του χωριού Σπήλαιο).Γεφυρώνει τον ποταμό Βελόνια, παραπόταμο του Βενέτικου. Την ονομασία του την οφείλει σε σωζόμενο παρακείμενο μύλο, ιδιοκτησίας του ενοριακού ναού του Αγ. Αθανασίου Σπηλαίου, που τον δούλευε κάποιος Κατσογιάννης. Το πετρογέφυρο του Κατσογιάννη κατασκευάστηκε περίπου στα 1800  . Η μορφή του τόξου είναι τρίτοξη και το άνοιγμα του είναι 13,70 μ. (μεγάλο) - 4,90 μ. (μικρό). Σήμερα σώζονται μόνο τα δυο βορειότερα τόξα του, ενώ το νότιο καταστράφηκε και αντικαταστάθηκε από κατασκευή με οπλισμένο σκυρόδεμα. .Το ύψος του είναι του πετρογέφυρου είναι 6,90 (5,80 + 1,10) μ. (μεγάλο) - 5,50 (4,10 + 1,40) μ. (μικρό).Όσον αφορά το Μήκος Καταστρώματος είναι  37,10 μ και το Πλάτος Καταστρώματος: είναι 2,70 μ. Τα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασμένο  το πετρογέφυρο του Κατσογιάννη  είναι πέτρες διαφόρων μεγεθών και διαμετρήματος ,νερό, χώμα, άμμο, άχυρα, χαλίκια και αποφεύγονταν οι επίπεδες επιφάνειες των ποταμών, γιατί η πολλή λάσπη δημιουργούσε προβλήματα στερέωσης. Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται σήμερα για την κατασκευή και την οικοδόμηση. Όλη η εργασία γινόταν με τα χέρια και τα ζώα. Οι άνθρωποι με τα λιγοστά εργαλεία που είχαν έχτιζαν και με τα ζώα κουβαλούσαν τα υλικά. Παρά τις δυσκολίες όμως το αποτέλεσμα ήταν αξιοθαύμαστο και διαχρονικό. .Μέχρι σήμερα σώζεται ένα τμήμα του καλντεριμίου και του στηθαίου (προστατευτικές κατασκευές εκατέρωθεν του καταστρώματος του γεφυριού).

ΓΕΦΥΡΙ ΣΤΑ ΚΑΓΚΕΛΙΑ

Βρίσκεται στη νότια πλευρά του χωριού Τρίκωμο, περίπου 3χλμ έξω απ' αυτό. Γεφυρώνει το Βενέτικο ποταμό και συνδέει το Τρίκωμο με το Μοναχίτι Γρεβενών .Η περιοχή ονομάζεται ‘Καγκέλια’ εξαιτίας της ιφιοειδούς-σε σχήμα φιδιού μορφής που είχε το παλιό μονοπάτι ,αμέσως μετά το γεφύρι , στα ανέβασμα για το χωριό Μοναχίτη. Είναι γνωστό και ως ‘Γεφύρι του Τρικώμου’ ή ‘Γεφύρι της Καστανιάς’ από ια καστανιά που μέχρι σήμερα υπάρχει στο δυτικό άκρο της γέφυρας και αποτέλεσε σημείο αναφοράς κατά τη στρατιωτική χαρτογράφηση της περιοχής από τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού , πριν το ‘Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Χτίστηκε από τον πρωτομάστορα Στέργιο Λάζο από τον Άγιο Κοσμά Γρεβενών , από τα πιο φημισμένα μαστοροχώρια της περιοχής με πλούσια θρησκευτική παράδοση. Η χρονολογία της κατασκευής του παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστη , όπως και το όνομα του χορηγού. Το πιθανότερο είναι το γεφύρι να χτίστηκε το 19^ο αιώνα , περίοδο που χρονολογικά ταυτίζεται με τη δράση και το έργο του πρωτομάστορα Στέργιου Λάζου. Άλλες όμως , ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες- φήμες αναφέρουν ότι το γεφύρι κατασκευάστηκε είτε πριν από το γεφύρι του Αζίζ Αγά (1727) είτε κοντά στο έτος 1760 , χωρίς να γίνεται αναφορά στο όνομα του πρωτομάστορα. Εξυπηρετούσε τόσο τους κατοίκους του Μοναχιτίου , του Μικρολιβαδίου και της Κρανιάς Γρεβενών στην μετακίνηση τους προς Γρεβενά. Είναι δίτοξο γεφύρι , με κύριο και βοηθητικό τόξο , συνολικού μήκους 40,5 μέτρα , πλάτους 2,8μέτρα , ενώ το ύψος του μεγαλύτερου τόξου του είναι περίπου 10 μέτρα και το άνοιγμα του περίπου 18 μέτρα. Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα είναι πολύ καλή. Από την αρχική του μορφή το γεφύρι έχει επισκευαστεί συνολικά δύο φορές και ειδικότερα:

