Η διάκριση μεταξύ πρωτογενών και δευτερογενών πηγών

 Παρόλο που η διάκριση μεταξύ πρωτογενών πηγών, δηλαδή στα αυτούσια κατάλοιπα της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου  που μελετά ο ιστορικός, και  δευτερογενών, δηλαδή των μεταγενέστερων οπτικών και ερμηνειών του παρελθόντος, επιλέγεται ως βασική μέθοδος κατηγοριοποίησης από την πλειονότητα των ιστορικών, σήμερα η διάκριση αυτή δεν είναι τόσο αυτονόητη. Ο όγκος των πηγών, η διαφοροποίησή τους και η ταξινόμησή τους ως προς τα διάφορα χαρακτηριστικά τους, η "πολυτροπικότητά" τους- ως προς τα εξωτερικά ή εσωτερικά κριτήρια που τίθενται κάθε φορά από τον ερευνητή - οδηγούν στην διαρκή αμφισβήτηση της παγιωμένης κατηγοριοποίησης.

   Ανεξάρτητα ωστόσο από το σύστημα ταξινόμησης των πηγών, το οποίο εξαρτάται ευθέως από την κατεύθυνση και τις επιδιώξεις της ιστορικής έρευνας τη δεδομένη στιγμή, η προσέγγιση της ιστορικής "αλήθειας" δεν μπορεί να θεωρείται απαλλαγμένη από το ιδεολογικό φορτίο που φέρει κάθε ιστορικός είτε των προηγούμενων αιώνων είτε σύγχρονος.

Αν θεωρήσουμε τον ιστορικό ως τέκνο της εποχής του και συνεπακόλουθα υποκείμενο της ιστορίας, η αποκάλυψη της "απόλυτης- καθαρής" ιστορικής αλήθειας, που έρχεται από το παρελθόν με τη διαμεσολάβηση των πηγών, φαντάζει ουτοπική. Το θεωρητικό σχήμα μέσα από το οποίο θα προσεγγίσει το υλικό του, οι διαφορετικές αναγνώσεις, η ικανότητα της "ενσυναίσθησης", της βιωματικής -όσο το δυνατόν -προσέγγισης αλλά και η ερευνητική του διάθεση θα δώσουν μια ή περισσότερες από τις πολλές ερμηνείες της περιόδου που μελετά, χωρίς να έχει την ψευδαίσθηση ότι μιλά ως παντογνώστης ή έστω ως εκπρόσωπος ενός μακρινού παρελθόντος. 

    Από την άλλη πλευρά η αναζήτηση και η τεκμηρίωση του "αυθεντικού" ιστορικού καταλοίπου αποτελεί βασική προϋπόθεση πάνω στην οποία στηρίζεται ο ιστορικός. Πρόκειται για μια επίπονη εργασία, την οποία αναλαμβάνουν οι πάσης φύσεως ιστοριοδίφες (επιγραφολόγοι, παλαιογράφοι κλπ.), που ο ιστορικός έρχεται να επιβεβαιώσει με την έρευνά του. Αυτό δεν σημαίνει ωστόσο ότι απορρίπτεται συλλήβδην από την ιστορική έρευνα οτιδήποτε θεωρείται πλαστό ή παραποιημένο. Ενταγμένο μέσα στο ιστορικό του πλαίσιο μπορεί να δώσει πολύτιμες πληροφορίες για το σκοπό και γενικότερα τα κίνητρα και τις επιδιώξεις του δράστη της πλαστογραφίας είτε είναι σύγχρονο είτε μεταγενέστερο της περιόδου που μελετάται.

·         Μαυροσκούφης Δ., 2012. Αναζητώντας τα ίχνη της ιστορίας. Ιστοριογραφία, διδακτική μεθοδολογία και ιστορικές πηγές, Θεσσαλονίκη:  Κυριακίδης, σελ. 13-30.

·         Marrou Η. – Ι., 1979. "Πώς εννοούμε το επάγγελμα του ιστορικού". Στο Encyclopédie de la Pléiade, Ιστορία και μέθοδοι της / Samaran,C. (δ/νση) τ. Α’,  Αθήνα: ΜΙΕΤ, σελ. 371-401.

·         Offenstadt Ν., 2004 (δ/νση), Οι λέξεις του ιστορικού. Έννοιες – κλειδιά στη μελέτη της ιστορίας, Αθήνα: Κέδρος, σελ. 73-74 και 162-163