Ιστορία και πολιτική

Η σχέση της Ιστορίας με την πολιτική υπήρξε πάντα στενή αλλά και αμφιλεγόμενη. Παρόλο που οι ιστορικοί ομνύουν στο όνομα της αντικειμενικότητας και της αναζήτησης της ιστορικής αλήθειας, δεν ήταν - και δεν είναι- λίγες οι φορές που έθεσαν το επιστημονικό τους οπλοστάσιο στην υπηρεσία της κάθε μορφής εξουσίας. Eίτε επρόκειτο για ανελεύθερα καθεστώτα είτε για σύγχρονα δημοκρατικά κράτη, ιστορικοί - και κάτω από το μανδύα της ακαδημαϊκότητας ή της ελεύθερης έρευνας - στήριξαν την κυρίαρχη πολιτική συναινώντας στη διαστρέβλωση, στην  αποσιώπηση ή  στην επιλεκτική χρήση των πληροφοριών. Ακραίο παράδειγμα αποτελεί η στάση Γερμανών ιστορικών  μετά το τέλος του Α'ΠΠ, οι οποίοι συγκρότησαν επιστημονικό μέτωπο  κατά της Συνθήκης  των Βερσαλλιών. Αλλά και κατά τη διάρκεια του Β'ΠΠ Γερμανοί ιστορικοί, οι οποίοι θεώρησαν τους εαυτούς τους "στρατιώτες της σκέψης", στήριξαν το ναζιστικό καθεστώς "τεκμηριώνοντας" ρατσιστικές απόψεις.

Οι πολιτικοί και τα κράτη ευρύτερα προσφεύγουν στο ιστορικό παρελθόν, για να ενισχύσουν το ιδεολογικό τους οπλοστάσιο και να νομιμοποιήσουν τη δράση τους. Η πλέον συνηθισμένη τακτική είναι η χρήση αναλογιών, για να δικαιωθεί η επιχειρηματολογία κατά κρατών ή πολιτικών αντιπάλων, όπως του Σαντάμ Χουσεΐν με τον Χίτλερ ή η φράση "καλή αντάμωση στα γουναράδικα" που ειπώθηκε  στο ελληνικό κοινοβούλιο.

Οι πολιτικές και γεωπολιτικές ανακατατάξεις των τελευταίων δεκαετιών δημιούργησαν ένα ρεύμα αναψηλάφησης του ιστορικού παρελθόντος, είτε μέσα από το πρίσμα περιθωριοποιημένων ομάδων (γυναίκες, Εβραίοι κλπ.) είτε μέσα από το πρίσμα των ηττημένων του Β'ΠΠ. Και ενώ αναγνωρίζεται η συνεισφορά των νέων οπτικών στην ιστορική γνώση, αυξάνονται οι δημοσιεύσεις στο πνεύμα του "αναθεωρητισμού", που φθάνουν από την επανακατασκευή του ιστορικού παρελθόντος -μια πρακτική που ακολουθούν, για παράδειγμα, κράτη της ανατολικής Ευρώπης - μέχρι την άρνηση ιστορικών γεγονότων, όπως το Ολοκαύτωμα.

Η άνοδος αυτή των ακροδεξιών απόψεων ήρθε ως επιστέγασμα της γενικότερης τάσης των τελευταίων δεκαετιών, της σχετικοποίησης της ιστορικής αλήθειας. Ορισμένα κράτη, όπως η Γαλλία, απάντησαν με νόμους για τη μνήμη ποινικοποιώντας απόψεις που δεν συμβαδίζουν με την επίσημη γραμμή. Η πολιτική αυτή ωστόσο συγκρούεται με τον ακαδημαϊκό χώρο, που θεωρεί ότι ακόμη και τέτοιες απόψεις πρέπει να ακούγονται ελεύθερα.

Χαρακτηριστική περίπτωση στα καθ' ημάς είναι η περίπτωση του Γερμανού ιστορικού Χάινς Ρίχτερ, ο οποίος κατηγορήθηκε για εξίσωση του αμυντικού αγώνα των Κρητών με τη δράση των Ναζί και ο οποίος δικάστηκε (και αθωώθηκε) από δικαστήριο της Κρήτης με την κατηγορία της "άρνησης εγκλημάτων του ναζισμού" σύμφωνα με το άρθρο 2 του αντιρατσιστικού νόμου. Ενδιαφέρον στοιχείο της υπόθεσης αποτέλεσε η στάση μεγάλου μέρους της ακαδημαϊκής κοινότητας, η οποία, στο όνομα της επιστημονικής ελευθερίας,  στάθηκε στο πλευρό του Ρίχτερ. Σύμφωνα με την κριτική όμως που ασκήθηκε, ο ακαδημαϊκός χώρος δεν έδειξε τον ίδιο ζήλο στην ουσιαστική μελέτη του έργου και των απόψεων του Γερμανού ιστορικού.