-γύρω στο1914 έπεσε η μικρότερη κάμαρα του , η οποία επισκευάστηκε με έξοδα του τσέλιγκα Τασιούλα Αναγνώστου Αποστολίδη από το Τρίκωμο -και το 1989 έγινε η δεύτερη επισκευή (επίχρισμα με τσιμέντο στις όψεις) και τοποθετήθηκαν κολωνάκια και σίδερα.

ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

                             

ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΝΤΕΡΗ

                                         

Το Γεφύρι του Ντέρη είναι ένα πέτρινο τοξωτό γεφύρι που συναντά το ποτάμι του Πραμόριτσα. Παλαιότερα συνέδεε τον Πεντάλοφο με το Τσοτύλι και την Σβόλιανη. Το όνομα του το οφείλει σε κάποιο Πενταλοφίτη ονόματι «Ντέρης» που είχε ένα νερόμυλο σε κοντινή απόσταση από το γεφύρι. Η χρονολογία κτίσης του,καθώς και τα ονόματα των χορηγών και των κατασκευαστών,δεν έχουν διασωθεί.

Είναι πολύτοξο γεφύρι, συγκεκριμένα δίτοξο. Στη δεκαετία του 1960 σε μια πλημμύρα του ποταμού Πραμόριτσα,έπεσε το μικρότερό του τόξο.Έπειτα από την ανακαίνηση που πραγματοποιήθηκε το 2006,απέκτησε την σημερινή του μορφή.

ΓΕΦΥΡΙ ΚΟΙΛΑΔΙΟΥ

Το γεφύρι του Κοιλαδίου είναι χτισμένο δίπλα στον ομώνυμο οικισμό και ενώνει τις όχθες του Τσαβαλεριώτικου ρέματος πηγή του παραπόταμου «Βέλος. Το γεφύρι ονομάζεται γεφύρι του Κοιλαδίου καθώς βρίσκεται μέσα στον οικισμό του Κοιλαδίου λίγα μέτρα από την πλατεία του χωριού. Χτίστηκε το 1905 και κατασκευή του διήρκησε 20μέρες. Χαρακτηριστικό της κατασκευής του είναι τα στηθαία του, που χτίστηκαν με μακριές κάθετες πέτρες και επιβίωσαν ως τις μέρες μας, αλλά και το χτίσιμο των βάθρων που έγινε κατά το ανισόδομο σύστημα. Δημιουργήθηκε μετά από πολλές πλημμύρες που παρέσερνε τα μέχρι τότε ξύλινα γεφύρια του Κοιλαδίου, οι τότε Βαλαάδες, -εξισλαμισμένοι Ελληνόφωνοι- κάτοικοί του αποφάσισαν να χτίσουν ένα πέτρινο. Το έργο το ανέθεσαν σε Πολυκαστανιώτες μαστόρους, οι οποίοι φθάνοντας στο Κοιλάδι, άνοιξαν βαθιά θεμέλια στους δυο αντίκρυ βράχους και ζήτησαν από τους κατοίκους του χωριού να θυσιάσουν ένα ζώο για να στεριώσει το γεφύρι. Οι κάτοικοι πρότειναν αρχικά έναν πετεινό και έπειτα ένα πρόβατο, αλλά οι μάστοροι αρνήθηκαν και τα δύο, γιατί επιθυμούσαν το τριμηνήτικο μοσχάρι του χότζα που έβοσκε παραδίπλα. Για να μην αποκαλύψουν τις προθέσεις τους στους Κοιλαδιώτες, τους ζήτησαν να αποφασίσει το ρέμα ποια θυσία θέλει. Έτσι περίμεναν μια μέρα που έβρεχε, και αφουγκράστηκαν τη βουή του ρέματος στη χαράδρα. Η βουή ακουγόταν σαν μουγκρητό μόσχου, και έτσι οι Βαλαάδες πείστηκαν ότι έπρεπε να θυσιαστεί το μοσχάρι. Το μοσχάρι θυσιάστηκε, ψήθηκε στο φούρνο και οι μάστορες το έτρωγαν για δύο ημέρες. Σε είκοσι μέρες η κατασκευή του γεφυριού είχε τελειώσει. Η σημερινή του κατάσταση είναι προφανώς καλή καθώς χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από αυτοκίνητα που περνάνε πάνω από αυτό.

ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΟ ΚΡΙΜΗΝΙΟΥ

Το γεφύρι στο Κριμήνιoυ κτίστηκε το 1802 με έξοδα του κ. Παπαστέργιου, ιερέα του Κριμηνίου. Συνέδεε το Κριμήνι και το Ροδοχώρι με το Τσοτύλι, κάτι που εξακολουθεί να κάνει και σήμερα, αφού διέρχεται από πάνω του η επαρχιακή οδός. Αρχικά είχε μήκος 45 m και αποτελούνταν από πέντε διαδοχικά σε μέγεθος τόξα, μέχρι που ανατινάχτηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1947. Το πλάτος του παλιού οδοστρώματος ήταν 2,70m. Πλέον είναι 3,70m διότι η τσιμεντένια πλάκα που κάλυψε το γεφύρι, προεξέχει και από τις δύο όψεις του. Στο γεφύρι προστέθηκαν (προπολεμικά) σιδερένια κάγκελα, ενώ το επίχρισμα με τσιμεντοκονίαμα, στις δυο πλευρές του, αύξησε την αντοχή του στη φθορά αλλά ταυτόχρονα κάλυψε σχεδόν την αρχική λιθοδομή. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι το γεφύρι κτίστηκε από τον πρωτομάστορα Κάλφα Βράγγα, ελέγχονται όμως ως ανακριβείς, δεδομένου ότι στον Kάλφα Βράγγα αποδίδονται περισσότερα έργα απ' όσα πράγματι έκανε, εξ αιτίας της μεγάλης φήμης του. Το πετρογέφυρο Κριμηνίου Κοζάνης έχει πεντάτοξη μορφή.Τα υλικά από τα οποία ήταν κατασκευασμένο το πετρογέφυρο του Κριμηνίου είναι πέτρες διαφόρων μεγεθών και διαμετρήματος ,νερό, χώμα, άμμο, άχυρα, χαλίκια και αποφεύγονταν οι επίπεδες επιφάνειες των ποταμών, γιατί η πολλή λάσπη δημιουργούσε προβλήματα στερέωσης. Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται σήμερα για την κατασκευή και την οικοδόμηση. Όλη η εργασία γινόταν με τα χέρια και τα ζώα.Οι άνθρωποι με τα λιγοστά εργαλεία που είχαν έχτιζαν και με τα ζώα κουβαλούσαν τα υλικά. Παρά τις δυσκολίες όμως το αποτέλεσμα ήταν αξιοθαύμαστο και διαχρονικό. Ένα τραγούδι το οποίο σχετίζεται με το πετρογέφυρο Κριμηνίου Κοζάνης είναι το:                                                             

   «Όταν ο κόσμος μας θα καίγεται ,
όταν τα γεφύρια πίσω μας θα κόβονται, 
εγώ θα είμαι εκεί να σας θυμίζω τις μέρες τις παλιές.»

