Η ανασύνθεση της ατμόσφαιρας μιας εποχής αποτελεί ένα από τα ζητούμενα της ιστορικής έρευνας, στο οποίο έρχονται να απαντήσουν οι ιστορικοί του ήχου και των αισθήσεων: η ακοή, η όραση, η όσφρηση, η αφή παίζουν κρίσιμο ρόλο στη συγκρότηση των εμπειριών μας αλλά και στην πυροδότηση της μνήμης.
Η χρήση των οπτικοακουστικών αρχείων, είτε πρόκειται για ηχητικά αρχεία - συνεντεύξεις, μαγνητοφώνηση ηχοτοπίου, ραδιοφωνικά προγράμματα κλπ.- είτε για κινηματογραφικά -επίκαιρα, ταινίες, ντοκιμαντέρ - και φωτογραφικά εμπλουτίζουν τη γνώση μας για το παρελθόν με έναν τρόπο που δεν μπορεί εύκολα να αναπαραχθεί από το γραπτό λόγο.
Ο τρόπος με τον οποίο μιλούν οι άνθρωποι, τα ιδιώματα, οι ιδιόλεκτοι, ο επιτονισμός, τα επιφωνήματα, το ύφος, οι σιωπές, τα γέλια, ο θρήνος, οι αναστεναγμοί μάς μεταφέρουν σε μια άλλη κοινωνία μιας άλλης εποχής ως "αυτήκοες" μάρτυρές της και ανασυνθέτουν το μωσαϊκό της: την επικράτηση της γυναικείας ή ανδρικής παρουσίας, την ταξική-κοινωνική προέλευση, το βαθμό εγγραματοσύνης κλπ.
Τα οπτικά αρχεία προβάλλουν μια υποκειμενική "ματιά" στο παρελθόν, ωστόσο αποτελούν κρίσιμα στοιχεία στη μελέτη των νοοτροπιών μιας κοινωνίας: ο τρόπος βαδίσματος, η στάση, η ενδυμασία και η κόμμωση, ο χώρος και τα αντικείμενά του αποκαλύπτουν τις αντιλήψεις και τις κοινωνικές συμβάσεις, που οφείλουν να υπακούν και να αναπαράγουν.
Οπτικά αρχεία είναι όμως και τα αντικείμενα. Με τη διατήρησή τους αναπαριστούμε την εποχή και συντηρούμε τη μνήμη, με την οικειοθελή παραχώρηση παραχωρούμε και εγκαταλείπουμε ένα κομμάτι μνήμης, μια ανάμνηση.
Μέσα από ένα οπτικό αρχείο μπορούμε να διεγείρουμε και την αίσθηση της όσφρησης: η δυσωδία, ο εγκλεισμός, η ασθένεια, ο θάνατος μέσα από την οπτικοποίησή τους συνδέονται με τις δικές μας οσφρητικές εμπειρίες επιβάλλοντάς μας την παρουσία τους.
Αυτήν την ατμόσφαιρα του παρελθόντος προσπαθούν να αναπαραγάγουν κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές σειρές και ιστορικά ντοκιμαντέρ. Και αν σήμερα γελάμε με τον ατσαλάκωτο Τζον Γουέιν στα γουέστερν της δεκαετίας του '50 και το άψογο μακιγιάζ των συμπρωταγωνιστριών του, αυτό δε σημαίνει ότι η βιομηχανία του θεάματος αναζητά πλέον μόνο την ιστορική αλήθεια ή ότι η ιστορική μας συνείδηση δεν συγκροτείται μέσα από την κερδοφόρα οπτική της μικρή και μεγάλης οθόνης. Ιστορικά και ψευδοϊστορικά γεγονότα αναμειγνύονται με βολικές εκδοχές, εντυπωσιακές σκηνές και ανούσιες δραματοποιήσεις με μεγάλη χαμένη βέβαια την ιστορική επιστήμη.
Βιβλιογραφία
Καλλιμοπούλου Ε., 2016, "Ακούω, βλέπω, σιωπώ". Αισθητηριακή ιστορία και προφορικές μαρτυρίες στη Θεσσαλονίκη των προσφύγων". Στο Μπούσχοτεν Ρ.Β.κ.ά. (επιμ). Η μνήμη αφηγείται την πόλη. Προφορική Ιστορία και μνήμη του αστικού χώρου, Αθήνα: Πλέθρον, σελ.151-168.
Φλάισερ, Χ., 2009, Οι πόλεμοι της μνήμης. Ο Β' Παγκόσμιος πόλεμος στη δημόσια ιστορία, Αθήνα: Νεφέλη, σελ. 465-469.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.