Στίχοι: Διονύσης Σαββόπουλος

 

ΜΕΓΑΛΟ ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΟ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

Κάτω από τη Μόρφη ο Πραμόριτσα ενώνεται με το Παλιομάγερο, ένα ρέμα πλούσιο σε νερά που πηγάζει από τον Τάλιαρο και διέρχεται πολύ κοντά στη Χρυσαυγή. Σύμφωνα με την παράδοση, το μονότοξο γεφύρι που βρίσκεται εδώ κτίστηκε το έτος 1854 με τη χορηγία ενός ληστή, του Νικόλαου Ζάμπρου, από το Πολυνέρι Γρεβενών. Ο ληστής είχε τη φήμη του τρομερού και αδίστακτου και αποτελούσε μάστιγα για τα χωριά του Βοΐου και των Γρεβενών. Σε μια καταδίωξή του από τα τούρκικα αποσπάσματα δεν κατάφερε να περάσει το ρέμα, που εκείνη τη μέρα ήταν πλημμυρισμένο, και ζήτησε από τους Χρυσαυγιώτες να τον κρύψουν στα σπίτια τους. Όταν οι Τούρκοι ήρθαν στο χωριό, οι κάτοικοι αρνήθηκαν τα πάντα. Ως αντάλλαγμα ο ληστής υποσχέθηκε να χρηματοδοτήσει το χτίσιμο του γεφυριού και επιθεωρούσε πιθανό ο ίδιος το έργο κρυμμένος στον παρακείμενο νερόμυλο. Αρχιμάστοράς του θεωρείται ο Διλοφίτης Νικόλαος Αναγνώστης Τζιούφας, ο οποίος λέγεται ότι κατασκεύαζε ακόμα και τα εργαλεία του. Τα στηθαία φτιάχτηκαν από τους Χρυσαυγιώτες, Ευθύμιο Ζιούλα και Αθανάσιο Πούλιο αν και μια άλλη εκδοχή θέλει τους δύο τελευταίους αποκλειστικούς δημιουργούς ολόκληρης της κατασκευής.
Το γεφύρι είναι εντυπωσιακό λόγω του ύψους του, το οποίο φθάνει τα 9 μέτρα. Στηρίζεται και από τις δύο πλευρές σε βραχώδη πρανή εκεί όπου η κοίτη του Παλιομάγερου στενεύει αρκετά. Το μήκος του φθάνει τα 25 μέτρα, το πλάτος του τα 3 και το άνοιγμα του τόξου του τα 14,2 μέτρα. Το έτος 1984 έγινε επισκευή του γεφυριού. Βρίσκεται σε απόσταση 10 λεπτών κατηφορικής διαδρομής από την πλατεία της Χρυσαυγής επάνω στο μονοπάτι που ένωνε το χωριό με τη Μόρφη και τον Πεντάλοφο. Το περιβάλλων τοπίο έχει διαμορφωθεί κατάλληλα και αποτελεί σήμερα χώρο αναψυχής. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει παράλληλα και τον παλιό νερόμυλο, ο οποίος είναι πρόσφατα ανακαινισμένος. Πίσω από το νερόμυλο υπάρχει μεγάλη δέση, όπου δημιουργείται ένας εντυπωσιακός καταρράκτης. Το χτίσιμο της δέσης γίνονταν σε βράχους και θεωρούνταν ένα από τα πιο δύσκολα έργα. Οι πέτρες τοποθετούνταν η μία κοντά στην άλλη χωρίς συνδετικό υλικό και έφραζαν την κοίτη του ποταμού. Όλο το φράγμα αγκιστρώνονταν σε πασσάλους από σκληρό ξύλο, οι οποίοι έμπαιναν σε τρύπες που ανοίγονταν στους βράχους σε βάθος περίπου ενός μέτρου και διάμετρο έως 20 εκατοστά. Με μία κλίση 45 περίπου μοιρών η δέση ανάγκαζε τα νερά του ποταμού να πάρουν μία ορισμένη κατεύθυνση, ώστε να φτάσει το νερό στο μύλο. Αυτά τα έργα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, σε πείσμα του χρόνου και της αγριότητας των ποταμών, διατηρούν μια αξιοθαύμαστη αντοχή και μια παραμυθένια γοητεία.

ΝΟΜΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΚΟΥΣΙΟΥΜΠΛΗ

Το γεφύρι του Κουσιουμπλή βρίσκεται στον νομό Καστοριάς , στην κοινότητα της Ζούζουλης. Συγκεκριμένα βρίσκεται ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Βοΐου και του Σμόλικα στο Ζουζουλιώτικο ποτάμι . Ο ποταμός που περνάει κάτω από αυτό το γεφύρι είναι ο Σαραντάπορος(Κόνιτσας).Οι περιοχές που ενώνει είναι η Ζούζουλη με το Επταχώρι και η Ήπειρος με την Δυτική Μακεδονία. Για το χτίσιμο του εργάστηκαν οι χτίστες Γεώργιος Δήμος, Τσιαμοχρήστος , και οι αδερφοί Γαλάνη, όλοι τους μάστορες από το Επταχώρι. Χτίστηκε στο τέλος του 18^ου αιώνα ή αρχές του 19^ου σύμφωνα με έρευνα του 1994. Είναι μονότοξο και έχει ενισχυμένα πλαϊνά ανοίγματα .Το μονότοξο αυτό γεφύρι, με τα πολύ ενισχυμένα πλαϊνά ανοίγματα, έχει άνοιγμα τόξου 14 μ., ύψος 8 μ., συνολικό μήκος 33 μ. και πλάτος 2,40 μ. Στο κλειδί του, δηλαδή τη μεσαία πέτρα της καμάρας του, υπάρχει λιθανάγλυφη κεφαλή..Η κατάσταση στη οποία βρίσκεται σήμερα είναι πολύ καλή. Επίσης το 1992 έγιναν εργασίες συντήρησης με στόχο την προστασία του από τη φθορά, αλλά και την αποκατάσταση της αρχικής του μορφής.

 

Οδηγίες Πρόσβασης: Οδηγώντας προς τη Ζούζουλη θα το συναντήσουμε στο δεξί μας χέρι.

Ημερομηνία Καταγραφής: Κυρ, 16/06/2013

Νομός: ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

Κοινότητα: Ζούζουλη

Ποταμός: ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΣ (ΚΟΝΙΤΣΑΣ)

Συντεταγμένες: N 40° 12.858' E 021° 00.469'

Υψόμετρο: 815 μ.

Παρακείμενα Κτίσματα: Δίπλα του υπήρχε και λειτουργούσε βακούφικος νερόμυλος.

Χρονολογία: Τέλη 18ου με αρχές 19ου αιώνα

Κτίστες: Γεώργιος Δήμος, Τσιαμοχρήστος, και οι αδερφοί Γαλάνη, όλοι τους μάστορες από το Επταχώρι.

Μορφή: Μονότοξο

Άνοιγμα Τόξου: 13,50 μ.

Ύψος Τόξου: 8,30 (7,40 + 0,90) μ.

Μήκος Καταστρώματος: 42,00 μ.

Πλάτος Καταστρώματος: 2,40 μ.

Κατάσταση: Πολύ καλή

Στοιχεία: Το γεφύρι εντασσόταν στον πολυσύχναστο επί τουρκοκρατίας δρόμο που οδηγούσε από την Ήπειρο στη Μακεδονία μέσω Φούρκας. 

ΓΕΦΥΡΙ ΑΡΓΟΥΣ ΟΡΕΣΤΙΚΟΥ

Το γεφύρι του Άργους Ορεστικού βρίσκεται στη κοινότητα του Άργους Ορεστικού και γεφυρώνει τον ποταμό Αλιάκμονα. Αρχικά είχε εφτά τόξα όμως σήμερα έχουν απομείνει μόνο δύο τόξα. Η σημερινή του κατάσταση είναι καλή.

ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΕΠΤΑΧΩΡΙΟΥ (ΠΑΠΑΛΙΑΣ)

Το γεφύρι του Επταχωρίου είναι ένα πέτρινο,καλοχτισμένο γεφύρι με πελεκητή πέτρα.Γεφυρώνει το Επταχωρίτικο ρέμα και συνδέει τις δυο γειτονιές του Επταχωρίου Ανήλιο και Παπαλιάς. Βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του οικισμού. Η ημερομηνία κτίσης του δεν είναι γνωστή, αλλά σίγουρα το γεφύρι υπήρχε το 1900.Είναι μονότοξο με μήκος 19m, πλάτος 2,2m ,ύψος 5,5m και άνοιγμα τόξου 10m. Δεν έχει σωθεί καμία παράδοση και κανένα ιστορικό στοιχείο σχετικά με αυτό.

ΓΕΦΥΡΙ ΓΚΡΕΜΙΣΜΕΝΟ ΣΤΙΣ ΑΡΡΕΝΕΣ

Το γκρεμισμένο γεφύρι στις Αρρένες βρισκόταν στην κοινότητα Αρρένων. Το συναντάμε εισερχόμενοι στην Δυτική Μακεδονία. Γεφύρωνε τον ποταμό Σαραντάπορο. Το γεφύρι δεν έχει πάρει κάποια ιδιαίτερη ονομασία , καθώς αποκαλείται «Γεφύρι στις Αρρένες» . Το γεφύρι είναι δίτοξο ή ζευκτό. Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα δεν είναι καλή , αφού έχει γκρεμιστεί και έχουν απομείνει μόνο κάποια ερείπια του.

ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΚΟΡΟΜΗΛΙΑΣ

Είναι κτισμένo ένα περίπου χιλιόμετρο βόρεια από το χωριό Κορομηλιά Καστοριάς, πάνω στον κλάδο του Αλιάκμονα που κατεβαίνει από τα Κορέστεια και λέγεται Βίστριτσα ή Λαδοπόταμος ή Λιβαδοπόταμος. Το γεφύρι παλιότερα συνέδεε την Κορομηλιά με το Δενδροχώρι, ενώ προπολεμικά από κει περνούσε ο πιο σύντομος δρόμος από την Καστοριά προς τη Μπίγλιστα και την Κορυτσά, στην Αλβανία. Κατασκευάστηκε από Γάλλους τεχνικούς που ήταν στην υπηρεσία του Οθωμανικού στρατού. Στη νοτιοδυτική του όψη, ανατολικά του κλειδιού (της μεσαίας πέτρας του τόξου) υπάρχει πέτρα του τόξου που είναι εγχάρακτη και φέρει τη χρονολογία κατασκευής του: 1865. Είναι μονότοξο, με λιθοδομή από ασβεστόλιθο, που αφθονεί στην περιοχή. Έχει μήκος 26μ., πλάτος 2,80μ., ύψος 7μ. και άνοιγμα τόξου 16μ. Οι άλλες σφηνοειδείς πέτρες που σχηματίζουν το τόξο είναι σχιστολιθικές μαυρόπλακες και μόνο το κλειδί και η εγχάρακτη πέτρα ξεχωρίζουν με την άσπρη επιφάνεια του ασβεστολίθου. Στο δυτικό βάθρο της νοτιοδυτικής όψης και στο ανατολικό βάθρο της βορειοανατολικής όψης, λείπουν ανά μια εντοιχισμένη πλάκα. Από τα κενά που φαίνονται, είναι φανερό ότι στα σημεία εκείνα υπήρχαν πλάκες που αφαιρέθηκαν. Το γεφύρι παρουσιάζει διαμήκεις ρωγμές στην αψίδα του τόξου, αν και οι όψεις και το οδόστρωμα είναι συντηρημένα. Επίσης για το κτίσιμο του γεφυριού χρησιμοποιήθηκε υλικό από παλιότερη αρχαία γέφυρα που υπήρχε στην ίδια θέση. Η διαφορά ανάμεσα στις παλιές και νέες πέτρες που αποτελούν την λιθοδομή του γεφυριού είναι ορατή και εμφανής, κυρίως λόγω της διαφοράς του χρώματος. Το μνημονεύει και ο Νικ. Σχινάς στις "Οδοιπορικές σημειώσεις" του 1886 (σελ. λθ'): "Ο ποταμός αυτός (Βιστρίζα)... κατερχόμενος δε παρέχεται του 2 1/2 ώρας της Καστορίας απέχοντος, χωρίου Κορομηλιά, παρ' ώ και λίθινη γέφυρα..." . Το 1960 έγινε συντήρηση του γεφυριού και προστέθηκαν τα σιδερένια κάγκελα, τα τσιμεντένια κολονάκια και το τσιμεντένιο κατάστρωμα. Γενικά η σημερινή του κατάσταση είναι πολύ καλή.

ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΖΟΥΖΟΥΛΗΣ

Το γεφύρι της Ζούζουλης είναι χτισμένο στην θέση Καζάνια , γεφυρώνει το Ζουζουλιώτικο ρέμα και ενώνει τη Ζούζουλη με τα Γρεβενά και το Τσοτύλι. Η παράδοση αναφέρει ότι χτίστηκε με τη χορηγία ενός αγωγιάτη από τη Φούρκα της Κόνιτσας, εις μνήμη του αδερφού του που πνίγηκε στο ρέμα. Μια άλλη εκδοχή θέλει να χτίστηκε με τη χρηματοδότηση του τοπικού άρχοντα, επειδή συγκινήθηκε από τον πνιγμό ενός μικρού κοριτσιού, όταν το τσελιγκάτο της επιχείρησε να διαβεί το ορμητικό ρέμα. Οι μάστορες ήταν από την Καστάνιανη της Κόνιτσας, που θεωρούνταν οι καλύτεροι της Ηπείρου. Στη θεμελίωση παραβρέθηκε και ο Ζουζουλιώτης Μάνθος Δημήτριος (1867 -1952), χάρη στον οποίο η ημερομηνία κτίσης είναι γνωστή. Χτίστηκε το 1880. Το γεφύρι είναι μονότοξο με μήκος κοντά στα 25 μέτρα και ύψος τα 7. Σήμερα, ελάχιστοι βοσκοί είναι αυτοί που κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, το χρησιμοποιούν για να περάσουν τα κοπάδια τους. Οι ελάχιστες φθορές που έχει υποστεί το γεφύρι (αναστηλώθηκε κοντά στο 1990) οφείλονται κυρίως στο πέρασμα του χρόνου. 

ΓΕΦΥΡΙ ΣΤΟ ΝΕΣΤΟΡΙΟ

Το γεφύρι στο Νεστόριο βρίσκεται, στις παρυφές του Γράμμου, στον οικισμό του Νεστορίου (νομός Καστοριάς) και γεφυρώνει, κοντά στις πηγές του, τον ποταμό Αλιάκμονα. Χρονολογείται το 2004 , και θεωρείται ένα νεόκτιστο γεφύρι σε σχέση με τα άλλα γεφύρια. Είναι τετράτοξο γεφύρι , όπου και τα τέσσερα τόξα του είναι εξίσου μεγάλα. Η σημερινή του κατάσταση είναι μέτρια καθώς καταστράφηκε το σχεδόν μισό γεφύρι λόγω του River Party που διεξάγεται στον περιβάλλοντα χώρο του ετησίως.

Δικτυογραφία

http://petrinagefiria.com/content/%CE%B3%CE%B5%CF%86%CF%8D%CF%81%CE%B9-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BD%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B7

http://kpe-makrin.mag.sch.gr/smnrgefyr13/erg1213/7o%20GEL%20LARISAS.pdf

https://www.google.gr/search?q=%CE%B3%CE%B5%CF%86%CF%85%CF%81%CE%B9+%CF%84%CE%BF%CF%85+%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B7&biw=1920&bih=985&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=9TG0VNKoFsr_Ura_hOgC&ved=0CAcQ_AUoAg 

http://www.slideshare.net/afroditia/t-t34138428

http://trikomogrebenon.blogspot/2011/12/blog-spot_10.html

www.ecokoz.gr/home/index.php

www.cyberotsarka.gr/index.php

Bιβλιογραφία

«Πέτρινα Γεφύρια στον Βενέτικο Ποταμό-Μνημεία Λαïκού Πολιτισμού»,  Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Γρεβενών